Chất lượng dịch vụ tăng, M&A bứt phá

Trong bối cảnh dòng vốn quốc tế ngày càng quan tâm đến thị trường y tế Việt Nam, M&A đang nổi lên như một động lực tăng trưởng quan trọng, giúp doanh nghiệp phát triển nhanh hơn, bền vững hơn và tiến gần hơn các tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, lĩnh vực này đòi hỏi mức độ minh bạch cao, quy trình quản trị rủi ro pháp lý nghiêm ngặt và sự chuyên nghiệp trong kiểm toán, định giá cũng như vận hành. Chỉ khi các tiêu chuẩn này được chuẩn hóa, doanh nghiệp mới có thể tự tin bước vào quá trình đầu tư, hợp tác hay IPO.

Trên phạm vi toàn cầu, thị trường M&A y tế từng đạt đỉnh vào năm 2020-2021, khi giá trị giao dịch nửa đầu năm 2021 lên tới 330-340 tỷ USD nhờ loạt thương vụ trên 1 tỷ USD. Từ năm 2022 đến nửa đầu năm 2024, thị trường chững lại do thiếu các thương vụ quy mô lớn, khiến tổng giá trị giao dịch giảm mạnh. Tuy nhiên, từ nửa cuối năm 2024 đến nửa đầu năm 2025, giá trị M&A toàn cầu đã phục hồi, đạt khoảng 115-120 tỷ USD.

Trong mảng dược phẩm và khoa học sự sống, số lượng thương vụ giảm 19% từ đầu 2024 đến đầu 2025, còn tổng giá trị giao dịch giảm từ 60 tỷ USD xuống 40 tỷ USD (33%). Ngược lại, lĩnh vực dịch vụ y tế  dù giảm 25% số lượng thương vụ lại ghi nhận mức tăng 50% về giá trị, từ 40 tỷ USD lên 60 tỷ USD, cho thấy xu hướng tập trung vào các thương vụ quy mô lớn.

Trong xu thế toàn cầu này, Việt Nam nổi lên như thị trường đầy sức hút. Trong 8 tháng đầu năm 2025, tổng giá trị M&A đạt 4,8 tỷ USD, tăng 21% so với năm 2024. Quy mô thương vụ trung bình đạt 42 triệu USD, tăng 15% so với giai đoạn 2022-2023. Sức hấp dẫn đến từ tốc độ già hóa dân số nhanh (khoảng 20% dân số là người cao tuổi), tầng lớp trung lưu dự kiến đạt 23,3 triệu người vào năm 2030 và nhu cầu ngày càng lớn đối với dịch vụ chăm sóc y tế chất lượng cao.

Lĩnh vực y tế tư nhân tăng trưởng mạnh cùng chính sách mở cửa đã thu hút nhiều thương vụ lớn, đóng góp vào việc đưa Việt Nam vào bản đồ M&A y tế khu vực. Tiêu biểu là thương vụ Thomson Medical Group mua lại Bệnh viện FV với giá 381,4 triệu USD, thuộc nhóm lớn nhất Đông Nam Á năm 2023. Trong mảng dược phẩm, Tập đoàn Livzon (Trung Quốc) dự chi 240 triệu USD để sở hữu gần 65% Imexpharm, còn Dongwha Pharm (Hàn Quốc) đầu tư 30 triệu USD để mua 51% chuỗi nhà thuốc Trung Sơn.

Việt Nam đang được đánh giá là một trong những thị trường giàu tiềm năng nhất khu vực đối với các thương vụ M&A trong y tế. Sự phát triển nhanh của hệ thống y tế tư nhân, nhu cầu dịch vụ chất lượng cao ngày càng tăng cùng chính sách mở cửa mạnh mẽ từ Nhà nước đã tạo ra nền tảng thuận lợi để M&A trở thành công cụ chiến lược giúp nâng tầm hệ sinh thái y tế.

Ông Nguyễn Toàn Thắng, Phó chánh Văn phòng Bộ Y tế nhấn mạnh, trong kỷ nguyên hội nhập, công nghệ số và cạnh tranh toàn cầu, ngành y tế cần vươn mình đổi mới, sáng tạo để đón nhận cơ hội mới. Theo ông, mục tiêu đến năm 2030 của ngành là mở rộng phạm vi chăm sóc sức khỏe cộng đồng, chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh, bảo đảm an ninh y tế và tăng cường khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu cũng như các tình huống khẩn cấp. Đồng thời, ngành y tế đặt trọng tâm vào kiểm soát các yếu tố nguy cơ gây bệnh, quản lý môi trường y tế và thúc đẩy công bằng trong chăm sóc sức khỏe.

Cùng với các mục tiêu chiến lược đó, hệ sinh thái bệnh viện, dược phẩm và thiết bị y tế đang ngày càng mở rộng và đa dạng hóa. Ngành y tế cũng tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, công khai minh bạch việc cấp phép, mua sắm thuốc và trang thiết bị. Việc tăng cường năng lực sản xuất, phân phối thiết bị y tế trong nước và mở rộng hợp tác quốc tế được xem là giải pháp trọng yếu giúp củng cố nền tảng ngành.

Rào cản pháp lý và thách thức nội tại

Dù cơ hội dồi dào, M&A y tế tại Việt Nam vẫn gặp nhiều vướng mắc, đặc biệt về pháp lý và thủ tục hành chính. Hành lang pháp lý chưa đồng bộ, các yêu cầu đặc thù của ngành y khiến quá trình thẩm định kéo dài và phức tạp.

PGS-TS. Đặng Đức Nhu, Cố vấn cấp cao của Medicallaw cho biết, thẩm định M&A trong y tế phức tạp hơn nhiều lĩnh vực khác vì liên quan đến loạt yếu tố như giấy phép hành nghề, giấy phép hoạt động chuyên môn, tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy, môi trường, nhân sự chủ chốt, danh mục thuốc và quy định bảo hiểm y tế. Tính phức tạp này đòi hỏi doanh nghiệp phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đầy đủ tài liệu và tuân thủ nghiêm ngặt.

Còn theo ông Brian K. Langenberg (ONEtoONE Corporate Finance) mọi thương vụ M&A đều bắt đầu từ sự chuẩn bị. Đối với doanh nghiệp y tế, điều này càng quan trọng vì ngành chịu sự quản lý chặt chẽ về pháp lý, tài chính và dữ liệu bệnh nhân. Hồ sơ chuẩn bị bao gồm báo cáo tài chính, pháp lý, dữ liệu vận hành, thông tin khách hàng, thẩm định sơ bộ để xác định rủi ro tiềm ẩn và xây dựng bộ tài liệu marketing gồm teaser, NDA và CIM, giúp kể câu chuyện phát triển doanh nghiệp một cách thuyết phục.

Trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư, doanh nghiệp cần phân loại và lựa chọn đối tác phù hợp như tập đoàn dược, hệ thống bệnh viện tư nhân, quỹ đầu tư tư nhân (PE) chuyên về chăm sóc sức khỏe hoặc quỹ đầu tư quốc gia. ONEtoONE hỗ trợ tổ chức gặp gỡ, tham quan cơ sở và cập nhật tiến trình theo thời gian thực thông qua nền tảng Clarity, giúp doanh nghiệp duy trì minh bạch, yếu tố then chốt để tạo niềm tin.

Khi có đề xuất đầu tư, doanh nghiệp bước vào giai đoạn đàm phán và thẩm định chuyên sâu, giai đoạn quan trọng nhất vì liên quan đến giá, cấu trúc thanh toán, điều khoản earn-out, cam kết bảo đảm và các yếu tố pháp lý nhằm bảo vệ quyền lợi của các bên. Vai trò của tư vấn M&A lúc này là duy trì cạnh tranh giữa các nhà đầu tư, tối ưu hóa kết quả và đảm bảo quá trình chuyển nhượng diễn ra trơn tru.

Thành công của một thương vụ M&A không dừng ở việc ký kết hợp đồng mua bán cổ phần (SPA), mà còn được đo bằng giá trị bền vững sau sáp nhập như hiệu quả vận hành, mở rộng dịch vụ và nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân.

Do đó, bốn nguyên tắc quan trọng mà doanh nghiệp y tế cần tuân thủ là bảo mật tuyệt đối; minh bạch và chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế; tạo cạnh tranh để nâng cao lợi thế đàm phán; và đặc biệt là kể đúng câu chuyện phát triển, bởi nhà đầu tư không chỉ mua số liệu mà mua tầm nhìn và hành trình của doanh nghiệp.

Ý kiến của ông Peter Sørensen (Asia Business Builder - ABB) cho hay, M&A trong y tế không chỉ là giao dịch tài chính, mà là hành trình chiến lược, nơi thành công phụ thuộc vào sự chuẩn bị bài bản và đối tác đủ uy tín. Sự đồng hành của các tổ chức tư vấn quốc tế như ONEtoONE giúp doanh nghiệp y tế Việt Nam mở ra cơ hội toàn cầu, nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng trưởng bền vững.

Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam ngày càng khao khát mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả vận hành, các PE trở thành đối tác chiến lược quan trọng. Ông Peter Sørensen cho biết, doanh nghiệp muốn thu hút vốn từ các PE cần chuẩn bị kỹ, truyền đạt tầm nhìn rõ ràng, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu một cách cấu trúc và xây dựng “Honeymoon Plan” cho 100 ngày đầu tiên sau khi nhận vốn. Những doanh nghiệp chuẩn bị tốt thường được định giá cao hơn và quá trình đầu tư diễn ra trơn tru hơn.