Căn bệnh gây tử vong thứ ba toàn cầu đang bị cộng đồng “bỏ quên”

Ước tính có hơn 390 triệu người đang sống chung với căn bệnh này, phần lớn tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình. Đến năm 2030, Tổ chức Sáng kiến Toàn cầu về COPD dự báo số ca tử vong mỗi năm do COPD và các rối loạn liên quan có thể vượt 4,5 triệu trường hợp.

COPD không chỉ là vấn đề y tế mà còn là thách thức xã hội, kinh tế và phát triển.

Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc COPD ghi nhận ở mức 7-10%, trong đó người trên 40 tuổi có tỷ lệ mắc 7,1% ở nam và 1,9% ở nữ. Đáng lo ngại, khoảng 50-70% người bệnh chưa từng được chẩn đoán, chỉ phát hiện khi chức năng phổi đã suy giảm đáng kể.

Thông tin trên được PGS.TS Nguyễn Thị Liên Hương, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh tại lễ mít tinh hưởng ứng Ngày COPD toàn cầu năm 2025 với chủ đề “Khó thở, hãy nghĩ đến COPD”.

Theo Thứ trưởng, COPD là bệnh không lây nhiễm cần được dự phòng chủ động, phát hiện sớm và quản lý lâu dài nhằm giảm thiểu gánh nặng y tế, kinh tế và xã hội.

Mặc dù COPD là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba toàn cầu, bệnh vẫn thường bị chẩn đoán muộn hoặc chẩn đoán nhầm, khiến người bệnh không được điều trị đúng phác đồ. Trong khi đó, việc phát hiện sớm có thể giúp cải thiện đáng kể triệu chứng, chức năng phổi và chất lượng cuộc sống.

PGS-TS.Vũ Văn Giáp, Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, COPD có thể được phát hiện dễ dàng thông qua đo chức năng hô hấp. “Chỉ cần có triệu chứng hô hấp như ho, khó thở kèm yếu tố nguy cơ như hút thuốc hoặc tiếp xúc khói bụi, người dân cần nghĩ ngay đến COPD để khám và làm các thăm dò cần thiết”, ông nói.

Mặc dù bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn, việc tránh hút thuốc, giảm tiếp xúc với chất độc hại và tuân thủ điều trị có thể làm chậm tiến triển bệnh.

Còn theo đại diện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tại Việt Nam, COPD không chỉ là vấn đề y tế mà còn là thách thức xã hội, kinh tế và phát triển. Bà khuyến nghị việc tích hợp chăm sóc và quản lý COPD tại tuyến y tế cơ sở là giải pháp hiệu quả và công bằng nhất, giúp người dân dễ tiếp cận dịch vụ gần nơi sinh sống.

Từ năm 2011, Bệnh viện Bạch Mai đã triển khai chương trình phòng chống COPD và hen phế quản trong khuôn khổ Chiến lược Quốc gia về phòng ngừa bệnh không lây nhiễm. Tính đến năm 2024, cả nước đã có hơn 300 phòng quản lý ngoại trú COPD và hen phế quản, cùng gần 3.000 trạm y tế xã, phường triển khai hoạt động dự phòng và phát hiện sớm.

Chủ quan với sức khỏe, người phụ nữ đối mặt biến chứng nguy kịch của tiểu đường

Chị Lý (41 tuổi, Đồng Nai) bị ong đốt khi đi thăm vườn nhưng chủ quan, chỉ bôi thuốc sát trùng và để tự khỏi. Tuy nhiên, sau vài ngày, vết đốt không lành mà sưng to, tấy đỏ, rỉ dịch mủ. Chị tự mua thuốc kháng sinh uống và bôi nhưng tình trạng ngày càng nặng, kèm sốt và mệt lả. Một tuần sau, chị được gia đình đưa đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM trong tình trạng viêm mô tế bào lan rộng.

Kết quả xét nghiệm cho thấy đường huyết của chị lên tới 400 mg/dL, gấp 4 lần bình thường. Chỉ số HbA1c cao gấp đôi mức cho phép, nồng độ ceton máu tăng tới 2,94 mmol/L, báo hiệu tình trạng nhiễm toan ceton nguy hiểm. Chị được chuyển ngay sang Khoa Nội tiết, Đái tháo đường để điều trị tích cực.

TS.Lâm Văn Hoàng, người trực tiếp điều trị cho chị Lý cho biết, chị mắc tiểu đường type 2 nhưng không hề biết. Đường huyết tăng cao kéo dài, không kiểm soát khiến hệ miễn dịch suy yếu, vết thương dễ nhiễm trùng nặng và lan rộng, dẫn đến nhiễm toan ceton tình trạng tích tụ axit trong máu do thiếu insulin hoặc insulin không hoạt động hiệu quả. Bệnh càng dễ bùng phát khi cơ thể bị nhiễm trùng, căng thẳng hoặc tăng các hormone chống insulin như adrenaline, cortisol.

Người bệnh được xử trí hạ đường huyết khẩn cấp, bù dịch, cân bằng điện giải và dùng kháng sinh liều cao để khống chế nhiễm trùng. Khi ceton máu trở về mức an toàn, các bác sỹ tiến hành xử lý ổ nhiễm trùng trên lưng. Vết thương đã ở mức khá nặng, mô hoại tử lan rộng; bác sỹ phải rạch dẫn lưu khoảng 200 ml mủ và cắt lọc mô hoại tử nhằm ngăn nhiễm trùng lan sâu.

Chị Lý chia sẻ rằng nhiều năm nay chị thường xuyên mệt, khát nước và đi tiểu nhiều nhưng nghĩ do thận yếu, không đi khám. Chỉ đến khi vết thương lở loét trở nặng, chị mới biết mình mắc tiểu đường.

Sau vài ngày điều trị, đường huyết ổn định, vết thương tiến triển tốt. Bác sỹ áp dụng thêm phương pháp hút áp lực âm để kiểm soát dịch tiết, giảm phù nề, tăng tưới máu và kích thích mô hạt phát triển, giúp vết thương nhanh lành.

Nếu không được điều trị kịp thời, vùng nhiễm trùng có thể hoại tử lan xuống khoang ngực, gây nhiễm trùng máu, suy đa tạng và tử vong. Đồng thời, nhiễm toan ceton hoặc tăng áp lực thẩm thấu máu có thể khiến người bệnh hôn mê rất nhanh.

Theo Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế, khoảng 40% người mắc tiểu đường không được chẩn đoán. Tại Việt Nam, hiện có khoảng 7 triệu người mắc bệnh và con số này tiếp tục tăng. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM ghi nhận nhiều trường hợp nhập viện mà trước đó không biết mình có tiểu đường, phần lớn được phát hiện qua khám sức khỏe hoặc đã có biến chứng.

Bác sỹ Hoàng cho biết, tiểu đường type 2 diễn biến âm thầm với các triệu chứng mơ hồ như sụt cân dù ăn nhiều, khát nước, đi tiểu nhiều. Khi phát hiện muộn, đường huyết có thể tăng đến mức gây hôn mê, nhiễm trùng nặng, đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.

Ông khuyến cáo mỗi người nên khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt xét nghiệm đường huyết và HbA1c để phát hiện sớm. Khi đã được chẩn đoán, cần kiểm soát đường huyết nghiêm ngặt, tuân thủ thuốc, ăn ít tinh bột và đường, hạn chế thức ăn nhanh, không uống rượu bia, không hút thuốc, tăng cường rau xanh và ngũ cốc nguyên cám, tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày. Người bệnh nên tái khám hàng tháng và làm xét nghiệm HbA1c tối thiểu 2 lần mỗi năm.

Bôi lá để chữa ngứa, cụ bà nhập viện trong tình trạng da bong vảy toàn thân

Bệnh nhân Dương Thị L. (60 tuổi, dân tộc Tày, Lạng Sơn) được đưa vào khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương trong tình trạng da bong vảy, sẩn ngứa khắp người, sốt nhẹ, đầu chi nứt nẻ chảy dịch và hai chân phù nề.

Trước đó, bà L. bị ngứa kéo dài nên tự uống thuốc không rõ loại trong 10 ngày. Cơn ngứa dữ dội khiến bà có cảm giác như “sâu bò trên da”, từ đó tìm các loại thuốc lá, thuốc nam bôi trực tiếp lên vùng tổn thương. Tuy nhiên, càng bôi, da càng đỏ, nề và bong vảy nhiều hơn.

Khi nhập viện, các bác sỹ ghi nhận bệnh nhân trong tình trạng toàn thân đỏ nề, bong vảy, sốt và ngứa dữ dội. Bác sỹ Phan Thị Thanh Hoa, người trực tiếp điều trị cho biết bệnh nhân được tầm soát toàn diện các bệnh lý ký sinh trùng như giun lươn, giun xoắn, giun đũa chó mèo, sán lá gan lớn - nhỏ, sán dây… Kết quả cho thấy bà L. bị dị ứng thuốc không rõ loại trên nền viêm da cơ địa, chứ không phải do ký sinh trùng như lo lắng ban đầu.

Sau 5 ngày điều trị phối hợp giữa hai chuyên khoa Dị ứng, Miễn dịch và Da liễu, tình trạng bệnh nhân cải thiện rõ rệt, hết sốt, giảm đỏ nề, hết sẩn ngứa và da ngừng bong vảy.

Bác sỹ Hoa cho biết dị ứng có thể xuất phát từ nhiều dị nguyên khác nhau; trong đó, việc tự ý dùng thuốc uống, thuốc bôi, lá nam hoặc các loại hóa chất có thể khiến tổn thương da nặng thêm. Nhiều biểu hiện dị ứng thuốc dễ bị nhầm với viêm da cơ địa, khiến người bệnh điều trị sai cách, kéo dài thời gian bệnh và tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Từ trường hợp của bệnh nhân L., bác sỹ khuyến cáo khi xuất hiện các triệu chứng như ngứa nhiều, sẩn đỏ, da bong tróc, nứt nẻ hoặc chảy dịch, người dân cần đi khám sớm để được chẩn đoán đúng. Việc tự điều trị tại nhà, đặc biệt bằng thuốc không rõ nguồn gốc hay các loại lá dân gian, có thể khiến tổn thương da lan rộng và gây biến chứng nặng.