Phạm Giang Linh, Tổng giám đốc HOCMAI.

Ước mơ làm điều gì đó cho giáo dục

Tốt nghiệp Khoa Công nghệ thông tin tại Đại học Bách khoa Hà Nội năm 2001, tốt nghiệp MBA Đại học Nam Columbia (Mỹ) năm 2007, Phạm Giang Linh có hơn 10 năm ở vị trí chuyên gia tư vấn về quản trị, giám sát đánh giá và quản lý thông tin của các dự án, chương trình phát triển con người, chính sách công trong khu vực ASEAN tại nhiều tổ chức quốc tế. Anh còn là đồng sáng lập Công ty cổ phần Giáo dục Edmicro, hệ thống Trung tâm Học tập chủ động Galileo và Trường liên cấp Hanoi Adelaide School. Nhưng rồi, Phạm Giang Linh chọn HOCMAI làm bến đỗ lâu dài với ước mơ có thể tạo cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng bình đẳng cho mọi học sinh. 

Hocmai.vn ra đời tháng 3/2007, cùng thời với một tên tuổi khác là Topica, nhưng khi đó, cả hai hệ thống này đều gặp trở ngại vì mô hình giáo dục trực tuyến chưa được thị trường đón nhận. 

Dù đã được Quỹ đầu tư IDG rót vốn để xây dựng kho học liệu, nhưng HOCMAI đã có lúc phải nghĩ tới việc đóng cửa trước áp lực từ quỹ đầu tư muốn dự án phát triển nhanh, trong khi các dịch vụ Internet chưa phát triển, còn số vốn đầu tư ban đầu… hết bay trong vòng 2 năm. Để duy trì mô hình, những người đứng đầu HOCMAI phải tìm mọi cách, kể cả việc mở nhiều trung tâm dạy offline.

Thời điểm Phạm Giang Linh quyết định đầu quân cho HOCMAI (năm 2012), dự án này vẫn đang loay hoay giải quyết bài toán tồn tại. Điều khiến Giang Linh chọn HOCMAI là tầm nhìn và triết lý của đơn vị phù hợp với quan điểm của anh khi đặt mục tiêu cải thiện việc tiếp cận giáo dục chất lượng cho học sinh Việt Nam. Anh đánh giá, HOCMAI là mô hình phát triển khá lành mạnh khi không kêu gọi đầu tư nhiều từ bên ngoài, chấp nhận làm mọi việc để có doanh thu duy trì và theo đuổi sứ mệnh của mình, thay vì “đốt tiền” làm nội dung, quảng bá. 

Là người quê gốc Ninh Bình lên Hà Nội học tập, Giang Linh thấm thía cảnh hàng trăm học sinh “nhồi nhét” trong các “lò luyện thi” để nghe giáo viên giảng bài mà không rõ các em lĩnh hội được bao nhiêu. 

“Với một lớp 30 - 50 học sinh, giáo viên chỉ có thể dạy theo tốc độ của 3 học sinh top đầu, hoặc top cuối. Đó là một trong những hạn chế lớn nhất của giáo dục truyền thống. Trong khi đó, giáo dục trực tuyến có thể đáp ứng tốc độ học của từng cá nhân, học sinh còn có thể học đi học lại những phần bài giảng mà mình không hiểu. Tôi muốn theo đuổi mô hình giúp thúc đẩy tính tự học và tình yêu học tập của trẻ em, với tâm niệm đóng góp điều gì đó tích cực cho nền giáo dục Việt Nam”, Giang Linh nói. 

Tập trung đầu tư cho sản phẩm

Trong khi nhiều start-up ưu tiên đầu tư cho công nghệ, thì HOCMAI lại đầu tư nhiều vào sản phẩm giáo dục. Bản chất của giáo dục là tương tác giữa người với người, còn công nghệ chỉ là cách thức để truyền tải nội dung đến học sinh. Đó là lý do trong số 300 nhân viên của HOCMAI, có tới 2/3 làm ở mảng nội dung. 

Với tiêu chí tập trung vào sản phẩm, mô hình HOCMAI giống như trường học số với đầy đủ bộ phận thiết kế, phát triển chương trình, đánh giá nhu cầu học tập, lộ trình những khóa học…

Theo Giang Linh, lợi ích lớn nhất của giáo dục trực tuyến là chi phí rẻ, nhưng để có lợi nhuận, các dự án này phải tạo ra hệ sinh thái người học đủ lớn. Học trực tuyến không có sự thúc ép, nên nếu chất lượng sản phẩm học liệu không đủ tốt, thương hiệu không đủ mạnh, thì sẽ không ai học. Các bài giảng cũng cần phải được thiết kế dễ hiểu bằng cách dùng công nghệ để mô phỏng các thuật toán, kiến thức khó để học sinh có cảm giác đang khám phá, chứ không phải là nhồi nhét những kiến thức khô khan.

Bên cạnh đó, những trang học tập cộng đồng cần được thiết kế để học sinh, phụ huynh và giáo viên có thể kết nối, trao đổi, học tập. Ở HOCMAI, phụ huynh được kết nối với hệ thống thông qua Facebook, Zalo và email để cập nhật tình hình học tập của con em mình. 

Tính đến thời điểm hiện tại, HOCMAI đã có 4 triệu người dùng với 1 triệu tài khoản trả phí cùng cộng đồng 2 triệu học sinh trao đổi trên trang học tập cộng đồng. Trung bình mỗi năm, HOCMAI tiếp nhận khoảng 100.000 tài khoản đăng ký trả phí và 500.000 tài khoản đăng ký mới với mức tăng trưởng 45 - 50%/năm. Dẫu vậy, theo Giang Linh, số người dùng hiện chỉ chiếm khoảng 5 - 6% học sinh cả nước, do nhiều phụ huynh vẫn chưa tin tưởng cho con em mình học tập trên môi trường mạng Internet. 

Tâm lý e ngại này là rào cản lớn cho những đơn vị đầu tư giáo dục trực tuyến không đủ kiên trì, bởi, đầu tư giáo dục trực tuyến không dễ thành công nhanh chóng “qua một đêm”. 

“Về bản chất, mặc dù đầu tư giáo dục trực tuyến không phụ thuộc vị trí địa lý, không cần quá nhiều vốn ban đầu, quy mô không hạn chế, khi thành công có thể phát triển mô hình ra thị trường quốc tế, nhưng nếu không đảm bảo chất lượng và giữ được thương hiệu, sự kiên trì, thì dự án dễ đi đến thất bại”, Giang Linh phân tích.

Anh lấy ví dụ, ở Trung Quốc có 10 mô hình đầu tư giáo dục trực tuyến. Trong khi đó, ở Việt Nam, mô hình đầu tư truyền thống vẫn là kênh thu hút nhiều nhà đầu tư với công thức tính lợi nhuận thông thường khoảng 20 - 50%, còn đầu tư trực tuyến thì chạy mãi mà… không nhìn thấy lợi nhuận. 

Trải qua gần 13 năm phát triển, mặc dù HOCMAI đã sở hữu nội dung số đồ sộ cho tất cả các lớp học (từ lớp 1 đến lớp 12), nhưng người đứng đầu mô hình này vẫn duy trì vài start-up nhỏ để chạy thử nghiệm, vừa xem xét thị trường, vừa tạo áp lực để nội bộ đổi mới và cải tiến. 

“Nhiều người nói với tôi rằng, ổn định rồi thì cứ thế phát triển, việc gì phải thay đổi. Nhưng, bạn hãy nhìn một đứa trẻ phát triển và thay đổi từng ngày, HOCMAI cũng như một cơ thể sống, nếu không thay đổi là tự tìm đường đến cái chết. Với mô hình giáo dục truyền thống, giáo viên có thể có sai sót và có thể sửa, nhưng giáo dục trực tuyến thì không có chỗ cho sai sót”, Giang Linh nhấn mạnh. 

Gần đây nhất, HOCMAI hợp tác với Funix để dạy lập trình cho học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 với mục tiêu hướng học sinh không có nhu cầu học đại học có thể đi làm ngay. Một dự án khác là chương trình dạy tiếng Anh 1 - 1 với người nước ngoài cũng đang được triển khai tại HOCMAI từ hơn 1 năm nay. 

Về mục tiêu của HOCMAI, Giang Linh chia sẻ: “Giáo dục Việt Nam còn nhiều vấn đề cần giải quyết. Nếu hệ thống trực tuyến của chúng tôi không giải quyết được những khiếm khuyết hiện có, thì việc mở rộng cấp cao hơn cũng không nhiều ý nghĩa. Thị trường 17 triệu học sinh phổ thông còn rất nhiều tiềm năng và dư địa để khai thác. Chúng tôi cần sớm khẳng định thương hiệu trước khi các đơn vị nước ngoài nhảy vào”. 

Tầm nhìn của người đứng đầu hệ thống này cũng sẽ không dừng lại ở thị trường Việt Nam. Trong 3 - 5 năm tới, Philippines và Indonesia sẽ là đích ngắm của HOCMAI. Đây là 2 quốc gia có dung lượng thị trường đủ lớn cho khai thác giáo dục trực tuyến. 

“Nhưng trước mắt, chúng tôi vẫn tiếp tục tập trung phát triển thị trường Việt Nam và chất lượng học tập luôn là tiêu chí hàng đầu. Làm giáo dục, nếu chỉ chăm chăm nhìn vào lợi nhuận, sẽ không thể phát triển bền vững. Không ít đơn vị đi trước đã phải từ bỏ thị trường, vì đầu tư cho giáo dục, nhất là giáo dục trực tuyến, không hề dễ dàng”, Giang Linh khẳng định.