Phó Thủ tướng Canada Chrystia Freeland, Trưởng đoàn đàm phán Mexico Jesus Seade và Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer tại lễ ký thỏa thuận hoàn tất Hiệp định Thương mại tự do Mỹ-Mexico-Canada (USMCA) ở Mexico City, ngày 10/12/2019. (Nguồn: AFP/TTXVN)

Sau nhiều lần trì hoãn, Thượng viện Mỹ ngày 16/1 đã thông qua Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA), phiên bản mới của Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) trước đây.

Dự kiến, USMCA sẽ nhanh chóng được Tổng thống Mỹ Donald Trump đặt bút ký trong tuần này, song nó vẫn cần phải được Quốc hội Canada phê chuẩn trước khi chính thức có hiệu lực.

Dưới đây là một số thay đổi chính trong hiệp định này:

Lĩnh vực sản xuất ôtô

Một trong những thay đổi lớn nhất trong USMCA so với NAFTA là tỷ lệ nội địa hóa trong ôtô và xe tải được sản xuất tại khu vực Bắc Mỹ tăng từ 62,5% như NAFTA trước đây lên 75%, với yêu cầu mới là các nhà sản xuất phải sử dụng thép và nhôm từ khu vực này.

Ngoài ra, 40-45% giá trị của một chiếc xe phải đến từ các khu vực có mức lương cao, nơi trả cho công nhân ít nhất 16 USD một giờ, cụ thể là Mỹ và Canada.

Điều khoản này được cho là nhằm làm chậm làn sóng di cư của ngành công nghiệp sang Mexico vốn có mức lương thấp hơn. Những chiếc xe không đạt tiêu chuẩn sẽ phải chịu thuế quan của Mỹ.

Những yêu cầu trên đang đặt một số nhà sản xuất ôtô thương hiệu nước ngoài ở Mỹ vào thế bất lợi. Họ buộc phải đầu tư vào các nhà máy mới tại nước này hoặc Canada cho các bộ phận có giá trị cao như động cơ và bộ phận truyền động.

Nông nghiệp

Canada sẽ cho phép nông dân chăn nuôi bò sữa Mỹ quyền tiếp cận vào khoảng 3,5% thị trường sữa nội địa trị giá 16 tỷ USD của nước này.

Đổi lại, phía Mỹ sẽ ngừng những nỗ lực buộc Canada phải loại bỏ hệ thống "quản lý cung ứng" lâu đời, vốn giúp nước này duy trì mức thuế cao áp lên các sản phẩm từ sữa.

Mỹ cũng có thể tăng xuất khẩu một số sản phẩm sữa như sữa tách béo và protein sữa sang Canada.

Ngoài ra, khoảng 57.000 tấn thịt gà của Mỹ sẽ được miễn thuế nhập khẩu vào Canada cho tới năm thứ sáu của thỏa thuận.

Khoảng 10 triệu tá trứng và các sản phẩm tương đương của Mỹ cũng nhận được ưu đãi khi xuất sang Canada.

Quyền của người lao động

Để khuyến khích việc hình thành các công đoàn và tăng lương cho công nhân tại Mexico, USMCA cho phép Mỹ và Canada triệu tập một hội đồng gồm các chuyên gia lao động quốc tế để tiếp nhận các khiếu nại nếu các nhà máy Mexico từ chối cho họ quyền tự do tập hợp và cùng mặc cả mức lương.

Nếu bị phát hiện vi phạm và không khắc phục, USMCA cho phép phía quốc gia khiếu nại hủy bỏ quyền tiếp cận miễn thuế đối với các sản phẩm của bên vi phạm cùng một số các hình phạt khác.

Bản quyền, thương mại số, thương mại điện tử

Theo nội dung Hiệp định USMCA mới, thời hạn bảo vệ bản quyền sẽ kéo dài 70 năm sau khi tác giả qua đời, tương tự với quy định hiện tại của Mỹ. Ở Canada, thời hạn này thường kéo dài trong 50 năm.

Hoạt động kiểm tra hải quan và các khoản phí khác đối với các sản phẩm kỹ thuật số như âm nhạc, trò chơi, video và sách điện tử sẽ bị cấm và các quốc gia không được yêu cầu các cơ sở máy tính trong nước lưu trữ dữ liệu về người dùng.

USMC cũng bảo vệ các nền tảng Internet khỏi trách nhiệm liên đới với những thông tin của bên thứ ba mà họ hiển thị.

Mexico và Canada sẽ tăng gấp đôi ngưỡng mà các mặt hàng nhập khẩu phải chịu thuế và khai báo hải quan lên lần lượt là 100 USD và 30,25 USD.

Việc này sẽ có lợi cho các nhà bán lẻ trực tuyến có vận chuyển hàng hóa xuyên biên giới của khu vực và các doanh nghiệp quy mô nhỏ nhập các đơn đặt hàng tương đối khiêm tốn.

Giải quyết tranh chấp

USMCA sẽ loại bỏ phần lớn các biện pháp giải quyết tranh chấp cũ giữa các nhà đầu tư với chính phủ (ISDS), cho phép các công ty Bắc Mỹ hoạt động ở một quốc gia láng giềng lựa chọn khiếu nại các quyết định của chính quyền địa phương tại một tòa án quốc tế.

Theo thỏa thuận mới, việc khiếu nại sẽ chỉ là một lựa chọn cho các công ty tranh chấp với Chính phủ Mexico trong một số vấn đề, chẳng hạn như việc chính phủ tịch thu tài sản hoặc phân biệt đối xử với các thực thể nước ngoài và các công ty hoạt động trong một số ít ngành riêng biệt.

Dược phẩm

USMCA đặt mục tiêu giữ giá thuốc ở mức thấp bằng cách hạn chế một số biện pháp bảo vệ bằng sáng chế dược phẩm.

Hiệp định mới đã loại bỏ thời hạn độc quyền thông tin kéo dài 10 năm đối với thuốc công nghệ sinh học, một điều mà đảng Dân chủ của Mỹ từng lo ngại sẽ khiến một số loại thuốc thuộc hàng đắt đỏ nhất kéo dài thời gian tăng giá.

Hiệp định cũng loại bỏ một điều khoản yêu cầu các bên phải xác nhận bằng sáng chế về cách sử dụng mới cho những loại thuốc đã có mặt trên thị trường.

Điều này giúp chống lại một quá trình gọi là "bằng sáng chế vĩnh cửu" vốn ngăn chặn sự cạnh tranh từ các loại thuốc cùng dòng.

Bảo vệ môi trường

USMCA không bao gồm bất kỳ điều khoản nào yêu cầu các nước thành viên tham gia chống lại và hạn chế quá trình biến đổi khí hậu.

Nhưng nội dung thay đổi trong hiệp định mới vẫn yêu cầu mỗi quốc gia phải tuân thủ Nghị định thư Montreal năm 1987 về loại bỏ các chất gây nguy hại cho tầng ozone.

USMCA cũng yêu cầu ba nước thành viên tuân thủ các thỏa thuận quốc tế về bảo vệ các loài có nguy cơ tuyệt chủng, các vùng đất ngập nước, sinh vật biển ở Nam Cực, đánh bắt cá voi và cá ngừ./.