Trình bày tham luận với chủ đề "Thực trạng, chiêu trò lừa đảo của tội phạm mạng - Giải pháp ngăn ngừa" tại hội thảo “Nâng cao bảo mật, an toàn giao dịch không tiền mặt” do Vụ Thanh toán, Vụ Truyền thông (NHNN), báo Tuổi Trẻ phối hợp với Công ty cổ phần Thanh toán quốc gia Napas, Sở Công Thương TP.HCM và các đơn vị liên quan tổ chức ngày 14/6 tại TP.HCM, Thiếu tướng Nguyễn Văn Giang - phó cục trưởng Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Bộ Công an - A05 cho biết, năm 2023, Cổng cảnh báo an toàn thông tin Việt Nam ghi nhận khoảng 13.900 vụ tấn công mạng vào các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp. Gần 16.000 phản ánh lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại hơn 390.000 tỷ đồng (tương đương 3,6% GDP).

Thiếu tướng Nguyễn Văn Giang: 13.900 vụ tấn công mạng năm 2023, thiệt hại 390.000 tỷ đồng

Cũng theo Thiếu tướng Giang, tội phạm sử dụng công nghệ cao diễn biến ngày càng phức tạp, có sự móc nối giữa các đối tượng trong nước và nước ngoài. Tổng số tiền người dân bị lừa đảo trên mạng trong năm 2023 khoảng 8.000 - 10.000 tỷ đồng, tăng gấp rưỡi so với năm 2022. Đồng thời, theo thống kê, 91% thông tin liên quan lĩnh vực tài chính; 73% người dùng thiết bị di động, mạng xã hội nhận tin nhắn, cuộc gọi lừa đảo. Thời gian qua, mặc dù cơ quan chức năng liên tục cảnh báo, nhiều giải pháp đã triển khai quyết liệt. Tuy nhiên, nhiều người vẫn sập bẫy. Nguyên nhân chủ yếu là do các nhóm tội phạm lừa đảo qua mạng hoạt động có tổ chức, xuyên biên giới, lợi dụng kẽ hở pháp luật.

Năm 2023, Cục A05 đã xác minh và phát hiện nhiều vụ tin tặc, gián điệp mạng đánh cắp và mã hóa một lượng lớn dữ liệu quan trọng. Đồng thời, phối hợp với công an các địa phương, Cục A05 đã khởi tố hơn 1.500 vụ án, chủ yếu liên quan đến tội phạm lừa đảo trên không gian mạng. Một số vụ án điển hình được nêu ra, như việc triệt phá hơn 20 ổ nhóm, thu giữ nhiều thiết bị giả mạo trạm thu phát sóng di động (BTS); phối hợp với Công an Quảng Bình triệt phá đường dây lừa đảo đầu tư tài chính qua sàn RosyStyle với số tiền chiếm đoạt lên tới 1.800 tỷ đồng; hay việc Công an TP.HCM và Bắc Giang lần lượt triệt phá các ổ nhóm lừa đảo giả danh nhân viên ngân hàng, chiếm đoạt hàng chục tỷ đồng.

Những phương thức lừa đảo phổ biến nhất hiện nay gồm: Lừa đảo thông qua dịch vụ viễn thông: Tội phạm yêu cầu người dùng nâng cấp sim điện thoại hoặc cung cấp thông tin cá nhân với lý do chuẩn hóa thông tin, kê khai thuế, định danh tài khoản. Từ đó, chúng gửi đường link chứa mã độc để chiếm đoạt số điện thoại và tài sản trong tài khoản ngân hàng, ví điện tử của nạn nhân.

Lừa đảo trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng: Tội phạm giả mạo tin nhắn thương hiệu, email hoặc nhân viên ngân hàng để lừa người dùng cung cấp thông tin tài khoản, mã OTP với mục đích đăng ký vay online hoặc chuyển khoản. Sau đó, chúng chiếm đoạt tiền của nạn nhân. Lừa đảo qua nền tảng OTT (Zalo, Facebook, Wechat): Tội phạm lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người bán hàng online, dẫn dụ họ nhập vào đường link giả mạo và cung cấp mã OTP để chiếm đoạt tiền trong tài khoản.

Ngoài ra, các tội phạm kêu gọi đầu tư tài chính: Tội phạm lôi kéo nhiều người tham gia vào các hội nhóm kín trên mạng, giả mạo "chuyên gia" để dụ đầu tư vào các sàn giao dịch giả mạo. Ban đầu, chúng tạo ra lợi nhuận ảo để thu hút người chơi nạp tiền, nhưng khi muốn rút thì không thể thực hiện được. Lừa đảo qua việc tuyển cộng tác viên cho các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki. Trước tình hình lừa đảo phức tạp, người dùng cần nâng cao cảnh giác, tìm hiểu kỹ thông tin trước khi thực hiện các giao dịch trực tuyến và không cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản cho bất kỳ ai.

Thiếu tướng Giang cho biết, các đối tượng tội phạm hoạt động mang tính chuyên nghiệp, xây dựng kịch bản và phân công vai trò cụ thể, triệt để lợi dụng khoa học, công nghệ để tấn công người dùng. Các đối tượng cầm đầu là người nước ngoài, tội phạm trú chân tại địa bàn các quốc gia láng giềng như Campuchia, Myanmar… Ngoài ra, việc người dùng mạng xã hội thiếu ý thức, cảnh giác trước phương thức, thủ đoạn tinh vi trên không gian mạng cũng là nguyên nhân làm gia tăng các vụ lừa đảo qua mạng.

Để ngăn chặn hoạt động lừa đảo trực tuyến, Cục A05 đang phối hợp với Hiệp hội An ninh mạng quốc gia để cung cấp miễn phí phần mềm giúp phát hiện lừa đảo qua mạng, dự kiến ra mắt trong quý III/2024. Khuyến cáo của Bộ Công anTừ ngày 1/7 khi quyết định 2345 của NHNN chính thức có hiệu lực, tăng cường các biện pháp xác thực trong giao dịch trực tuyến. Tuy nhiên, tội phạm đang tìm cách đối phó với quy định mới này. Trước tình hình đó, Cục A05 đã đưa ra một số khuyến cáo để người dân nâng cao ý thức cảnh giác, bảo vệ bản thân trước các hành vi lừa đảo.

Cụ thể, khách hàng tìm hiểu và kiểm tra kỹ thông tin trước khi thực hiện giao dịch. Không vay tiền online từ các ứng dụng không rõ nguồn gốc; Không chuyển tiền, cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP, tài khoản E-Banking, tải các ứng dụng/link/email theo yêu cầu của người lạ; tuyệt đối không mua bán, trao đổi, cho thuê, mượn tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, giấy tờ tùy thân; cài đặt bảo mật 2 lớp và hạn chế chia sẻ thông tin cá nhân của bản thân, gia đình, bạn bè trên mạng.

Bên cạnh sự cảnh giác của người dân, việc ngăn chặn tội phạm lừa đảo qua mạng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, cơ quan và doanh nghiệp liên quan. Người dân cần hiểu rõ về phương thức, thủ đoạn của kẻ lừa đảo và trang bị những kỹ năng cần thiết để phòng, chống các hoạt động này.

Đặc biệt, người dân cần nâng cao nhận thức để cảnh giác, hiểu biết về phương thức, thủ đoạn của kẻ lừa đảo, trang bị những kỹ năng phòng, chống các hoạt động lừa đảo. Kịp thời thông báo cho cơ quan công an nếu nghi ngờ có hành vi lừa đảo qua mạng.