Giảm mạnh số ổ dịch, nhưng tiêm phòng vaccine vẫn còn khó khăn

Trong 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam ghi nhận 260 ổ dịch Dịch tả lợn châu Phi, giảm đáng kể so với các năm trước, nhờ vào các giải pháp đồng bộ như chăn nuôi an toàn sinh học, vệ sinh, tiêu độc khử trùng và tiêm vaccine.

Mặc dù dịch bệnh đã cơ bản được kiểm soát, song vẫn tiềm ẩn nhiều nỗi lo, đặc biệt là tỷ lệ tiêm phòng vaccine chưa đạt mức cao như kỳ vọng. Điều này đặt ra một thách thức lớn là làm thế nào để nông dân thực sự tin tưởng và chủ động sử dụng vaccine?

Để tìm lời giải cho vấn đề này, ngày 19/6 Báo Nông thôn Ngày nay/báo điện tử Dân Việt đã tổ chức tọa đàm "Vaccine dịch tả lợn châu Phi: Làm gì để nông dân tin tưởng, sử dụng?". Tại tọa đàm, các nhà quản lý nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học và người chăn nuôi cùng thảo luận, trao đổi thẳng thắn, đưa ra những giải pháp căn cơ, hướng tới xây dựng một ngành chăn nuôi bền vững, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng hai con số mà Chính phủ đề ra.

Tọa đàm "Vaccine dịch tả lợn châu Phi: Làm gì để nông dân tin tưởng, sử dụng?" do Báo Nông thôn Ngày nay/báo điện tử Dân Việt tổ chức ngày 19/6.

Hiện nay, ít có loại dịch bệnh nào mà hệ thống văn bản chỉ đạo phòng chống dịch lại đầy đủ và xuyên suốt như Dịch tả lợn châu Phi, từ Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường. 

Ông Phan Quang Minh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi - Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, hơn 2 năm qua, với sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các nhà chăn nuôi, cơ quan thú y và các nhà nghiên cứu trong nước, quốc tế đã nỗ lực không ngừng và đạt được thành quả là vaccine Dịch tả lợn châu Phi đã được nghiên cứu thành công và đưa vào sử dụng.

Từ năm 2019 - 2020, Dịch tả lợn châu Phi đã càn quét trên diện rộng, gây thiệt hại nặng nề cho ngành chăn nuôi Việt Nam. Tuy nhiên, kể từ năm 2023 đến nay, tình hình đã có những chuyển biến rõ rệt. 

Gần 6 tháng đầu năm 2025, chỉ có 260 ổ dịch trên 63 tỉnh, thành phố, với số lợn phải tiêu hủy giảm khoảng 80% (trên 11.000 con) so với giai đoạn trước. Dịch bệnh chủ yếu xảy ra ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, chưa áp dụng biện pháp an toàn sinh học. Hiện tại, cả nước chỉ còn 126 ổ dịch tại 16 tỉnh, thành chưa qua 21 ngày. 

Ông Phan Quang Minh, Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi - Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) .

Tháng 5/2022, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã chính thức công nhận và cấp phép sử dụng vaccine Dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam. Ông Phan Quang Minh cho biết, kể từ thời điểm đó, công tác tiêm phòng đã được triển khai từng bước và hiện đã phủ rộng khắp cả nước.

Thống kê sơ bộ cho thấy, các doanh nghiệp đã sản xuất gần 7 triệu liều vaccine và cung ứng ra thị trường trong nước hơn 4 triệu liều để tiêm phòng. Đáng chú ý, gần 1 triệu liều vaccine cũng đã được xuất khẩu sang một số quốc gia khác để hỗ trợ công tác phòng chống dịch.

Tính đến thời điểm hiện tại, khoảng 35.000 hộ chăn nuôi trên 45 tỉnh, thành phố đã được tiêm phòng vaccine Dịch tả lợn châu Phi. Điều này cho thấy độ bao phủ của vaccine đã gần như toàn quốc, dù số lượng tiêm phòng ở từng địa phương có thể chưa nhiều.

Đối với các dịch bệnh nguy hiểm như lở mồm long móng, tai xanh và một số dịch bệnh khác, tiêm phòng vaccine là giải pháp căn cơ, góp phần nâng cao năng lực kiểm soát dịch bệnh trong thời gian tới.

Đảm bảo chất lượng và an toàn cho vaccine

Việt Nam tự hào là quốc gia đầu tiên trên thế giới nghiên cứu, sản xuất và thương mại hóa thành công vaccine Dịch tả lợn châu Phi. Đến nay, đã có 3 loại vaccine dịch tả lợn châu Phi được cấp phép lưu hành thương mại, bước đầu xuất khẩu sang một số nước Đông Nam Á.

Là doanh nghiệp tiên phong trong nghiên cứu, sản xuất vaccine, ông Vũ Đăng Đồng, Giám đốc Trung tâm chẩn đoán thú y Dabaco chia sẻ về hành trình đầy thử thách của doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất vaccine. 

Ông Đồng cho biết Dabaco là một trong những doanh nghiệp tiên phong tham gia vào lĩnh vực này, đối mặt với không ít khó khăn về cơ sở vật chất và con người. Tuy nhiên, nhờ sự tạo điều kiện rất lớn từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng sự hỗ trợ từ Cục Thú y, Dabaco cùng các đơn vị khác như AVAC và NAVETCO đã được phép nhập con giống chính thống từ Hoa Kỳ.

Quá trình nghiên cứu, sản xuất vaccine của Dabaco được thực hiện nghiêm ngặt tại phòng thí nghiệm an toàn sinh học cấp độ 3. Đến ngày 28/2/2025, vaccine dịch tả lợn châu Phi của Dabaco đã chính thức được Cục Thú y đánh giá và cấp phép lưu hành. 

“Giai đoạn đầu, Dabaco gặp nhiều khó khăn, nhưng nhờ sự đồng hành sát sao của các cơ quan quản lý nhà nước và sự hỗ trợ tích cực từ hệ thống trang trại của Dabaco cùng các trang trại liên kết, việc thử nghiệm đã thành công. Hiện nay, ngoài việc đáp ứng nhu cầu trong nước, Dabaco đang trong quá trình đàm phán với các đối tác quốc tế, trong đó có Philippines, với kỳ vọng vaccine của họ sẽ tiếp tục được mở rộng thị trường và phát triển mạnh mẽ.”, ông Đồng cho hay.

Ông Vũ Đăng Đồng, Giám đốc Trung tâm chẩn đoán thú y Dabaco.

Ông Nguyễn Văn Điệp, Tổng giám đốc AVAC, cho biết vaccine AVAC ASF LIVE của AVAC đã được cấp phép lưu hành vào tháng 7/2022 và thương mại hóa vào năm 2023. Để được cấp phép, vaccine của AVAC đã trải qua quá trình nghiên cứu và tuân thủ các quy định chặt chẽ của cơ quan nhà nước, với việc thử nghiệm, khảo nghiệm và tiêm giám sát tại gần 600 trang trại trước khi lưu hành thương mại tự do. 

Ngoài phân phối trong nước, AVAC còn phối hợp với các đối tác nước ngoài như Philippines, Indonesia. Tại Philippines, vaccine AVAC ASF LIVE đã được cấp phép lưu hành vào năm 2024. Mới đây, AVAC đã xuất khẩu 120.000 liều vaccine ASF sang Indonesia. Các đối tác và người dân đều đánh giá sản phẩm của AVAC rất hiệu quả, bảo hộ cao, góp phần giảm thiểu sự lây lan và ngăn chặn đại dịch ASF. 

Hiện tại, vaccine AVAC ASF LIVE đã và đang đáp ứng các quy định và sắp được Tổ chức Thú y thế giới công bố. Sau khoảng 3 năm được cấp phép lưu hành, AVAC đã cung cấp 3 triệu liều cho các địa phương trong nước và xuất khẩu 600.000 liều.

Ông Điệp cũng chia sẻ về quá trình phát triển vaccine của AVAC, trong số 7 nền tảng công nghệ được xem xét, AVAC đã xác định vaccine sống nhược độc, phát triển bằng phương pháp cắt gen, là hướng đi khả thi nhất.

Tuy nhiên, để phát triển vaccine nhược độc trong thời gian ngắn nhất, cần giải quyết 3 thách thức: Một là, lựa chọn và tối ưu hóa chủng virus nhược độc có độ an toàn cao; Hai là, phát triển dòng tế bào liên tục cho phép virus dịch tả lợn châu Phi nhân lên ổn định; Ba là, xây dựng bộ dữ liệu toàn diện về đặc tính sinh học, tính sinh miễn dịch và độ an toàn của vaccine.

Từ góc độ quản lý về lưu hành và đánh giá chất lượng vaccine, ông Phan Quang Minh nhấn mạnh, 3 loại vaccine dịch tả lợn châu Phi đã được cấp phép lưu hành thương mại, thậm chí bước đầu đã được xuất khẩu sang một số nước Đông Nam Á. 

Trước khi được cấp phép lưu hành, các loại vaccine này đều trải qua quy trình đánh giá nghiêm ngặt theo quy định của Việt Nam, thậm chí còn khắt khe hơn do đây là lần đầu tiên vaccine dịch tả lợn châu Phi được sản xuất.

Quy trình này có sự tham khảo ý kiến từ các chuyên gia quốc tế, đặc biệt là các chuyên gia từ Hoa Kỳ trong giai đoạn đầu, nhằm đảm bảo tối đa về mức độ an toàn, bảo hộ và vô trùng. 

Kết quả đánh giá cho thấy, tất cả các loại vaccine khi được lưu hành đều đảm bảo an toàn, không gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe vật nuôi. Về hiệu quả bảo hộ, theo quy định chung cho tất cả các loại vaccine, tỷ lệ bảo hộ tối thiểu phải đạt 80%. 

Tuy nhiên, các vaccine dịch tả lợn châu Phi của Việt Nam phần lớn đã đạt mức bảo hộ rất cao, lên tới 97 - 99% trong quá trình đánh giá. Vaccine dịch tả lợn châu Phi của Việt Nam không chỉ được sử dụng thận trọng trong nước mà còn nhận được sự tin tưởng từ cộng đồng quốc tế. 

Bộ Nông nghiệp và Môi trường lưu ý thời gian tới trong quá trình sử dụng, người chăn nuôi cần mua đúng loại vaccine và đúng nơi cung cấp, đúng các loại vaccine đã được cấp phép lưu hành để tránh mua phải các sản phẩm giả mạo, trôi nổi trên thị trường.