Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng báo cáo giải trình.

Việc Bộ Tài chính tham mưu Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi) chỉ sau vài tháng luật có hiệu lực  là điều mà bản thân Bộ Tài chính cảm thấy "chưa làm tròn trách nhiệm". Tuy nhiên, việc sửa đổi là cần thiết và cấp bách.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã nói như thế khi báo cáo cuối phiên thảo luận của Quốc hội tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) sửa đổi, chiều 9/12.

Hơn 10 ý kiến phát biều đều tán thành việc sửa đổi luật là nhằm giải quyết các bất cập và tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp vừa qua chịu nhiều thiệt hại sau bão lũ.

Các đại biểu cũng nêu một số băn khoăn và góp ý kiến để đảm bảo thu đúng, thu đủ, không để xảy ra gian lận thuế, thất thoát nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Đồng thời, cần có những quy định cụ thể hóa, khả thi tại các nghị định, thông tư hướng dẫn và các công cụ để kiểm soát rủi ro, đồng bộ với các quy định trong Luật Quản lý thuế.

Phát biểu giải trình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến để hoàn thiện dự thảo luật và làm rõ hơn các vấn đề được đại biểu Quốc hội quan tâm.

Tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp

Theo Bộ trưởng, việc sửa đổi là cần thiết và cấp bách bởi trong quá trình luật bắt đầu có hiệu lực thi hành đã phát sinh rất nhiều vướng mắc mà các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực nông sản như Vinafood 1, Vinfood 2, Tổng cà phê chè… đến các hiệp hội đã phản ánh.

“Qua tiếp xúc, lắng nghe, chúng tôi đã quyết tâm trình Quốc hội tiếp tục sửa đổi nội dung này”, ông nói.

Đề cập vấn đề được đại biểu Quốc hội quan tâm nhiều nhất là chính sách thuế đối với hàng nông sản, Bộ trưởng cho biết Luật Thuế năm 2008 đã xác định đối tượng này chịu thuế 5%. Tuy nhiên, điều này đã dẫn đến việc nhiều doanh nghiệp lợi dụng mua bán hóa đơn lòng vòng qua nhiều khâu để gian lận hoàn thuế. Vì vậy, Luật Thuế GTGT năm 2016 đã sửa đổi theo hướng đây là đối tượng không phải chịu thuế. Đến năm 2024, Luật được sửa đổi, đưa nông sản vào đối tượng chịu thuế với mức 5%, nhưng quá trình triển khai gặp nhiều vướng mắc.

Do vậy, Chính phủ đề nghị điều chỉnh lại theo đúng nội dung của Luật Thuế năm 2016.

Tinh thần thực hiện sẽ theo cách thức của Luật Thuế năm 2016 và việc này đã được thực hiện ổn định trong thời gian dài, vì vậy các đại biểu Quốc hội có thể "hoàn toàn yên tâm"- Bộ trưởng hồi âm băn khoăn của đại biểu.

Về việc bỏ quy định tại Khoản 5 Điều 9 của luật hiện hành, dự thảo luật sửa đổi theo hướng lược bỏ nội dung về áp dụng thuế suất GTGT cho sản phẩm cây trồng, rừng trồng, chăn nuôi, thủy sản (chưa chế biến hoặc chỉ qua sơ chế thông thường) được sử dụng làm thức ăn chăn nuôi dược liệu.

Việc này, theo Bộ trưởng là nhằm đảm bảo áp dụng thuế GTGT đồng bộ theo pháp luật về thức ăn chăn nuôi, và quan trọng là đảm bảo bình đẳng với thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, bởi thức ăn chăn nuôi nhập khẩu không chịu thuế. Thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước hiện có thuế GTGT đầu vào 5%, điều này phải tính vào chi phí, làm tăng giá bán, ảnh hưởng đến người chăn nuôi và giảm khả năng cạnh tranh. Việc sửa đổi sẽ tháo gỡ khó khăn cho sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh nông nghiệp bị ảnh hưởng nhiều bởi thiên tai mưa lũ.

Liên quan đến đề nghị nghiên cứu xem xét vấn đề đánh thuế GTGT đối với phân bón mà đại biểu Trần Văn Lâm và đại biểu Tạ Văn Hạ nêu, Bộ trưởng cho biết sẽ ghi nhận vấn đề này để tiếp tục nghiên cứu, rà soát và báo cáo cấp có thẩm quyền.

Dứt khoát bỏ quy định hoàn thuế gây khó khăn cho doanh nghiệp

Vấn đề tiếp theo được Bộ trưởng giải trình là việc sửa đổi quy định điều kiện hoàn thuế, cụ thể là bãi bỏ yêu cầu bên bán đã kê khai nộp thuế GTGT thì bên mua mới được hoàn thuế. Quy định này được xác định là một giải pháp quản lý thuế khi Luật Quản lý thuế chưa được sửa đổi.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, Bộ Tài chính nhận được rất nhiều ý kiến của các doanh nghiệp, cho rằng việc kê khai nộp thuế thuộc trách nhiệm của người bán, còn việc hoàn thuế là quyền lợi của người mua. Yêu cầu bên mua phải chứng minh bên bán đã hoàn thành nghĩa vụ thuế là “không phù hợp" và gây khó khăn cho doanh nghiệp, vì bên mua không thể xác minh hay chứng minh được tình trạng nộp thuế của bên bán.

Theo Bộ trưởng, việc bỏ nội dung quy định này có thể sẽ khiến cán bộ thuế vất vả hơn rất nhiều, thậm chí có những rủi ro nhất định trong quá trình quản lý. Song nếu không bỏ, thì lại phải để doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm về việc quản lý thuế của một chủ thể kinh doanh khác. “Đến ngay cả thành viên trong gia đình hai người cũng rất là khó để mà bảo ban nhau chưa nói lại là chịu trách nhiệm cho nhau”, Bộ trưởng nói.

Vì vậy, người đứng đầu ngành tài chính cho rằng quy định đó “dứt khoát là phải bỏ" để đảm bảo sự công bằng.

Đối với thời điểm có hiệu lực thi hành, Bộ trưởng cho biết hiện nay các điều kiện cần thiết, bao gồm nghị định, thông tư hướng dẫn và chương trình phần mềm hóa đơn, đã được Bộ Tài chính chuẩn bị đầy đủ.

Do đó, Bộ trưởng đề nghị Quốc hội cho phép Luật có hiệu lực ngay từ ngày 1/1/2026 để kịp thời hỗ trợ chính sách cho lĩnh vực nông nghiệp.

“Chúng tôi sẽ chịu trách nhiệm trong quá trình tổ chức thực hiện để đảm bảo không dẫn đến rủi ro hay khó khăn khi triển khai, bởi hiện nay các doanh nghiệp cũng rất mong chờ được Quốc hội thông qua lần này”, Bộ trưởng cam kết.