Thảm bê tông nhựa tại Dự án cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu.

Bước chạy đà không tốt

Dù đã lường một số yếu tố bất lợi có thể xảy ra, nhưng kết quả giải ngân vốn đầu tư công tại nhiều dự án hạ tầng giao thông do các đơn vị thuộc Bộ Xây dựng làm chủ đầu tư trong 2 tháng đầu năm 2025 vẫn khiến nhiều người bất ngờ. Theo ông Trần Minh Phương, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Tài chính (Bộ Xây dựng), tính đến hết tháng 2/2025, Bộ Xây dựng mới giải ngân khoảng 3.188 tỷ đồng vốn đầu tư (đạt khoảng 4%).

“Công tác giải ngân 2 tháng đầu năm chậm, thấp hơn tỷ lệ giải ngân trung bình của cả nước (trung bình cả nước giải ngân 7,6%) và thấp hơn cùng kỳ năm 2024 cả về tỷ lệ và số tuyệt đối, bởi cùng kỳ năm 2024, các dự án hạ tầng giao thông sử dụng vốn đầu tư công giải ngân khoảng 6.500 tỷ đồng, đạt 9%”, ông Phương cho biết.

Cần phải nói thêm, dù là nhóm dự án có tỷ lệ giải ngân tốt nhất Bộ Xây dựng, nhưng 12 dự án thành phần thuộc Dự án Đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 - 2025 trong 60 ngày qua cũng chỉ giải ngân được 1.755 tỷ đồng, tương đương 5% trong tổng số 34.971 tỷ đồng kế hoạch vốn của cả năm 2025 và bằng một nửa so với cùng kỳ năm 2024 (cùng kỳ năm 2024 giải ngân 4.300 tỷ đồng, đạt 10%).

Điều đáng lo ngại là, nhiều dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025 được giao kế hoạch vốn rất lớn, nhưng tỷ lệ giải ngân trong 2 tháng đầu năm 2025 thấp hơn mức trung bình của Bộ như: Quy Nhơn - Chí Thạnh (Ban Quản lý dự án 85 làm chủ đầu tư) đạt 2%; Vân Phong - Nha Trang (Ban Quản lý dự án 7 làm chủ đầu tư) đạt 2,8%; Hoài Nhơn - Quy Nhơn (Ban Quản lý dự án 85 làm chủ đầu tư) đạt 3%...

Tại các dự án cao tốc khác, khối lượng giải ngân cũng chỉ đạt 413 tỷ đồng trong tổng số 17.163 tỷ đồng kế hoạch vốn đầu tư công được giao, đạt 2,4%. “Nhóm dự án này có tỷ lệ giải ngân thấp do 6/12 dự án được giao kế hoạch vốn lớn chưa thi công như: cao tốc Chợ Mới - Bắc Kạn, Dầu Giây - Tân Phú, mở rộng cao tốc Bắc - Nam đoạn La Sơn - Hòa Liên, Cao Bồ - Mai Sơn, tuyến nối cao tốc Nội Bài - Lào Cai với cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ”, đại diện Vụ Kế hoạch - Tài chính cho biết.

Trong các nhóm dự án có khối lượng giải ngân thấp, quan ngại nhất là nhóm các dự án sử dụng vốn vay ODA, khi mới giải ngân 165 tỷ đồng trong tổng số 9.835 tỷ đồng kế hoạch, đạt 1,7%. Tỷ lệ giải ngân này chỉ đạt chưa tới 1/4 tỷ lệ vốn ODA được giải ngân trong 2 tháng đầu năm 2024 (9%).

Hiện nay, có tới 25/33 dự án chưa giải ngân, nhiều dự án được giao kế hoạch vốn lớn chưa giải ngân hoặc giải ngân rất chậm như Dự án Kết nối giao thông phía Bắc (Ban Quản lý dự án 2 làm chủ đầu tư) chưa giải ngân; Dự án Cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh (Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận làm chủ đầu tư) giải ngân 0,2%; Dự án Tân Vạn - Nhơn Trạch (Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận làm chủ đầu tư) giải ngân 1,1% kế hoạch vốn của cả năm 2025.

Xốc lại đội ngũ để tăng tốc giải ngân

Ngoài việc một số nhà thầu chậm bắt nhịp thi công sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, có 2 lý do quan trọng khác khiến bước xuất phát giải ngân vốn đầu tư công trong năm 2025 của Bộ Xây dựng chậm hơn thường lệ là thời tiết bất thường và tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng thông thường chưa được xử lý dứt điểm.

Cụ thể, mùa mưa tại khu vực miền Trung - nơi đang triển khai khoảng 10 dự án đường cao tốc - thường kéo dài từ tháng 9 đến tháng 12, nhưng năm nay mưa kéo dài tới cuối tháng 2. Điều này đã ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ xây lắp của các dự án.

Bên cạnh đó, để hoàn thành mục tiêu 3.000 km đường bộ cao tốc trong năm 2025 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, khu vực Tây Nam bộ cần hoàn thành 207 km, khu vực Đông Nam bộ cần hoàn thành 187 km đường bộ cao tốc. Tổng nhu cầu vật liệu đá cần cung ứng đủ, đúng tiến độ cho các dự án đường cao tốc tại 2 khu vực này khoảng 8 triệu m3.

Tính đến đầu tháng 3/2025, các nhà thầu mới chỉ đưa về công trường khoảng 2,4 triệu m3. Khối lượng còn lại cần huy động là xấp xỉ 12 triệu m3, trong đó khối lượng đá đã xác định được nguồn là 3 triệu m3, chưa xác định được nguồn gần 9 triệu m3.

“Nếu không cấp đủ đá dùng để thi công cấp phối base và subbase và bê tông nhựa theo kế hoạch thi công, chắc chắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng hoàn thành các tuyến cao tốc trong năm 2025”, một nhà thầu cho biết.

Tại cuộc giao ban tháng 2 của Bộ Xây dựng diễn ra cuối tuần trước, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh một lần nữa khẳng định rằng, không lùi tiến độ khởi công và hoàn thành bất cứ dự án giao thông nào. “Kết quả giải ngân trong 2 tháng đầu năm còn chậm là một tồn tại lớn, cần phải nghiêm túc nhìn nhận, rút kinh nghiệm. Đây là trách nhiệm của tất cả các cơ quan đơn vị, đặc biệt là các chủ đầu tư, ban quản lý dự án”, Bộ trưởng Bộ Xây dựng đánh giá.

Được biết, năm 2025, Bộ Xây dựng được giao và kéo dài kế hoạch vốn đầu tư công là 82.073 tỷ đồng, trong đó Bộ Giao thông - Vận tải trước khi hợp nhất được giao 81.813 tỷ đồng; Bộ Xây dựng trước khi hợp nhất được giao 260 tỷ đồng.

Trong ít ngày tới, Thủ tướng Chính phủ sẽ cho phép Bộ Xây dựng được kéo dài 5.790 tỷ đồng kế hoạch vốn từ năm 2024 sang năm 2025; giao 6.062 tỷ đồng nguồn tăng thu ngân sách trung ương năm 2022, 2023 và giao bổ sung nguồn vốn vượt thu năm 2024 và nguồn trái phiếu chính phủ cho Bộ để triển khai một số dự án trọng điểm, cấp bách. 

Như vậy, tổng số vốn của Bộ Xây dựng được giao có thể lên tới hơn 100.000 tỷ đồng (cao nhất trừ trước tới nay), trong khi yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ là phải giải ngân tối thiểu 95% vốn đầu tư công. “Trong 10 tháng còn lại, bình quân mỗi tháng, các chủ đầu tư phải giải ngân tối thiểu 9.000 tỷ đồng, gấp gần 3 lần khối lượng giải ngân của 2 tháng đầu năm 2025”, đại diện Vụ Kế hoạch - Tài chính tính toán.

Theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, các chủ đầu tư cần siết lại đội ngũ, quán triệt, nghiêm túc triển khai thực hiện các nghị quyết, chỉ thị của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng về đẩy mạnh công tác giải ngân vốn đầu tư công.

“Người đứng đầu các chủ đầu tư/ban quản lý dự án phải trực tiếp chỉ đạo và chịu trách nhiệm trước Bộ trưởng về kết quả thực hiện giải ngân các dự án. Tỷ lệ giải ngân cuối năm sẽ là một trong các tiêu chuẩn để đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ của lãnh đạo các cơ quan đơn vị”, ông Minh chỉ đạo.