Gia tăng trẻ đến khám vì cúm mùa

Cúm mùa là bệnh truyền nhiễm do virus cúm gây ra với tốc độ lây lan nhanh và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Để phòng chống dich cúm và các biến chứng do cúm mùa theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, cần tiêm vắc-xin cúm mùa hàng năm nhằm tạo lá chắn miễn dịch cho cơ thể.

TS.Đào Hữu Nam, Trưởng Khoa Điều trị tích cực, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, theo số liệu mới nhất từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), cúm mùa, vốn được coi là bệnh thường gặp vào mùa Đông - Xuân đang có xu hướng lưu hành quanh năm.

Đặc biệt, mùa thu 2025 chứng kiến sự gia tăng rõ rệt về số ca mắc và nhập viện, trong đó nhóm trẻ em và người cao tuổi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Ở nhiều quốc gia châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ, các bệnh viện ghi nhận số ca nhập viện vì biến chứng cúm mùa tăng gấp 1,5 - 2 lần so với cùng kỳ năm ngoái. Tại Việt Nam, Bộ Y tế cảnh báo tỷ lệ trẻ em mắc cúm nhập viện trong tháng 9 - 10/2025 đã tăng nhanh, đặc biệt tại các thành phố lớn, nơi mật độ dân cư cao và thời tiết biến động thất thường.

Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận số trẻ đến khám vì cúm mùa tăng đột biến trong 2 tháng qua. Các bác sĩ nhấn mạnh, nhiều trường hợp nhập viện do biến chứng viêm phổi, viêm tai giữa, co giật do sốt cao, những biến chứng nguy hiểm thường gặp ở trẻ em mắc cúm.

Theo bác sỹ Nam, cúm mùa thường khởi phát với các triệu chứng: Sốt, ho khan, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, đau cơ. Tuy nhiên, ở trẻ em và người có bệnh nền, bệnh có thể tiến triển nhanh, gây biến chứng nặng như: Viêm phổi nặng, suy hô hấp, viêm cơ tim, viêm não, mất nước, co giật do sốt cao và bội nhiễm vi khuẩn đường hô hấp.

Đáng chú ý, WHO cảnh báo cúm mùa năm nay có xu hướng diễn tiến phức tạp hơn, với nhiều ca biến chứng cần thở máy và chăm sóc tích cực, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế.

TS.Đoàn Thị Phương Lan, Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp Bệnh viện Bạch Mai cho biết, cúm lây lan nhanh qua đường hô hấp, đặc biệt trong cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Virus cúm khi xâm nhập vào cơ thể yếu hoặc người có bệnh nền có thể gây biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp, nhiễm trùng thứ phát, tổn thương tim mạch, thậm chí đột quỵ.

Theo chuyên gia, bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh cúm, bệnh dễ gặp nhất ở những đối tượng có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc sức đề kháng yếu như trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi, những em bé sinh non (dưới 32 tuần tuổi)...

Trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện là đối tượng có nguy cơ cao mắc các bệnh truyền nhiễm, trong đó có cúm mùa.

Với những trẻ mắc bệnh lý nền như suyễn, rối loạn chuyển hóa, bệnh tim bẩm sinh, bệnh gan, thận… thì nguy cơ mắc cúm và biến chứng đặc biệt cao, do đó trẻ em luôn là đối tượng được khuyến cáo tiêm vắc xin cúm đầy đủ và tiêm nhắc lại mỗi năm một lần.

Người lớn >65 tuổi; những người có bệnh nền mãn tính như tiểu đường, tim phổi, suy thận hoặc suy gan, suy giảm miễn dịch... là những đối tượng dễ mắc các biến chứng nặng khi mắc cúm.

Phụ nữ mang thai cũng là đối tượng cần đặc biệt chú ý, tránh mắc cúm bởi có thể ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ. Theo đó, khi mang thai, cơ thể người phụ nữ có nhiều sự thay đổi, nội tiết tố thay đổi, hệ miễn dịch yếu hơn khiến cho sức đề kháng của họ suy giảm.

Điều này khiến cơ thể bà bầu nhạy cảm hơn và dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Tương tự, trải qua quá trình sinh nở, người phụ nữ bị suy giảm sức khỏe thể chất cũng như sức đề kháng, tạo điều kiện cho virus cúm dễ dàng tấn công.

Phòng cúm mùa cách nào?

Để phòng ngừa cúm, theo bác sỹ Nam, vắc-xin là biện pháp tối ưu. Các chuyên gia y tế khuyến cáo, tiêm vắc-xin phòng cúm hàng năm vẫn là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc và nhập viện. CDC khuyến nghị tất cả trẻ từ 6 tháng tuổi, người lớn trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai và những người có bệnh mạn tính nên được tiêm phòng cúm mỗi năm.

Các bác sỹ cũng cho rằng, tháng 9, 10 được xem là “thời điểm vàng” để khởi động các biện pháp phòng ngừa cúm mùa. Đây là giai đoạn chuyển mùa, khi điều kiện thời tiết thay đổi thuận lợi cho virus cúm phát triển và lây lan nhanh chóng.

Bên cạnh đó, tháng 9 cũng là lúc học sinh, sinh viên trở lại trường học, các cơ quan, công sở đông đúc trở lại sau kỳ nghỉ hè. Môi trường đông người và ít lưu thông không khí trở thành “ổ dịch” thuận lợi để virus lây truyền qua đường hô hấp.

Vắc-xin cúm cần khoảng 2 tuần để cơ thể sản xuất đủ kháng thể bảo vệ. Việc tiêm phòng vào tháng 9, 10 giúp có miễn dịch kịp thời trước khi mùa cúm cao điểm bắt đầu (từ tháng 10 đến tháng

Để phòng chống dich cúm và các biến chứng do cúm mùa theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, cần tiêm vắc-xin cúm mùa hàng năm nhằm tạo lá chắn miễn dịch cho cơ thể. Vệ sinh cá nhân đặc biệt, rửa tay và che chắn khi ho hoặc hắt xì hơi, chú ý kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm trong phòng phù hợp.

Nói thêm về vắc-xin, bác sỹ Nguyễn Thị An, Hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho hay, bệnh cúm mùa thường lành tính nhưng trong một số trường hợp có thể tiến triển nặng với các triệu chứng như sốt cao, khó thở, phù phổi do suy tim, thậm chí có thể gây tử vong.

Với câu hỏi vì sao cần tiêm vắc-xin cúm mùa mỗi lần trong năm, theo các bác sỹ, cúm mùa do vi rút cúm (thường là 4 chủng từ H1N1, H3N2 và 2 chủng nhóm B) gây ra và nó lan truyền trong cộng đồng với khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục (chúng ta sẽ thường xuyên tiếp xúc với vi rút cúm mới) nhưng theo quy luật nhất định về di truyền. Vì mỗi năm, chủng vi rút cúm lưu hành khác nhau nên chúng ta cần tiêm nhắc vắc-xin cúm mùa hàng năm (1 lần trong năm).

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) từ lâu thiết lập các trạm quan trắc vi rút cúm mùa trên khắp thế giới (có cả ở Việt Nam) để phân lập, xác đinh vi rút cúm mùa lưu hành ở các khu vực (các vùng địa lý, khí hậu, Bắc bán cầu và Nam bán cầu…).

Từ đó dự đoán, xác định chủng vi rút cúm sẽ xuất hiện vào mùa Đông Xuân khu vực Bắc bán cầu (từ tháng 10 đến hết tháng 4 năm sau) và vào mùa Đông xuân khu vực Nam bán cầu (từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm).

Từ việc xác lập được khả năng chủng vi rút cúm nào sẽ hoành hành ở đâu (Bắc và Nam bán cầu), WHO sẽ đưa ra các hướng dẫn về chủng vi rút cúm để sản xuất vắc-xin phòng cúm mùa cho các nhà sản xuất vắc-xin tuân theo và cung cấp cho thị trường theo thời gian tốt nhất (Bắc bán cầu là vào tầm tháng 8-9, còn Nam bán cầu là vào tháng 4-5 hàng năm).

Đó là lý do tại sao chúng ta sống ở Việt Nam lại cần tiêm vắc-xin cúm mùa mỗi năm 1 lần và vào thời điểm trước khi mùa bệnh cúm bắt đầu cũng như cần tiêm đúng vắc-xin theo mùa đã được khuyến cáo.

Do Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa nên mùa cúm ở miền Bắc và miền Nam có thể lệch nhau chút về thời gian nhưng vì chúng ta nằm trọn vẹn ở Bắc bán cầu và theo khuyến cáo của WHO, chúng ta nên tiêm đúng chủng loại vắc-xin Bắc bán cầu theo mùa, tức là bao trùm từ mùa Đông năm nay tới hết mùa Xuân năm sau.