Hai ca ghép phổi cùng ngày mở kỷ nguyên mới cho y học Việt Nam

Ngày 9/11, Bệnh viện Phổi Trung ương lần đầu tiên phối hợp với các chuyên gia và nhiều đơn vị lớn như Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia, Bệnh viện E, Bệnh viện Đại học Y Dược, Đại học Quốc gia, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Chợ Rẫy và Bệnh viện Đa khoa Bà Rịa, thực hiện thành công hai ca ghép phổi cho hai người bệnh.

Đây là lần đầu tiên tại Việt Nam, hai ca ghép phổi được tiến hành thành công trong cùng một ngày.

Cả hai người bệnh đều được theo dõi hậu phẫu tại Trung tâm Ghép phổi, sức khỏe bước đầu ổn định.

Sáng 9/11, khi Bệnh viện đang tổ chức Hội nghị khoa học Bệnh phổi toàn quốc lần thứ 11 (VILA 2025) tại Cần Thơ, đội ngũ y bác sỹ đã nhận thông tin có người hiến tạng. Ngay lập tức, ê-kíp của Bệnh viện Phổi Trung ương phối hợp cùng Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 hội chẩn, thống nhất phương án lấy tạng phổi và khẩn trương bay ra Hà Nội để kịp ghép trong “thời gian vàng”.

Đúng 16h15 cùng ngày, phổi hiến tặng từ một quân nhân 55 tuổi được ghép cho bệnh nhân nữ 48 tuổi bị giãn phế nang đa kén khí, tràn khí màng phổi tái phát nhiều lần. Ca phẫu thuật kéo dài hơn 8 tiếng. Sau ghép, bệnh nhân đã được rút ống nội khí quản, tự thở bằng lá phổi mới.

Cũng trong ngày 9/11, bệnh viện tiếp nhận thêm tạng phổi hiến từ Bà Rịa - Vũng Tàu, được vận chuyển bằng đường hàng không ra Hà Nội. Đây là ca ghép phổi “xuyên Việt” tiếp theo, được điều phối nghiêm ngặt giữa Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia, Bệnh viện Đa khoa Bà Rịa, Bệnh viện Chợ Rẫy, Vietnam Airlines và Cảnh sát giao thông TP.HCM để đảm bảo tạng hiến đến nơi trong thời gian sớm nhất.

Do ê-kíp Bệnh viện Phổi Trung ương đang mổ ca đầu tiên, Bệnh viện Chợ Rẫy đã trực tiếp lấy và vận chuyển tạng. Sự phối hợp tổng lực, theo chuẩn quốc tế, giúp tiết kiệm nhân lực, chi phí và mở rộng cơ hội sống cho người bệnh.

Sau 6 tiếng di chuyển, đúng 21h, tạng phổi của người hiến 32 tuổi được ghép cho bệnh nhân nam 48 tuổi mắc COPD, nhiều bệnh nền nặng, đã thở oxy tại nhà suốt hai năm. Ca phẫu thuật kéo dài suốt đêm, đến rạng sáng 10/11, phổi mới đã hoạt động tốt.

Cả hai người bệnh đều được theo dõi hậu phẫu tại Trung tâm Ghép phổi. Sức khỏe bước đầu ổn định. Theo TS.Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, cả hai bệnh nhân đều nằm trong danh sách chờ ghép từ lâu. “Ca thứ hai với chúng tôi rất đặc biệt, vì bệnh nhân này đã ba lần được gọi lên chờ ghép nhưng chưa đến lượt,” ông chia sẻ.

Sau nhiều ngày căng thẳng, huy động hơn 200 nhân viên y tế, hai ca ghép đã hoàn thành trọn vẹn. “Mổ hai ca liên tiếp là áp lực nhân lên cấp số nhân. Nhưng với tinh thần ‘chỉ bàn làm, không bàn lùi’, anh em đều quyết tâm vì còn nước còn tát. Chúng tôi đã làm được điều mong muốn nhất: ghép nhanh nhất, kỹ thuật cao nhất, hồi sức theo tiêu chuẩn Mỹ”, bác sỹ Lượng nói.

Toàn bộ các ca ghép phổi tại Bệnh viện Phổi Trung ương đều đáp ứng tiêu chuẩn của Trung tâm Ghép phổi UCSF, Đại học California (Mỹ). Thành công của hai ca ghép lần này nâng tổng số ca ghép phổi thành công của bệnh viện lên 9 ca, đưa Việt Nam vào nhóm các Trung tâm Ghép phổi lớn trên thế giới.

Sự kiện này là bước tiến đột phá của y học Việt Nam, khẳng định năng lực chuyên môn, khả năng phối hợp đồng bộ của Bệnh viện Phổi Trung ương và các bệnh viện đầu ngành trong cả nước. Đây cũng là dấu mốc quan trọng trong lộ trình thành lập Trung tâm Ghép phổi vùng tại Bệnh viện Phổi Trung ương.

TS.Đinh Văn Lượng cho biết, Bệnh viện đã hoàn thiện đề án Trung tâm Ghép phổi vùng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, hiện chờ Bộ Y tế phê duyệt chủ trương đầu tư. Khi trung tâm đi vào hoạt động, không chỉ phục vụ người bệnh trong nước mà còn hướng tới chuyển giao, đào tạo, nâng tầm kỹ thuật ghép phổi ngang tầm quốc tế.

Robot phẫu thuật cứu bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn rất sớm

Không hút thuốc lá, không thuộc nhóm nguy cơ cao, chị Vân, 41 tuổi, vẫn chủ động tầm soát ung thư phổi và may mắn phát hiện bệnh ở giai đoạn rất sớm. Chị có thể trạng khỏe mạnh, kết quả khám tổng quát và chụp X-quang ngực đều bình thường. Dù không có yếu tố nguy cơ như hút thuốc, bệnh phổi mạn tính, tiền sử gia đình mắc ung thư hay tiếp xúc hóa chất độc hại, chị vẫn đề nghị chụp CT phổi liều thấp. Đây là phương pháp phổ biến nhất giúp phát hiện sớm ung thư phổi hiện nay.

TS.BS Nguyễn Anh Dũng, Trưởng khoa Ngoại Lồng ngực - Mạch máu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM cho biết, hình ảnh CT cho thấy một nốt mờ kích thước 8 mm ở thùy trên phổi trái, có cấu trúc bán đặc với viền kính mờ bao quanh, dạng tổn thương không thể phát hiện bằng X-quang thông thường. Dựa trên cấu trúc này, bác sỹ xếp loại Lung-RADS 4, tức nguy cơ ác tính cao.

Bệnh nhân được chỉ định sinh thiết nốt phổi để xác định lành hay ác tính, nhưng nốt nằm ở vị trí ngoại biên, xa phế quản trung tâm, không thể sinh thiết qua nội soi hay xuyên thành ngực. Hơn nữa, đây là nốt phổi mờ, khó lấy chính xác mẫu tế bào. Vì vậy, ê-kíp phẫu thuật quyết định sử dụng robot để lấy bệnh phẩm làm sinh thiết lạnh, từ đó xác định hướng xử lý tiếp theo.

Bác sỹ mở bốn lỗ nhỏ 1-1,5 cm trên thành ngực để đưa bốn cánh tay robot Da Vinci Xi vào lồng ngực. Theo bác sỹ Dũng, nếu mổ nội soi thông thường, việc bóc tách sẽ khó khăn do nốt nằm xa trung tâm, thời gian mổ kéo dài và ảnh hưởng đến hô hấp. Nhờ khả năng xoay 540 độ, robot giúp thao tác linh hoạt ở vùng sâu, hẹp và khó tiếp cận.

Sau 30 phút, nốt phổi được bóc tách trọn vẹn, không làm tổn thương mô xung quanh. Kết quả sinh thiết lạnh xác định u ác tính, ê-kíp tiếp tục cắt thùy trên phổi trái và nạo vét hạch. Sức khỏe bệnh nhân ổn định, có thể sinh hoạt bình thường sau một ngày và xuất viện sau hai ngày.

Kết quả giải phẫu bệnh cho thấy hạch lành tính, tế bào ác tính chưa di căn, bệnh được chẩn đoán ung thư phổi giai đoạn rất sớm T1A1. Nhờ được phẫu thuật triệt căn, bệnh nhân không cần hóa trị, xạ trị hay điều trị trúng đích, chỉ cần tái khám định kỳ.

Theo bác sỹ Dũng, ung thư phổi giai đoạn T1A được chia thành ba mức: nốt dưới 1 cm chưa di căn hạch là T1A1 (sớm nhất), nốt 1-2 cm là T1A2, nốt 2-3 cm là T1A3. Ung thư phổi là bệnh có tỷ lệ mắc và tử vong cao vì đa số bệnh nhân phát hiện muộn do không có triệu chứng rõ ràng. Theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ (ALA), chỉ khoảng 16% bệnh nhân được phát hiện ở giai đoạn sớm và rất ít trường hợp được chẩn đoán tình cờ như chị Vân.

Sàng lọc ung thư phổi bằng chụp CT liều thấp (LDCT) đã được chứng minh giúp giảm hơn 20% tỷ lệ tử vong ở nhóm nguy cơ cao. Nếu được điều trị từ sớm, khả năng tái phát sau 5 năm rất nhỏ, cho thấy bệnh có thể được chữa khỏi hoàn toàn.

Bác sỹ khuyến cáo những người có yếu tố nguy cơ nên tầm soát định kỳ 6-12 tháng một lần, đồng thời mở rộng tầm soát cho cả người trẻ không hút thuốc. “Không có việc làm nào vì sức khỏe là không cần thiết. Ung thư phổi hoàn toàn có thể chữa khỏi nếu được phát hiện và điều trị từ sớm”, bác sỹ Dũng nhấn mạnh.

Đục thủy tinh thể ở tuổi 28 sau nhiều năm cận nặng

Chị Nữ, 28 tuổi, bất ngờ phát hiện bị đục thủy tinh thể sau nhiều năm bị cận thị nặng đến 16 độ kèm nhược thị. Theo Ths.Nguyễn Trà Thảo Nhi, chuyên khoa mắt, đây là trường hợp đục thủy tinh thể trẻ tuổi nhất do bệnh lý, không phải do chấn thương hay tai nạn được ghi nhận tại bệnh viện. Thông thường, bệnh này phổ biến ở người trên 60 tuổi, còn xuất hiện ở người dưới 40 tuổi được xem là bất thường.

Bác sỹ Nhi cho biết, đục thủy tinh thể ở người trẻ thường bắt nguồn từ cận thị nặng, chấn thương, bệnh bẩm sinh, biến chứng của các bệnh lý như viêm màng bồ đào, glôcôm (tăng nhãn áp), tiểu đường, rối loạn chuyển hóa bẩm sinh hoặc lạm dụng thuốc corticoid.

Ở người trẻ, tốc độ chuyển hóa tế bào cao khiến thủy tinh thể đục nhanh, có thể tiến triển từ nhẹ đến nặng chỉ trong vài tháng đến một năm. Khi thủy tinh thể đục chín phồng, hút nước và tăng thể tích, có thể gây tăng nhãn áp cấp, đau nhức mắt và nguy cơ giảm thị lực không hồi phục nếu không điều trị kịp thời.

Kết quả thăm khám cho thấy hai mắt chị Nữ đều bị đục thủy tinh thể độ III dạng nhân (đục vùng trung tâm). Mắt phải cận 10 độ, thị lực không kính 4/10; mắt trái cận 16 độ, thị lực 2/10. Theo bác sỹ, cận thị nặng khiến nhãn cầu dài bất thường, dòng lưu thông thủy dịch thay đổi, gây rối loạn chuyển hóa và dẫn đến lão hóa thủy tinh thể sớm.

Chị Nữ cho biết từ năm 15 tuổi đã bỏ kính gọng để đeo hoàn toàn kính áp tròng vì lý do thẩm mỹ và tiện lợi. Tuy nhiên, chị thường xuyên đeo liên tục cả ngày, nhiều lần quên tháo khi ngủ, không vệ sinh đúng cách, dẫn đến viêm kết mạc, xốn rát và kích ứng mắt.

Để tránh nguy cơ mù lòa, bác sỹ chỉ định phẫu thuật tán nhuyễn thể thủy tinh bằng sóng siêu âm (phaco), sau đó đặt thấu kính nội nhãn đa tiêu cự cho cả hai mắt. Ca mổ được thực hiện với mắt trái trước vì nặng hơn, sau đó một tháng mới phẫu thuật mắt phải.

Sau khi mổ cả hai mắt, thị lực chị Nữ cải thiện rõ rệt: mắt phải đạt 8/10, mắt trái 5/10. Bác sỹ cho biết, giai đoạn đầu sau mổ giác mạc có thể hơi phù do năng lượng siêu âm phá hút thủy tinh thể, nhưng tình trạng này giảm dần sau vài ngày và thị lực hồi phục ổn định.

Sau phẫu thuật, người bệnh được hướng dẫn tránh khói bụi, nước, không dụi mắt, nghỉ ngơi đầy đủ để mắt hồi phục nhanh. Bác sỹ Nhi khuyến cáo, người bị cận thị nặng nên chủ động kiểm soát độ cận bằng cách làm việc trong môi trường đủ sáng, đọc sách ở khoảng cách 30-35 cm, và áp dụng quy tắc 20-20-20: sau 20-30 phút nhìn màn hình, nên nhìn xa 6 mét trong ít nhất 20 giây để mắt được nghỉ.

Bên cạnh đó, cần bổ sung thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu, hạt óc chó và các chất chống oxy hóa như lutein, zeaxanthin có trong rau xanh đậm, lòng đỏ trứng, xoài, cam, việt quất… giúp bảo vệ thủy tinh thể và võng mạc. Mỗi người nên khám mắt định kỳ 6-12 tháng/lần để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý về mắt.