Tuy nhiên, giữa 2 hiệp định vẫn tồn tại một số khác biệt nhỏ nhưng tinh tế.

Chế biến cá ngừ xuất khẩu tại Nhà máy Thủy sản Hồng Ngọc

Sự khác biệt và điểm giống nhau

Trong 14 lĩnh vực của UKVFTA, Anh cho phép Việt Nam xuất khẩu với thuế suất 0% với một hạn ngạch nhất định: lòng đỏ trứng và thịt gia cầm, tỏi, ngô ngọt, gạo xay, tinh bột sắn, cá ngừ, surimi (thanh cua - cá viên), đường và các sản phẩm chứa nhiều đường, nấm, etanol, mannitol, sorbitol, dextrin và các loại tinh bột biến tính khác.

Trong lĩnh vực dịch vụ ngân hàng, Việt Nam đồng ý thoả thuận cho phép các tổ chức tín dụng của Anh tăng tỷ lệ sở hữu nước ngoài lên tới 49% vốn điều lệ tại một ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam. Tương tự trong EVFTA, cam kết này chỉ có hiệu lực trong 5 năm (sau đó Việt Nam sẽ không bị ràng buộc bởi cam kết này) và không áp dụng đối với 4 ngân hàng thương mại cổ phần có cổ phần chi phối của Nhà nước là BIDV, VietinBank, Vietcombank và Agribank.

Ngoài ra, việc thực hiện cam kết trên sẽ phải tuân thủ đầy đủ các quy định về thủ tục mua bán và sáp nhập (M&A), cũng như các điều kiện an toàn và cạnh tranh, gồm cả giới hạn tỷ lệ sở hữu được áp dụng. Việt Nam cho phép tổ chức tài chính của EU mua tới 49% tại 2 ngân hàng tư nhân trong nước, trong khi cho phép Anh có thể nâng tỷ lệ tương tự, thậm chí cao hơn đối với một ngân hàng (chủ yếu là HSBC và Standard Chartered Bank) nâng tỷ lệ nắm giữ lên trần.

Trong khuôn khổ EVFTA, một trong các bên ký kết có thể trợ cấp khi cần thiết để đạt được mục tiêu chính sách công. Các bên thừa nhận, các khoản trợ cấp nhất định có khả năng làm sai lệch hoạt động bình thường của thị trường và làm suy yếu lợi ích của cơ chế tự do hóa thương mại. Về nguyên tắc, một bên không được trợ cấp cho các doanh nghiệp cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ, nếu chúng ảnh hưởng tiêu cực hoặc có khả năng ảnh hưởng đến cạnh tranh và thương mại nói chung.

Đối với UKVFTA, chính sách này ít khoan nhượng hơn: “Về nguyên tắc, một bên không được trợ cấp cho các doanh nghiệp cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ, nếu chúng ảnh hưởng tiêu cực đáng kể hoặc có khả năng ảnh hưởng tiêu cực đáng kể đến thương mại giữa hai bên”.

Trong một số lĩnh vực, EVFTA cụ thể hơn UKVFTA. Ví dụ, có một số lưu ý về trái cây và rau quả theo biểu thuế hải quan chung được quy định trong Quy định thực hiện của Ủy ban châu Âu và các hành vi kế thừa, đưa ra các quy tắc chi tiết. Việc ràng buộc Việt Nam vào các quy tắc cụ thể hơn là một chiến lược khôn ngoan của UKVFTA nhằm đảm bảo các sản phẩm có chất lượng cao và ngăn chặn các sản phẩm dưới tiêu chuẩn thâm nhập các thị trường khó tính như Anh.

Một nước Anh toàn cầu hoá

Sau quyết định rời khỏi Liên minh châu Âu, Anh phải đối mặt với nhiều thách thức. Điều quan trọng là làm thế nào để quản lý quan hệ thương mại với các quốc gia trước đây đã được hưởng lợi từ các hiệp định thương mại của EU. Là một khối thương mại khổng lồ gồm 27 quốc gia châu Âu, về mặt chính sách thương mại, EU là một nhân tố quyền lực có thể khẳng định lợi ích của mình một cách mạnh mẽ.

Tất nhiên, một quốc gia đơn lẻ quy mô trung bình như Anh không có quyền lực này. Vì vậy, Anh phải đưa ra những điều khoản “nhượng bộ” mà một gã khổng lồ như EU không cần phải thực hiện. Tuy nhiên, quy mô tuyệt đối của EU có nghĩa là lợi ích cá nhân và đôi khi mâu thuẫn của các quốc gia thành viên riêng lẻ phải được tính đến. Do đó, các quá trình ra quyết định đôi khi vẫn bị kéo dài, như có thể thấy trong các cuộc đàm phán kéo dài hàng thập kỷ về EVFTA.

Anh có ưu điểm là rất nhanh nhẹn và chuyên nghiệp. Điều này có nghĩa là các FTA có thể được đưa ra với thời gian nhanh chóng, linh hoạt hơn nhiều. Ngoài ra, các hiệp định hiện có, như EVFTA rất toàn diện và hiện đại, có thể được sử dụng làm hình mẫu.

“Nước Anh toàn cầu hoá” là mục tiêu chính sách đối ngoại hậu Brexit của Chính phủ Anh. Chính sách này đã được nêu ra bởi nữ Thủ tướng Theresa May (nhiệm kỳ 2016-2019) trong bài phát biểu quan trọng đầu tiên của bà với tư cách là Thủ tướng tại hội nghị của Đảng Bảo thủ. Điều này báo hiệu rằng, Anh sẽ không hướng nội sau Brexit, mà ngược lại, sẽ mang tầm nhìn toàn cầu, vượt ra ngoài lãnh thổ châu Âu.

Như đã nêu trong thỏa thuận chung giữa Việt Nam và Anh vào tháng 12/2020, UKVFTA “cũng là một bước quan trọng để Vương quốc Anh tham gia Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương - CTPPP”. Do đó, UKVFTA chỉ là một, nhưng là một khối cơ bản thiết yếu của chính sách thương mại tự do của Anh thời hậu Brexit. Nhiều thỏa thuận tiềm năng khác có thể sẽ “học tập” tấm gương này.

Về phía Việt Nam, để định vị lại đất nước sau đại dịch Covid-19, cả EVFTA và UKVFTA đều là hành tố quan trọng trên con đường phục hồi kinh tế. Sau khi đại dịch làm chao đảo nền kinh tế toàn cầu, Việt Nam đã tận dụng cơ hội rất tốt để khẳng định vị trí của mình nhờ việc kiểm soát dịch hiệu quả.

Ngoài hai hiệp định thương mại tự do trên, Việt Nam còn có nhiều bước tiến khác, đặc biệt là Luật Đầu tư mới, giúp đất nước vươn lên mạnh mẽ hơn từ khủng hoảng. Mục tiêu của Việt Nam trong việc tái định vị nền kinh tế không phải là đạt đến một đường cong hồi phục kinh tế “hình chữ V” như nhiều quốc gia khác hy vọng. Đúng hơn, nó nằm ở “sự phục hồi căn bậc hai” - nơi không chỉ đạt được mức trước khủng hoảng, mà còn phải vượt qua một cách rõ ràng để tiếp tục phát triển ở mức cao hơn.

Những nỗ lực của Việt Nam sẽ đạt được thành công rực rỡ và hầu hết các nhà phân tích quốc tế đều lạc quan về triển vọng của Việt Nam. EVFTA, UKVFTA đại diện cho nền chính trị cởi mở và tự do của Việt Nam và các hiệp định này là nhân tố quan trọng cho Việt Nam - đặc biệt là cùng với Luật Đầu tư mới và Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA) - trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài.