Mổ xẻ bài toán tăng trưởng

Cuộc làm việc của Ủy ban 3 - các ngành công nghiệp chế tạo (thuộc Mô hình Toàn cảnh kinh tế tư nhân Việt Nam - ViPEL) bắt đầu bằng những câu chuyện rất vĩ mô.

Ông Vũ Văn Tiền, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Geleximco, thành viên ViPEL, phụ trách Ủy ban 3, nhắc đến mục tiêu tăng trưởng 2 con số của nền kinh tế Việt Nam, dự kiến bắt đầu từ năm tới và kéo dài trong nhiều năm, mà Chính phủ đang bàn thảo. Đáng nói là mục tiêu rất cao này được đặt ra trong bối cảnh kinh tế toàn cầu không thực sự thuận lợi...

“Phải có người làm, phải có đầu tư, xuất khẩu, phải có cả triệu doanh nghiệp tham gia để có được 2 con số tăng trưởng GDP, chứ không thể chỉ trông vào một vài doanh nghiệp lớn, một vài dự án lớn”, ông Tiền chia sẻ.

Tham dự cuộc làm việc là những doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, như Eurowindow, Tập đoàn Đại Dũng, Hanel PT, Citicom, Stavian Hóa chất... và đại diện nhiều hiệp hội doanh nghiệp trong ngành chế biến, chế tạo. Nhiều doanh nghiệp cho biết, họ đang có nhiều dự án, có những dự án quy mô không hề nhỏ, nhưng câu hỏi là có thể làm gì tốt hơn, hiệu quả hơn để “giải được bài toán tăng trưởng” như cách mà các nghị quyết của Bộ Chính trị yêu cầu, như đầu bài mà Chính phủ, Thủ tướng đang đặt ra với cộng đồng doanh nghiệp.

Ông Tiền cũng nhắc tới Dự án Cảng tổng hợp và container Cái Mép Hạ, mà Geleximco là một trong liên danh 3 nhà đầu tư đang nỗ lực thúc đẩy, có thể sẽ khởi công trong năm nay, nhưng tham vọng lớn hơn là hình thành trung tâm cảng biển ở TP.HCM. Điều này có nghĩa một vài doanh nghiệp, dù lớn, quyết tâm, sẵn sàng kết nối với các doanh nghiệp khác... cũng không thể tự thực hiện được.

“Kinh nghiệm triển khai dự án của chúng tôi cho thấy sẽ phải có những cơ chế rất rõ ràng: chủ đầu tư làm gì, địa phương làm gì, nhà thầu làm gì. Trách nhiệm của từng bên ra sao. Ví dụ, giải phóng mặt bằng thì lãnh đạo địa phương phải đủ linh hoạt, tâm huyết, trách nhiệm, phải ra tận hiện trường thì nhà thầu mới có mặt bằng thi công kịp tiến độ, chứ không thể chỉ đạo chung chung được”, ông Tiền thẳng thắn khi phân tích mô hình công - tư (PPP) mà Geleximco có nhiều trải nghiệm.

Đây không phải là nút thắt riêng. Trong cuộc làm việc của Ủy ban 2 - Phát triển hạ tầng và các ngành có lợi thế cạnh tranh quốc gia (cũng thuộc ViPEL), tốc độ và sự thiếu linh hoạt trong giải quyết vướng mắc thực tiễn của nhiều dự án đầu tư cũng được nhắc tới. Ông Phạm Hồng Điệp, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Shinec kỳ vọng tốc độ này sẽ thay đổi khi các địa phương cũng đang nỗ lực đạt được tăng trưởng cao trong những năm tới.

“Nếu như một dự án trước đây cần 3 năm để hoàn tất thủ tục, thì nay chỉ cần giảm thời gian này, ví dụ còn 1 năm. Các tỉnh có thể xây dựng quy trình tích hợp văn bản, quy định, tìm hướng thuận nhất và công bố, tổ chức thực thi. Các dự án chạy nhanh hơn thì địa phương cũng sẽ phát triển nhanh hơn. Đây chính là hợp tác công - tư”, ông Điệp đề xuất.

Nhưng câu hỏi là, các bộ, ngành, địa phương có thể “tư duy cùng làm, cùng trách nhiệm” với nhà đầu tư, doanh nghiệp, thay vì “việc ai người ấy làm” hay không?

Lời giải từ khu vực tư

Với góc nhìn từ khu vực tư, bài toán hợp tác công - tư có thêm màu sắc mới. Vai trò của phía công (Nhà nước) không chỉ là kiến tạo thể chế, chính sách, hay đưa ra những bài toán phát triển một chiều, từ mong muốn phát triển của Nhà nước. Phía tư cũng không chỉ đặt mục tiêu lợi nhuận lên trên hết.

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), Ban Thư ký chuyên môn của ViPEL cho biết, mô hình này cần có sự cam kết trách nhiệm thực thi từ hai bên, theo hướng đặt ra việc phải làm, cùng hành động, khó ở đâu gỡ ở đó. Phía Nhà nước xác định khu vực tư nhân phải thực hiện cam kết về nguồn lực, quản trị, tiến độ; còn doanh nghiệp sẽ không phải đi “xin” để được làm.

“Sẽ không còn các cuộc công - tư gặp nhau để than phiền, kêu ca, mà là bàn cách thúc đẩy công việc, sẽ tôn vinh những doanh nghiệp làm tốt, những địa phương triển khai mô hình công - tư nhuần nhuyễn”, bà Thủy nhấn mạnh.

Điều này cũng đòi hỏi cơ chế sandbox (thử nghiệm) cho cách làm mới trước khi nhân rộng. Việc thử nghiệm sẽ bắt đầu từ cả phía tư trong lựa chọn dự án, mô hình đề xuất và phía công trong đảm bảo tiến độ các dự án.

Các doanh nghiệp cho rằng, những dự án tiên phong cần đảm bảo tính hiệu quả, khả thi, tầm ảnh hưởng và phải có kết quả trong vòng 2 năm. Như vậy, dự án có thể chưa quá lớn, nhưng có cơ sở pháp lý, có nguồn lực, công nghệ, chỉ cần bổ sung, hỗ trợ thêm từ Nhà nước.

Đặc biệt, các doanh nghiệp sẽ nhìn dự án ở tổng thể, ý nghĩa tác động và khả năng kết nối, thay vì chỉ ở góc độ ngành, lĩnh vực riêng.

“Sẽ phải có những làn ưu tiên mà doanh nghiệp xác định khi chung tay đề xuất các dự án công - tư. Vì doanh nghiệp nào cũng nhìn thấy ngành, lĩnh vực của mình quan trọng hơn, cần kíp hơn. Đây là lúc cần đánh giá công tâm, khách quan trên tiêu chí lợi ích quốc gia, tác động chuỗi và tạo nên hệ sinh thái doanh nghiệp Việt Nam”, ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch HĐQT Vietjet Air, thành viên Ủy ban 4 - Phát triển nguồn lực và dịch vụ, nêu quan điểm.

Hiện có đề xuất hình thành liên minh doanh nghiệp thúc đẩy công nghiệp phụ trợ, tăng nội địa hóa trong các chuỗi sản xuất của doanh nghiệp Việt Nam. Dự án cụ thể sẽ được liên minh lựa chọn. Cùng với đó, có đề xuất khu vực tư tham gia thực hiện chủ trương khám sức khỏe định kỳ cho nhân dân ít nhất mỗi năm một lần, bắt đầu từ năm tới. Bà Nguyễn Đỗ Quyên, Phó tổng giám đốc FPT Retail tính toán, đội ngũ dược sỹ, bác sỹ cùng nguồn lực tài chính, vật tư y tế... của khu vực tư có thể vào cuộc ngay.

Theo kế hoạch, danh mục dự án đề xuất sẽ được ViPEL tập hợp, nghiên cứu và công bố ngày 10/10 tới, trong Phiên toàn cảnh Kinh tế tư nhân và Chính phủ.