Việc mở rộng danh mục vắc-xin vừa là quyền lợi thiết thực, vừa đặt ra trách nhiệm cho mỗi người dân trong việc chủ động phòng bệnh.

Trong bối cảnh các bệnh truyền nhiễm vẫn còn diễn biến phức tạp, cùng với quá trình già hóa dân số diễn ra nhanh chóng, Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức về y tế. Trước thực trạng đó, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 104/NQ-CP và Nghị quyết số 72-NQ/TW, tạo hành lang pháp lý và định hướng chiến lược cho công tác phòng bệnh dài hạn.

Hiệu quả của việc tiêm vắc-xin HPV được ghi nhận rõ rệt khi tiêm từ sớm, đặc biệt trước 15 tuổi.

Nghị quyết số 104/NQ-CP xác định lộ trình mở rộng danh mục vắc-xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng giai đoạn 2021 đến 2030, trong đó ưu tiên các bệnh truyền nhiễm có gánh nặng lớn đối với sức khỏe cộng đồng.

Song song với đó, Nghị quyết số 72-NQ/TW mở rộng phạm vi và đối tượng tiêm chủng, hướng tới mục tiêu chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người dân ở mọi độ tuổi, đồng thời chú trọng phát triển hệ thống y tế lão khoa và dịch vụ chăm sóc người cao tuổi để thích ứng với xu hướng già hóa dân số.

Từ định hướng đó, Bộ Y tế đã xây dựng lộ trình bổ sung ba loại vắc-xin gồm vắc-xin phế cầu, vắc-xin phòng bệnh do virus HPV và vắc-xin cúm mùa vào Chương trình tiêm chủng mở rộng theo các mốc thời gian cụ thể.

Cụ thể, năm 2025 sẽ bổ sung vắc-xin phế cầu. Phế cầu khuẩn là tác nhân gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi, bao gồm viêm màng não, viêm phổi, viêm tai giữa và nhiễm trùng huyết.

Trong đó, viêm màng não do phế cầu được đánh giá là bệnh lý đặc biệt nghiêm trọng, với tỷ lệ tử vong rất cao tại các quốc gia đang phát triển. Ngay cả khi được điều trị kịp thời, nhiều trẻ vẫn phải đối mặt với các di chứng lâu dài như điếc, mù, liệt, động kinh, suy giảm trí nhớ và chậm phát triển trí tuệ.

Viêm phổi do phế cầu cũng là gánh nặng lớn đối với hệ thống y tế. Mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 2,9 triệu lượt mắc viêm phổi và khoảng 4.000 ca tử vong. Đáng lo ngại, ở trẻ nhỏ và người cao tuổi, tỷ lệ tử vong có thể tăng lên rất cao.

Nhiễm trùng huyết do phế cầu là tình trạng nhiễm trùng toàn thân đe dọa trực tiếp đến tính mạng, có thể gây rối loạn đông máu, suy giảm lưu lượng máu đến các cơ quan, khiến cơ thể thiếu oxy và dưỡng chất nghiêm trọng. Tỷ lệ tử vong ở trẻ em có thể lên tới 20 phần trăm, trong khi nguy cơ mắc bệnh ở người cao tuổi cao gấp nhiều lần so với các nhóm khác.

Theo các chuyên gia dịch tễ, vi khuẩn phế cầu cư trú ở họng và mũi, lây lan từ người sang người qua tiếp xúc với các chất bài tiết đường hô hấp.

Đây là nguyên nhân gây ra các bệnh lý từ nhẹ đến nặng, trong đó có nhiều bệnh đe dọa trực tiếp tính mạng. Vì vậy, tiêm vắc-xin phế cầu được khuyến cáo là biện pháp chủ động và hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cá nhân, đồng thời góp phần giảm sự lây lan của vi khuẩn trong cộng đồng.

Năm 2026, bổ sung vắc-xin phòng bệnh do virus HPV. Theo các chuyên gia, ung thư cổ tử cung là bệnh lý ác tính phổ biến ở phụ nữ, với nguyên nhân chính là nhiễm dai dẳng virus HPV trong thời gian dài.

Đây là loại ung thư đứng thứ tư về mức độ phổ biến trên toàn cầu. Tại Việt Nam, mỗi năm ghi nhận hơn 4.000 ca mắc mới và hơn 2.000 trường hợp tử vong do ung thư cổ tử cung.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, đối với HPV, đây là loại virus lây truyền chủ yếu qua đường tình dục hoặc qua tiếp xúc da và niêm mạc. Bất kỳ ai, không phân biệt độ tuổi hay giới tính, đều có nguy cơ nhiễm HPV. Ước tính có tới 80% người từng nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời. Đáng chú ý, virus này có liên quan đến hơn 95% các trường hợp ung thư cổ tử cung.

Các chuyên gia y tế nhận định, tiêm phòng HPV là một trong ba trụ cột quan trọng nhất để phòng ngừa ung thư cổ tử cung, bên cạnh sàng lọc định kỳ và nâng cao nhận thức.

Việc đưa vắc-xin HPV vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng được kỳ vọng sẽ tạo ra lá chắn sức khỏe vững chắc, giúp Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới tiến gần mục tiêu loại bỏ ung thư cổ tử cung vào năm 2030.

Hiệu quả của việc tiêm vắc-xin HPV được ghi nhận rõ rệt khi tiêm từ sớm, đặc biệt trước 15 tuổi. Thạc sĩ Lê Thanh Khôi, Trưởng Hội đồng chuyên môn Y khoa của Hệ thống nhà thuốc và Trung tâm tiêm chủng Long Châu, cho biết hiện nay có hai loại vắc-xin HPV đang được sử dụng.

Vắc-xin phòng bốn chủng giúp bảo vệ trước các tuýp HPV 16 và 18 gây khoảng 70% ca ung thư cổ tử cung và 90% ca ung thư hậu môn, cùng với tuýp 6 và 11 gây ra phần lớn các trường hợp sùi mào gà.

Vắc-xin phòng 9 chủng mở rộng khả năng bảo vệ, có thể tiêm cho cả nam và nữ, giúp phòng ngừa thêm các tuýp nguy cơ cao khác, qua đó ngăn chặn phần lớn các ca ung thư cổ tử cung còn lại.

Thông tin từ Bộ Y tế cho hay, từ năm 2026 - 2028, các viện chuyên môn đã lựa chọn 4 tỉnh Tuyên Quang, Quảng Ngãi, Đắk Lắk và Vĩnh Long để tổ chức thí điểm tiêm vắc-xin ngừa HPV miễn phí cho trẻ em gái nhóm 11 tuổi.

Hiện nay, Bộ Y tế đã giao Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương rà soát, đánh giá và đề xuất cụ thể về địa bàn, đối tượng triển khai. Một số lô vắc-xin đã được nhập về và đang trong quá trình kiểm định chất lượng theo quy định trước khi đưa vào sử dụng.

Đến năm 2030, bổ sung vắc-xin phòng cúm mùa. Cúm mùa là bệnh truyền nhiễm phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ biến chứng nặng, đặc biệt ở các nhóm nguy cơ cao.

Người mắc các bệnh mạn tính như tim mạch, đái tháo đường hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính có nguy cơ gặp các biến cố nghiêm trọng khi mắc cúm, với tỷ lệ nhập viện và tử vong tăng cao. Phụ nữ mang thai cũng là nhóm dễ bị tổn thương, khi cúm mùa làm gia tăng nguy cơ biến chứng, sinh non và tử vong thai nhi.

Trẻ em là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề, với hàng chục nghìn ca tử vong mỗi năm trên toàn cầu và nguy cơ cao gặp các biến chứng như viêm phổi, viêm tai giữa và viêm cơ tim.

Việc bổ sung vắc-xin cúm mùa vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng được kỳ vọng sẽ góp phần bảo vệ hiệu quả các nhóm nguy cơ, giảm gánh nặng bệnh tật và hạn chế quá tải cho hệ thống y tế.

Những điều chỉnh và mở rộng trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng đã mang lại nhiều quyền lợi hơn cho người dân trong việc tiếp cận vắc-xin phòng bệnh.

Tuy nhiên, để các chính sách này thực sự phát huy hiệu quả, mỗi cá nhân và gia đình cần chủ động nâng cao nhận thức, thực hiện tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch, coi đây là trách nhiệm chung trong hành trình bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao chất lượng cuộc sống lâu dài.