TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội.

Thưa ông, là người có nhiều năm tham gia lĩnh vực lập pháp của Quốc hội và nay là cố vấn của một cơ quan hợp tác quốc tế, ông đánh giá thế nào về bức tranh thu hút FDI của Việt Nam ?

Sau 30 năm thu hút FDI, chúng ta đã có 26.500 dự án đến từ 129 quốc gia, vùng lãnh thổ, với tổng vốn đăng ký trên 334 tỷ USD, tổng vốn thực hiện đạt trên 185 tỷ USD. Nguồn vốn này đã đóng góp to lớn cho đầu tư phát triển, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát huy mạnh mẽ các nguồn lực trong nước. Hiện FDI chiếm khoảng 25% tổng vốn đầu tư toàn xã hội và đóng góp khoảng 20% GDP. 

Thành quả đó đã chứng minh cho đường lối mở cửa đúng đắn của Việt Nam, đồng thời khẳng định những đóng góp to lớn của các ngành, các cấp và các thành phần kinh tế trong hoạt động xúc tiến đầu tư.

Một trong những hoạt động góp phần quan trọng trong thu hút FDI vào Việt Nam chính là xúc tiến đầu tư, ông đánh giá thế nào về vai trò của công tác này?

Hoạt động xúc tiến đầu tư có vai trò rất to lớn, với sự tham gia đa dạng của nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị để hướng dẫn, tư vấn và kết nối nhà đầu tư nước ngoài về các cơ hội hợp tác, đầu tư tại Việt Nam, như các Trung tâm Xúc tiến đầu tư (của Cục đầu tư nước ngoài thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư; của UBND các tỉnh, thành phố và của BQL các Khu công nghiệp); Khối các tổ chức, hiệp hội có VCCI, Hiệp hội các nhà đầu tư, Hội hợp tác phát triển kinh tế… Bên cạnh đó, công tác xúc tiến đầu tư còn có sự tham gia của các tổ chức nước ngoài đóng tại Việt Nam, như: Phòng thương mại và công nghiệp (Eurocham, CCIFV, KCCI, JCCI…); Trung tâm xúc tiến đầu tư và thương mại (KOTRA…), Tổ chức thương mại (JETRO, UBIFRANCE…); Hiệp hội các doanh nghiệp (DBAV, INCHAM…).

Hoạt động xúc tiến đầu tư của các tổ chức trên đã góp phần giúp cho Việt Nam có được kết quả tích cực trong thu hút FDI những năm qua.

Nhìn vào bức tranh doanh nghiệp FDI tại Việt Nam, chúng ta thấy vẫn thiếu vắng các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SMEs) nước ngoài, quan điểm ông về vấn đề này?

Đúng là như vậy! Ở góc độ vĩ mô, chúng ta đã thực hiện có hiệu quả công tác kết nối, xúc tiến đầu tư đối với các tập đoàn kinh tế lớn. Tuy nhiên, chúng ta lại chưa làm được điều này đối với các SMEs, các nhà đầu tư cá nhân quốc tế. Đây chính là lực lượng đông đảo, có tiềm năng vô cùng lớn cho sự phát triển kinh tế của Việt Nam. 30 năm trước, Việt Nam hội nhập với xuất phát điểm kinh tế thấp, chúng ta cần tập trung thu hút các tập đoàn, các doanh nghiệp lớn, thì trong thời gian tới, chúng ta cần quan tâm thỏa đáng đến việc thu hút SMEs nước ngoài đến đầu tư tại Việt Nam. Chúng ta có nhiều lợi thế để thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp này.

Ông Phan Văn Quý, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thái Bình Dương (ngồi, ngoài cùng bên phải) cùng các nhà thầu tại lễ ký hợp đồng thiết kế, mua sắm vật tư thiết bị, xây dựng và lắp đặt Dự án Nhà máy Nhiệt điện Vĩnh Tân 4.

Đâu là chìa khóa để chúng ta khai thác được thị phần này?

Tại Việt Nam, xúc tiến đầu tư được tổ chức ở nhiều cấp, nhiều ngành, với quy mô và lĩnh vực khác nhau, thông qua các phương thức như: Tổ chức và tham gia các hội chợ, triển lãm, hội thảo, hội nghị xúc tiến đầu tư; tổ chức các đoàn công tác, khảo sát ở trong và ngoài nước... Nhưng phần lớn các hoạt động xúc tiến đầu tư đó chỉ dừng lại ở những hoạt động bề nổi, dẫn đến cung - cầu đầu tư chưa gặp nhau. Việc thiếu hụt các mô hình trung gian uy tín trong kết nối đầu tư, thiếu hụt các kênh truyền thông, quảng bá chuyên sâu… đã khiến cho thu hút các SMEs nước ngoài không đạt hiệu quả mong muốn. Bên cạnh đó, việc thiếu hỗ trợ, kết nối, đồng hành với nhà đầu tư sau xúc tiến đầu tư, trong quá trình triển khai dự án đã tạo ra sự e ngại cho các SMEs nước ngoài muốn đầu tư vào Việt Nam.

Như vậy, chìa khóa của việc thu hút đầu tư của các SMEs chính là xây dựng các mô hình trung gian nói trên.

Ngoài các tổ chức xúc tiến đầu tư của nhà nước, các tổ chức nghề nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kết nối, xúc tiến đầu tư, có cơ hội nào để doanh nghiệp tư nhân tham gia vào thị trường này không, thưa ông?

Không phải đến bây giờ doanh nghiệp tư nhân, thậm chí các nhà đầu tư cá nhân mới tham gia vào hoạt động kết nối và xúc tiến đầu tư. Nhiều công ty tư vấn đầu tư, du lịch, công ty tư vấn luật cả trong và ngoài nước đã tham gia khai thác thị trường này, nhưng để kết nối và xúc tiến đầu tư bài bản thì tôi chưa thấy doanh nghiệp cụ thể nào. Theo nhiều chuyên gia, hạn chế trên xuất phát từ nguồn lực tài chính, nhân sự, kinh nghiệm và đặc biệt là thiếu tầm nhìn và một chiến lược tổng thể.

Trong bối cảnh đất nước ta hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới, tham gia ngày càng nhiều hiệp định tự do thương mại song phương và đa phương, thì cơ hội kết nối và xúc tiến đầu tư sẽ được mở ra ngày một nhiều hơn. Đây là một thị phần to lớn đang mở ra cho tất cả các doanh nghiệp và doanh nhân.