Chật vật với nông nghiệp

Công ty cổ phần quốc tế Nông nghiệp Hoàng Anh Gia lai (HNG) được thành lập từ năm 2010 và chỉ tập trung trồng các loại cây công nghiệp là cây cao su, cây cọ dầu với tổng diện tích 84.000 ha, trong đó 8.900 ha tại Việt Nam, 27.376 ha tại Lào và 47.724 ha tại Campuchia.

Năm 2017, theo Báo cáo tài chính, tổng nợ của HNG là 22.129 tỷ đồng, vốn điều lệ của công ty là 7.671 tỷ đồng.

Năm 2018, dù trước đó HNG được nhà nước tái cơ cấu các khoản nợ và lãi nhưng công ty đã bị mất thanh khoản nghiêm trọng, không còn khả năng trả nợ gốc và lãi vay đến hạn.

100% vườn cọ dầu bỏ hoang phế, hơn 50% vườn cây cao su bị còi cọc, hư hại, các vườn cây ăn trái đang ở giai đoạn trồng thử nghiệm bị sâu bệnh, xuống cấp, thu hoạch với năng suất kém do không có kinh phí để chăm sóc, chỉ duy nhất loại cây chuối là khả thi với diện tích đã trồng 4.658 ha.

Dự án đầu tư sân bay Nọng Khang tại Lào với tổng mức đầu tư 75 triệu USD (tương đương 1.500 tỷ đồng) theo hình thức cho Chính phủ Lào vay và khấu trừ dần vào nghĩa vụ thuế, thuê đất tại Lào đã chi 1.357 tỷ đồng bị ngưng trệ do thiếu vốn.

THACO ra tay tái cơ cấu tài chính

Để có nguồn vốn duy trì chăm sóc vườn cây, đầu tư trồng mới và thanh toán các khoản vay đến hạn, HNG đã mời gọi THACO tham gia đầu tư với định hướng Tập đoàn Hoàng Anh Gia Lai (HAGL) và THACO tập trung cho HNG phát triển trồng cây ăn trái mà tập trung là cây chuối.

THACO ban đầu sở hữu 35% cổ phần của HNG, tương đương 3.890 tỷ đồng và tiến hành thực hiện tái cơ cấu tài chính với các giải pháp là THACO thông qua Công ty Đại Quang Minh mua lại và trả 1 số nợ thay cho HAGL Myamar 6.000 tỷ đồng, qua đó HAGL đã có tiền để cho HNG vay 2.187 tỷ đồng và THACO cũng cho HNG vay 1.703 tỷ đồng.

Đồng thời, THACO đã mua 3 công ty của HNG là Công ty Cao su Đông Dương và Công ty Đông Pênh tại Campuchia, Công ty Cao su Trung Nguyên tại Gia Lai, với tổng diện tích đất 22.462 ha, tổng giá chuyển nhượng là 7.623 tỷ đồng để giảm nợ tới hạn và tham gia khai thác quỹ đất đang để hoang hóa .

Nhờ sự tham gia và đổ tiền của THACO , tới 31/12/2018, nợ của HNG giảm 2.274 tỷ xuống còn 19.855 tỷ đồng, trên vốn điều lệ tăng lên 1.197 tỷ thành 8.868 tỷ đồng, lỗ 660 tỷ đồng.

Sang năm 2019, tổng diện tích đất của HNG còn lại là 56.493 ha (trong đó 3.439 ha tại Việt Nam, 27.376 ha tại Lào, 25.678 ha tại Campuchia) và trồng mới thêm được 3.031 ha chuối đưa tổng diện tích chuối là 7.930 ha, 3.267 ha xoài , 2.110 ha mít và 4.997 ha cây ăn trái khác; diện tích cao su 31.085 ha; diện tích cọ dầu  9.110 ha.

Tổng doanh thu năm 2019 là 1.811 tỷ đồng, lỗ 2.444 tỷ đồng, nợ giảm  8.587 tỷ và tổng nợ còn lại là 13.542 tỷ đồng; vốn điều lệ tăng 3.394 tỷ lên là 11.085 tỷ đồng. 

Trong năm 2020, THACO tiếp tục hỗ trợ cho HNG vay (không có tài sản đảm bảo, lãi suất bằng các ngân hàng thương mại) tổng số tiền 6.274 tỷ đồng để tiếp tục đầu tư trồng mới.

Tuy nhiên, các nông trường chưa có quy hoạch tổng thể, chưa đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ dẫn đến tình trạng thiếu nước tưới và điện vào mùa nắng, ngập úng trong mùa mưa, hệ thống giao thông chưa đáp ứng sản xuất và logistics. Năng suất, sản lượng và chất lượng chuối, trái cây khác còn thấp do thiếu phân bón, thiếu nhân công và kỹ thuật, nhiều vườn cây bị dịch bệnh. Diện tích khai thác và sản lượng mủ cao su đạt thấp do các vườn cây không được chăm sóc trong thời gian dài.

Đến giữa năm 2020, HNG đã bị thiếu hụt dòng tiền để thanh toán các khoản nợ đến hạn, thiếu tiền mua vật tư chăm sóc và đầu tư cho các hạ tầng kỹ thuật quan trọng là nước và điện. Tại Campuchia nhiều vườn cây bị xuống cấp nghiêm trọng. 

Trước thực trạng đó, Ban lãnh đạo HNG và HAGL đã nhiều lần họp với THACO để tìm giải pháp giải quyết các khó khăn với phương án THAGRICO (Công ty cổ phần Nông nghiệp Trường Hải thuộc THACO) mua tiếp 4 công ty sở hữu các phần đất tại Koun mun Campuchia và tại Đắk Lắk, Gia Lai với diện tích đất 20.744 ha và giá tiền là 9.095 tỷ,  đồng thời bán lại toàn bộ cổ phần cho HNG và HNG còn nợ lại THACO số tiền hơn 2.600 tỷ đồng (không trả lãi và hoàn trả từng phần trong 3 năm) và sở hữu phần đất còn lại với tổng diện tích 35.749 ha (trong đó tại Bắc Campuchia 8.373 ha và tại Lào là 27.376 ha).

Phương án này chia sẻ hoạt động sản xuất nông nghiệp giữa THAGRICO và HNG về diện tích cũng như địa bàn, đồng thời giải quyết được khó khăn rất lớn và cấp bách là cứu lấy vườn chuối đã trồng đang xuống cấp nghiêm trọng do thiếu vốn đầu tư, vật tư và chăm sóc, và nhất là mang lại lợi nhuận 1.076 tỷ đồng cho HNG, trong năm 2020 ghi nhận lợi nhuận 931 tỷ đồng và bù với khoản lỗ trong sản xuất kinh doanh ước khoảng 910 tỷ đồng để HNG có lãi trong năm 2020 để tránh bị hủy niêm yết và giảm nợ cho HNG.  

Tuy nhiên, HNG và HAGL không thỏa thuận được với ngân hàng về thanh toán nợ để lấy giấy tờ đất của 4 Công ty trên đang là tài sản thế chấp nợ của HAGL và HNG để giao cho THACO nên THACO bất đắc dĩ phải tiếp quản luôn HNG từ HAGL thông qua việc tăng vốn cho HNG để cấn trừ nợ và có vốn để HNG tiếp tục đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh trong giai đoạn 2021-2023.

Kết quả sản xuất kinh doanh của HNG năm 2020 có doanh thu 2.375 tỷ đồng, lỗ hoạt động sản xuất kinh doanh 910 tỷ đồng. HNG thực hiện chuyển nhượng trước 1 công ty An Đông Mia Việt Nam (sở hữu công ty Lumphat tại Campuchia) trong 4 công ty đã thỏa thuận bán cho THAGRICO như đã nói trên, để có lợi nhuận sau thuế trong năm 2020 là 21 tỷ đồng.

Đến 31/12/2020, nợ tăng lên 2.448 tỷ đồng, tổng nợ là 15.990 tỷ đồng, lỗ lũy kế 2.306 tỷ đồng, vốn điều lệ công ty là 11.085 tỷ đồng.

Tiếp tục rót vốn đầu tư

Từ năm 2021, tổng diện tích đất HNG còn lại là 35.749 ha, trong đó tại Lào có 27.376 ha.

Tuy nhiên, do thiếu vốn dẫn đến thiếu vật tư nông nghiệp và thiếu công nhân do nợ lương nên vườn cây bị suy giảm sản lượng thu hoạch và phẩm cấp chất lượng. Mặt khác, các vườn cây ăn trái trong tình trạng thiếu nước tưới do hệ thống hạ tầng điện nước không đáp ứng kỹ thuật nên vườn cây bị suy giảm sản lượng thu hoạch và phẩm cấp chất lượng;

Tại Bắc Campuchia có 2 công ty với tổng diện tích là 8.373 ha, nhưng cây trồng đều trong tình trạng thiếu nước và hư hại nặng, diện tích đất còn lại chủ yếu là cao su, đất trống, đồi đá và dốc. Giao thông kết nối khó khăn nên chi phí thu hoạch và vận chuyển cao không hiệu quả.

Với thực trạng vườn cây như trên, cùng với tình hình dịch bệnh Covid đang xảy ra nghiêm trọng tại Lào và Campuchia đã gây khó khăn rất lớn trong việc vận chuyển cung ứng vật tư nông nghiệp cho các nông trường và trái cây xuất khẩu, kế hoạch hoạt động năm 2021 của công ty HNG được điều chỉnh giảm so với Kế hoạch trình tại ĐHCĐ Bất thường ngày 08/01/2021 nhưng vẫn tiếp tục đầu tư cho hạ tầng phục vụ nông nghiệp.

Kế hoạch phát hành cổ phiếu nhằm hoán đổi các khoản nợ 5.500 tỷ đồng với THAGRICO, thanh toán các khoản nợ đến hạn 1.914 tỷ đồng, trong đó nợ với các công ty liên quan của HAGL là 703 tỷ đồng được Đại hội đồng cổ đông bất thường HNG thông qua đã không thực hiện được Báo cáo tài chính năm 2020 đã được kiểm toán chưa được thông qua vào thời điểm 8/1/2021.  

Vì vậy, THAGRICO đã cho HNG vay thêm 1.004 tỷ đồng và nâng tổng nợ THAGRICO đến 31/05/2021 là 7.278 tỷ đồng. Đồng thời HNG đã xin tăng vốn trong kỳ đại hội đồng cổ đông thường niên 2021 vừa diễn ra ngày 4/6/2021 từ 7.415 tỷ đồng lên thành 18.500 tỷ đồng; dự kiến nợ giảm 7.400 tỷ đồng, tổng nợ còn lại là 8.574 tỷ đồng.

Năm 2021, HNG dự kiến đạt doanh thu 1.465 tỷ đồng, lỗ 84 tỷ đồng và tiếp tục đầu tư 1.024 tỷ đồng. 

Giai đoạn 2022-2023, HNG tiếp tục hoàn thiện quy hoạch tổng thể và đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, tập trung chăm sóc vườn cây hiện hữu để nâng sản lượng, chất lượng và hiệu quả kinh tế.

Năm 2022, đầu tư trang trại chăn nuôi bò sinh sản và bò thịt theo mô hình bán chăn thả với quy mô 12.000 con bò sinh sản, 5.000 con bò thịt và tăng quy mô đàn trong năm 2023 lên thêm 18.000 con bò sinh sản và 10.000 con bò thịt.

Với diện tích đất sở hữu lớn, nhưng diện tích cây ăn trái chưa nhiều, đồng thời việc đầu tư hạ tầng chưa đồng bộ, chưa ứng dụng được công nghệ, kỹ thuật nông nghiệp và quản trị vào sản xuất và đội ngũ nhân sự chưa ổn định nên HNG cũng thừa nhận, cần có một thời gian để đầu tư và ổn định từ đó hoạt động sản xuất kinh doanh mới thật sự hiệu quả và phát triển bền vững.