Trạm thu phí BOT Quốc lộ 38 qua địa phận tỉnh Bắc Ninh.

Ngân hàng Nhà nước vừa có công văn gửi Bộ GTVT về việc phối hợp đề xuất một số cơ chế, chính sách, giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc tín dụng đối với dự án PPP giao thông.

Tại công văn này, ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt nam một lần nữa khẳng định, quan điểm của Ngân hàng Nhà nước trong việc cấp tín dụng đối với các dự án PPP giao thông là các tổ chức tín dụng tự xem xét, quyết định cho vay các dự án theo quy định của pháp luật hiện hành.

Nợ xấu BOT giao thông đang tăng

Để thu hút nguồn vốn tín dụng cho đầu tư các dự án PPP giao thông, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra một số cơ chế, chính sách, giải pháp nhằm tháo gỡ vướng mắc tín dụng cho lĩnh vực đang rất khát vốn này.

Cụ thể, đối với các dự án BOT giao thông được triển khai trong giai đoạn trước đây, Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ GTVT xử lý khó khăn, bất cập trong việc đầu tư, xây dựng các công trình giao thông.

Điều này, theo Ngân hàng Nhà nước là nhằm tạo niềm tin cho nhà đầu tư và tổ chức tín dụng tài trợ; hạn chế phát sinh nợ xấu, khơi thông dòng vốn tín dụng cho đầu tư các dự án mới.

“Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý dứt điểm các bất cập, vướng mắc trong việc đầu tư, khai thác các dự án BOT giao thông trong thời gian qua”, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước nêu quan điểm.

Theo Ngân hành Nhà nước, hiện nay, nhiều dự án BOT đường bộ đã hoàn thành 2-3 năm nhưng chưa quyết toán xong, trạm thu phí tạm dừng thu chưa có quyết định hoặc lộ trình thu phí trở lại, các dự án có doanh thu sụt giảm chưa được rà soát, chưa tính toán lại lộ trình tăng phí...) dẫn đến tổ chức tín dụng không có cơ sở để xem xét cơ cấu thời hạn trả nợ phù hợp với dòng tiền các dự án.

Vì vậy, Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ GTVT phối hợp với nhà đầu tư, tổ chức tín dụng tài trợ để rà soát, quyết toán dứt điểm các dự án đã hoàn thành; tính toán cụ thể phương án tài chính và ký phụ lục điều chỉnh hợp đồng BOT làm cơ sở để tổ chức tín dụng cơ cấu lại thời hạn trả nợ theo dòng tiền thực tế của dự án.

Do tài sản bảo đảm của các khoản vay đối với các dự án BOT chủ yếu là quyền thu phí. Việc xử lý tài sản đảm bảo kéo dài và rất khó khăn do phải được sự chấp thuận của Cơ quan có thẩm quyền và các dự án đã có doanh thu không đủ trả nợ vay thì khó có thể tìm được nhà đầu tư mới tiếp tục thực hiện dự án (điển hình là việc xử lý tài sản đảm bảo của SHB đối với khoản vay của Công ty CP BOT Quốc lộ 38, SHB đã có Văn bản kiến nghị Bộ GTVT, đến nay chưa được xử lý, nợ xấu của dự án tại SHB là 1.100 tỷ đồng). Vì vậy, đề nghị Bộ GTVT tích cực trong việc phối hợp nhà đầu tư, tổ chức tín dụng tài trợ có chế xử lý tài sản đảm bảo cho tổ chức tín dụng.

Trong thời gian qua, nguồn vốn tín dụng ngân hàng chiếm phần lớn tổng vốn nhà đầu tư góp vào dự án PPP giao thông, tuy nhiên, việc cấp tín dụng của các tổ chức tín dụng đối với các dự án BOT giao thông gặp rất nhiều khó khăn, chủ yếu xuất phát từ chính các dự án như: nhiều dự án có doanh thu sụt giảm so với phương án tài chính ban đầu; ảnh hưởng của thay đổi chính sách phí, chưa được thu phí hoặc tạm dừng thu phí của Cơ quan có thẩm quyền; tình hình mất an ninh, trật tự tại một số trạm thu phí; ảnh hưởng của dịch Covid-19... Điều này dẫn đến rủi ro cho tổ chức tín dụng, ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng và hiệu quả hoạt động.

Đến nay những khó khăn vướng mắc trong việc đầu tư, khai thác các dự án vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Tính đến 30/9/2021, tổng dư nợ cấp tín dụng đối với các dự án PPP giao thông là 102.621 tỷ đồng, nợ xấu 12.721 tỷ đồng, chiếm 12,4%.

Bên cạnh đó, có 55 dự án có doanh thu phí không đạt như phương án tài chính ban đầu với dư nợ 73.090 tỷ đồng, khách hàng rất khó khăn trong việc trả nợ ngân hàng, do đó có khả năng nợ xấu sẽ tiếp tục tăng lên trong thời gian tới. Vì vậy, các ngân hàng rất thận trọng trong cho vay đối với các dự án PPP giao thông mới.

Lập Quỹ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng

Đối với các dự án PPP giao thông mới, Ngân hàng Nhà nước cho rằng để triển khai thành công các dự án cần thực hiện tốt các giải pháp để thu hút được nguồn lực xã hội hóa thông qua việc xây dựng dự án khả thi, hiệu quả; có mức độ rủi ro chấp nhận được; tổ chức khảo sát sự quan tâm của nhà đầu tư, đấu thầu để lựa chọn được các nhà đầu tư có tiềm lực tài chính; đáp ứng các điều kiện cấp tín dụng của tổ chức tín dụng; đồng thời có khả năng huy động vốn từ các nguồn khác nhau (vốn tín dụng, phát hành trái phiếu, huy động qua thị trường chứng khoán...) giảm sự phụ thuộc quá lớn vào một nguồn vốn cụ thể.

Theo Ngân hàng Nhà nước, việc cho vay các dự án BOT giao thông có mức độ rủi ro cao; trường hợp tập trung tín dụng và xảy ra rủi ro sẽ ảnh hưởng đến an toàn hệ thống ngân hàng và ổn định kinh tế vĩ mô.

Để thu hút nguồn vốn tín dụng cho đầu tư các dự án, Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ GTVT báo cáo cấp có thẩm quyền có thể cho phép áp dụng cơ chế bảo lãnh doanh thu, phí hoặc cơ chế giá phù hợp để đảm bảo hiệu quả dự án, hạn chế rủi ro cho tổ chức tín dụng cho vay đối với các dự án.

Bên cạnh đó,  theo kinh nghiệm quốc tế cho thấy có 4 nguồn vốn chủ yếu cho đầu tư các dự án hạ tầng giao thông gồm: vốn tự có (chiếm khoảng 15-20%), vốn vay ngân hàng, gồm cả ngân hàng phát triển và ngân hàng thương mại (khoảng 40-50%); vốn phát hành trái phiếu, gồm trái phiếu doanh nghiệp và trái phiếu chính phủ/trái phiếu chính quyền địa phương với mục đích chính là tài trợ cho dự án, hoặc chủ đầu tư phát hành trái phiếu và do Chính phủ bảo lãnh (chiếm khoảng 20-25%); nguồn vốn từ các tổ chức tài chính quốc tế, bao gồm cả vốn ODA và các quỹ đầu tư (chiếm khoảng 10-15%).

Như vậy, để phát triển các dự án hạ tầng giao thông, Ngân hàng Nhà nước đề nghị Bộ GTVT cần tiếp tục đẩy mạnh mạnh huy động các nguồn vốn có tính chất dài hạn như vốn ODA, vốn NSNN,... cho đầu tư các dự án, khi hoàn thành đề nghị Bộ GTVT nghiên cứu phương án thu phí hoàn vốn cho ngân sách nhà nước theo quy định của Luật NSNN và Luật PPP. Khi đầu tư các dự án bằng vốn đầu tư công, các tổ chức tín dụng vẫn có thể tham gia cấp tín dụng đối với các nhà thầu xây lắp, nhà sản xuất, cung cấp vật liệu xây dựng… để triển khai, thực hiện các dự án.

Đặc biệt, Ngân hàng Nhà nước đề xuất Bộ GTVT phối hợp với các Bộ, ngành liên quan nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm của các nước trong việc xây dựng Quỹ đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng để huy động vốn cho các dự án PPP giao thông; xem xét phối hợp với Bộ Tài chính, Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp nghiên cứu, tăng cường vai trò và khả năng của Ngân hàng Phát triển Việt Nam, SCIC trong việc tài trợ các dự án hạ tầng giao thông.