Cơ hội cho người bệnh ung thư máu từ bước tiến trong y học huyết học

Trong đó, bạch cầu (leukemia) chiếm 3,2%, u lympho không Hodgkin 1,9%, u lympho Hodgkin 0,34% và đa u tủy xương 0,34%. Đây là nhóm bệnh có tỷ lệ tử vong cao, ước tính gây ra hơn 7.300 ca tử vong mỗi năm, chỉ đứng sau bệnh lý tim mạch.

Cùng với xu hướng dân số già hóa, số ca mắc các bệnh huyết học, cả lành tính lẫn ác tính đang gia tăng nhanh chóng.

Các bệnh lý huyết học có triệu chứng thường mờ nhạt và dễ nhầm với nhiều bệnh khác, khiến nhiều bệnh nhân chỉ được phát hiện khi đã ở giai đoạn muộn.

Cùng với xu hướng dân số già hóa, số ca mắc các bệnh huyết học, cả lành tính lẫn ác tính đang gia tăng nhanh chóng. Tại Mỹ, tuổi chẩn đoán trung bình của bệnh đa u tủy xương là 69, với hơn 80% bệnh nhân trên 65 tuổi.

Trong khi đó, một số thể bệnh hiếm như u lympho thể da có thể âm thầm tiến triển hàng chục năm mà không được phát hiện nếu không có thăm khám chuyên khoa sâu.

Phát biểu tại Hội thảo khoa học “Cập nhật chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý huyết học” do Bệnh viện Bạch Mai vừa tổ chức, PGS-TS.Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, Bệnh viện đang tập trung phát triển 6 trụ cột chiến lược, trong đó công nghệ tế bào gốc và gen trị liệu là những “vũ khí” quan trọng trong điều trị các bệnh lý huyết học.

Trung tâm Huyết học và Truyền máu của Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia trình độ cao, được đào tạo bài bản và triển khai nhiều kỹ thuật hiện đại, duy trì chứng nhận ISO 15189 trong xét nghiệm.

Đặc biệt, trong hơn 10 năm qua, Trung tâm đã thực hiện thành công 142 ca ghép tế bào gốc, mang lại cơ hội sống lâu dài cho nhiều bệnh nhân mắc các bệnh nguy hiểm như bạch cầu cấp, u lympho, đa u tủy xương.

Không chỉ dừng lại ở những thành tựu hiện tại, Bệnh viện Bạch Mai sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng các lĩnh vực then chốt, bao gồm mở rộng chỉ định ghép tế bào gốc, trong đó có điều trị bệnh lý tự miễn; triển khai liệu pháp tế bào trị liệu, gen trị liệu và các loại thuốc nhắm trúng đích thế hệ mới; phát triển kỹ thuật xét nghiệm di truyền, sinh học phân tử chuyên sâu;

Và đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) trong chẩn đoán, điều trị và quản lý bệnh nhân. PGS-TS.Đào Xuân Cơ nhấn mạnh, Bệnh viện đặt mục tiêu tiếp cận và triển khai những kỹ thuật cao nhất của thế giới ngay tại Việt Nam, để người bệnh trong nước được hưởng dịch vụ y tế tiên tiến với chi phí hợp lý hơn.

Suy giảm sức khỏe nghiêm trọng vì mắc hội chứng burnout ở giới trẻ

Sợ họp, ám ảnh deadline, không muốn thức dậy đi làm trong giới trẻ... Đây chính là những biểu hiện điển hình của hội chứng tâm thần công sở - hay còn gọi là hội chứng burnout. Nếu không được can thiệp kịp thời, burnout có thể gây suy giảm nghiêm trọng sức khỏe thể chất và tinh thần.

Trong ba tháng gần đây, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh ghi nhận số người đến khám tại phòng khám tâm lý tâm thần tăng 30% so với cùng kỳ năm trước. Trong số đó, có tới 2/3 bệnh nhân mắc hội chứng burnout, và 52% thuộc thế hệ Gen Z. Có trường hợp một nhóm đồng nghiệp trẻ cùng đến khám, và tất cả đều được chẩn đoán mắc hội chứng này.

Chia sẻ về trường hợp của mình, N.C.M (25 tuổi) cho biết cô bị mất ngủ kéo dài, đau đầu, tim đập nhanh và ăn uống kém. Trong một cuộc họp, cô đã bị ngất xỉu khi thuyết trình và được đưa vào Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh cấp cứu. Mỗi ngày, cô làm việc trung bình 12 tiếng, thường xuyên mang việc về nhà, kể cả cuối tuần, và ám ảnh với các cuộc họp đến mức nhiều hôm không muốn thức dậy đi làm.

Nhờ điều trị bằng thuốc kết hợp với việc tập thể dục đều đặn, tắt điện thoại và đi ngủ trước 10 giờ, tinh thần của M. đã cải thiện rõ rệt.

Tương tự, cô gái trẻ H.T.T (23 tuổi) chia sẻ cô từng nhiều lần muốn kết thúc sự sống. Sau hai năm làm ngành kiểm toán, cô như trở thành người khác: thu mình, ngại giao tiếp, thường xuyên mệt mỏi và mất ngủ. Cô chỉ đi khám khi bị kiệt sức, khó thở, hụt hơi và đau bụng thường xuyên.

Khi đến viện, nội soi dạ dày và đại tràng, các kết quả đều bình thường. Tuy nhiên, dựa trên một số biểu hiện khác, bác sỹ tư vấn cô khám chuyên khoa tâm lý. Hiện tại, cô đã xin nghỉ việc không lương 6 tháng để điều trị tâm lý, tâm thần bằng thuốc, trị liệu và các kỹ thuật hít thở, giúp cải thiện tình trạng rõ rệt.

Thạc sỹ, bác sỹ Phạm Văn Dương cho biết hai trường hợp này không mắc bệnh lý nghiêm trọng, nhưng được chẩn đoán mắc hội chứng burnout hay còn gọi là kiệt sức nghề nghiệp.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từ năm 2019 đã công nhận burnout là một hội chứng liên quan đến công việc, nằm trong phân loại bệnh quốc tế ICD-11. Burnout không đơn thuần là mệt mỏi mà là trạng thái kiệt quệ về thể chất, cảm xúc và tinh thần, kéo dài và tích tụ do căng thẳng nghề nghiệp không được xử lý hiệu quả.

Theo bác sỹ Dương, tại Việt Nam, nhiều người trẻ chưa nhận diện đúng burnout, thường nghĩ mình chỉ “yếu sức” hoặc “chưa cố gắng đủ”. Các biểu hiện cơ bản như mất ngủ, cáu gắt, mất tập trung thường bị bỏ qua, khiến tình trạng ngày càng nghiêm trọng.

Nguyên nhân chính dẫn đến burnout ở người trẻ là áp lực thành tích sớm, khi nhiều bạn trẻ đặt kỳ vọng quá cao vào bản thân và dễ thất vọng khi không đạt được mục tiêu. Bên cạnh đó, áp lực công việc quá tải, môi trường cạnh tranh khốc liệt, mất cân bằng cuộc sống, thiếu kỹ năng quản lý stress và thiếu giáo dục về chăm sóc sức khỏe tâm thần cũng góp phần gây nên hội chứng này.

Burnout nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến những hậu quả nguy hiểm. Các dấu hiệu điển hình gồm kiệt sức thể chất và tinh thần, mệt mỏi kéo dài, khó ngủ, đau đầu, tim đập nhanh, rối loạn tiêu hóa và dễ mắc bệnh.

Trong công việc, người bệnh dễ mất tập trung, hay nhầm lẫn, mất động lực. Họ thường có cảm xúc tiêu cực, tách biệt, chán nản, thờ ơ và mất hứng thú với công việc, đồng thời dễ cáu gắt, cảm thấy vô dụng, thất bại.

Nếu không được nhận diện và can thiệp kịp thời, burnout có thể gây rối loạn lo âu, trầm cảm, mất ngủ mãn tính, tăng nguy cơ bệnh tim mạch, tăng huyết áp và rối loạn nội tiết.

Ngoài ra, nó còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống và các mối quan hệ cá nhân. Trong những trường hợp nặng, người bệnh có thể suy nghĩ tiêu cực và có hành vi tự hại bản thân.

Bác sỹ Dương cảnh báo, nhiều người trẻ không nhận ra mình bị burnout vì vẫn ăn ngủ, đi làm bình thường nhưng bên trong là hệ thần kinh quá tải và cảm xúc bế tắc, giống như cây nến đang bị đốt cháy cạn kiệt.

Do đó, người trẻ cần tự nhận diện dấu hiệu sớm của burnout như cảm giác “sợ” đi làm mỗi sáng, thấy mọi việc đều vô nghĩa, không còn cảm xúc với thành công hay thất bại, dễ xúc động, cáu gắt hoặc thu mình lại.

Để vượt qua burnout, người trẻ cần lắng nghe cơ thể, điều chỉnh lối sống bằng cách ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ dưỡng chất, dành thời gian cho bản thân ít nhất 1 giờ mỗi ngày không liên quan đến công việc, thực hành thiền, yoga hoặc các hình thức thư giãn tinh thần.

Ngoài ra, việc sắp xếp lại công việc và cuộc sống, ưu tiên không làm tất cả cùng lúc, xin nghỉ phép, tạm dừng hoặc chuyển đổi công việc nếu môi trường không phù hợp là cần thiết. Trò chuyện với bạn bè, đồng nghiệp, người thân cũng là cách quản lý stress hiệu quả. Khi có dấu hiệu bất thường kéo dài trên 2 tuần, người bệnh nên tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ kịp thời.

Người lớn tuổi dễ mắc ung thư da

Ông N.T.N. (72 tuổi, Vũng Tàu) phát hiện một nốt chấm đen ở phần bọng mắt phải, nốt này lan rộng dần, sần sùi, ngứa và chảy máu. Ban đầu ông nghĩ là ghẻ do vệ sinh không kỹ và đã tự thoa thuốc nhưng không khỏi. Sau đó, ông được bác sỹ chẩn đoán mắc ung thư da và đã điều trị khỏi sau một lần phẫu thuật.

Một năm trước, nốt đen xuất hiện ở bọng mắt phải của ông N. lan rộng khoảng 2 cm với biểu hiện sần sùi, ngứa, chảy máu. Thạc sỹ, bác sỹ chuyên khoa II Đoàn Minh Trông, khoa Ngoại Vú - Đầu Mặt Cổ, người trực tiếp điều trị cho bệnh nhân cho biết, đây là ung thư da và đã lên kế hoạch phẫu thuật cắt bỏ u vùng bọng mắt cho ông.

Ca phẫu thuật gặp nhiều khó khăn do vùng mắt có dây thần kinh thị giác truyền tín hiệu từ mắt đến não, u ác tính rộng 2 cm, ăn sâu hơn 1 cm. Bác sỹ phải cắt bỏ đủ sâu và rộng nhưng vẫn đảm bảo không ảnh hưởng đến dây thần kinh quan trọng.

Ê-kíp đã dùng vạt da vùng má để che phủ vùng khuyết khoảng 2,5 cm, giúp tránh các biến chứng như kéo giật mí mắt, không thể khép mắt hay nhắm mắt. Cuộc phẫu thuật thành công sau hơn 1 tiếng.

Sau phẫu thuật, ông N. có thể nhắm mở mắt bình thường, vết sẹo lành lại sau 1 tháng. Kết quả giải phẫu bệnh xác nhận ông bị ung thư biểu mô tế bào đáy, diện cắt mô xung quanh không còn tế bào ác tính, do đó không cần xạ trị bổ sung.

Trường hợp khác là bà T.N.H. (80 tuổi, Cần Thơ) cũng có nốt sần sùi ở vùng thái dương bên phải. Ban đầu nốt sần chỉ bằng hạt đậu xanh, sau hơn một năm tăng kích thước lên bằng hạt đậu phộng, ngứa và chảy máu khi va chạm nhẹ.

Tại viện, bà được chẩn đoán ung thư da biểu mô tế bào vảy với khối u 2 cm. Bác sỹ đã phẫu thuật cắt u và phần mô xung quanh khoảng 0,5 cm, đồng thời dùng vạt da vùng má gần đó để che khuyết khoảng 2,5 cm. Sau một tuần, vết thương lành tốt và bà không cần xạ trị thêm do diện cắt không còn tế bào ung thư, khối u chưa di căn và ít có nguy cơ tái phát.

Bác sỹ Đoàn Minh Trông cho biết ung thư da là tình trạng tế bào da phát triển không kiểm soát. Theo Thư viện Y khoa Mỹ, hơn 50% ca ung thư da được chẩn đoán ở người trên 65 tuổi.

Có ba loại ung thư da phổ biến gồm: biểu mô tế bào đáy, biểu mô tế bào vảy và ung thư hắc tố (nốt ruồi ác tính). Phần lớn ung thư da tiến triển chậm và có thể chữa khỏi nếu phát hiện và điều trị kịp thời.

Ở giai đoạn muộn, khi tế bào ung thư đã di căn sang phổi, tim, não…, tỷ lệ điều trị thành công chỉ còn 20-40%. Ông N. và bà H. đều phát hiện ung thư da ở giai đoạn sớm, chưa lan rộng hay di căn nên tiên lượng điều trị tốt, tỷ lệ sống sau 5 năm lên đến 100%.

Nguyên nhân chính gây ung thư da là do tiếp xúc lâu dài với tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời, thường xuất hiện ở vùng da tiếp xúc như đầu, mặt và cổ. Ung thư da hắc tố phát triển từ các nốt ruồi bất thường.

Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác gồm: nhiễm phóng xạ, viêm da mạn tính, phơi nhiễm arsen, gia đình có tiền sử ung thư da, bệnh bạch tạng…

Bác sỹ Trông cho biết người lớn tuổi dễ mắc ung thư da do quá trình lão hóa cộng với tiếp xúc lặp lại với ánh nắng trong thời gian dài. Khi tuổi càng cao, quá trình tái tạo tế bào càng dễ phát sinh “lỗi”, dẫn đến hình thành tế bào ác tính.

Điều trị ung thư da thường bằng phẫu thuật cắt bỏ mô ung thư và phần mô lành kế cận khoảng 1-2 cm, sau đó tái tạo thẩm mỹ vùng da bị mất. Tùy kết quả giải phẫu bệnh, người bệnh có thể được xạ trị để ngăn ngừa tái phát.

Vị trí ung thư da ở mặt là thách thức lớn với phẫu thuật viên vì vừa phải loại bỏ hết u ác tính, vừa phải tái tạo vùng da bị khuyết để đảm bảo thẩm mỹ trên khuôn mặt. Ung thư da ở vùng mắt càng khó khăn hơn khi phẫu thuật viên phải cực kỳ cẩn thận, khéo léo để tránh làm giảm thị lực, không thể khép mí, mỏi mắt, ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống.

Bác sỹ Trông khuyến cáo người dân khi thấy có u, vết loét lâu lành trên da sau 1-2 tuần, vết sạm màu nâu nhạt, hồng hoặc đỏ, chảy máu khi va chạm nhẹ… nên đến khám bác sỹ để được kiểm tra. Các nốt da có vảy, vỏ bọc, bề mặt thô, sần sùi cũng là dấu hiệu cảnh báo ung thư da.

Người có nốt đen bất thường, dần to lên; nốt ruồi có bờ không rõ ràng, màu sắc lạ, ngứa, sưng đỏ, kích thước tăng, không đối xứng… cũng cần đi khám với bác sỹ chuyên khoa Ngoại Vú - Đầu Mặt Cổ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.