An toàn người bệnh từ lâu đã được xem là yếu tố cốt lõi trong nâng cao chất lượng dịch vụ khám, chữa bệnh. Tuy nhiên, theo các báo cáo mới nhất, sự cố y khoa và các vấn đề liên quan đến mất an toàn người bệnh đang ngày càng trở nên nghiêm trọng trên quy mô toàn cầu. Đây là cảnh báo không thể xem nhẹ, đòi hỏi sự quan tâm và hành động quyết liệt từ tất cả các quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Gánh nặng sự cố y khoa toàn cầu

Tại Hội thảo khoa học điều dưỡng với chủ đề “Nâng cao năng lực thực hành an toàn người bệnh” vừa được tổ chức, bác sỹ Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), Phó Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia đã nhấn mạnh rằng công tác bảo đảm an toàn người bệnh không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn mà còn là cam kết đạo đức của ngành Y tế. Những con số thống kê được công bố tại hội thảo cho thấy mức độ nghiêm trọng của các sự cố y khoa trên thế giới.

Ảnh minh họa.

Tại Hoa Kỳ, theo nghiên cứu đăng trên tạp chí BMJ Quality & Safety năm 2017, có khoảng 210.000 ca tử vong mỗi năm do sự cố y khoa có thể phòng ngừa.

Canada ghi nhận khoảng 8% người bệnh nhập viện gặp sự cố, trong đó gần 40% là những sự cố hoàn toàn có thể tránh được. Tại Australia, theo thống kê năm 2020 của Ủy ban An toàn và Chất lượng Dịch vụ Y tế, tỷ lệ sự cố y khoa trong các ca nhập viện dao động từ 6 - 8%.

Những số liệu này cho thấy rõ rằng dù ở bất kỳ quốc gia nào, kể cả các nước có nền y tế tiên tiến, sự cố y khoa vẫn là một vấn đề nhức nhối cần được giám sát, báo cáo và cải thiện liên tục. TS.Hà Anh Đức khẳng định, sự đầu tư vào hệ thống giám sát, đào tạo chuyên sâu và can thiệp kịp thời không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro cho người bệnh mà còn góp phần tiết kiệm chi phí y tế vốn có thể chiếm tới 20 - 40% tổng chi phí điều trị phát sinh do các sự cố.

Tại Việt Nam, mặc dù chưa có số liệu thống kê toàn quốc chính thức, nhưng theo các nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ sai sót y khoa ở các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam, thường cao hơn do hạn chế về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực và trình độ chuyên môn.

Trong những năm gần đây, Bộ Y tế đã tích cực tham mưu với Đảng, Quốc hội và Chính phủ để ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, thúc đẩy công tác bảo đảm an toàn người bệnh, đồng thời chuẩn hóa vai trò và năng lực của đội ngũ điều dưỡng trong hệ thống khám, chữa bệnh.

Tuy nhiên, theo nhận định của TS.Hà Anh Đức, việc triển khai tại cơ sở còn nhiều tồn tại. Nhận diện nguy cơ, báo cáo sự cố, chăm sóc người bệnh nguy cơ cao hay thực hành dựa trên bằng chứng vẫn chưa thực sự trở thành quy trình chuẩn mực tại nhiều bệnh viện. Đặc biệt, yếu tố quan trọng hàng đầu là năng lực thực hành an toàn của đội ngũ điều dưỡng những người trực tiếp tiếp xúc, chăm sóc người bệnh hàng ngày vẫn còn những khoảng trống cần lấp đầy.

Tất cả các nội dung tại hội thảo đều tập trung vào cải tiến quy trình điều dưỡng, phòng ngừa sai sót chuyên môn và xây dựng môi trường chăm sóc an toàn, thân thiện, chuyên nghiệp.

Bác sỹ Hoàng Trường Giang Phó Giám đốc, Chủ tịch Hội Điều dưỡng Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Giang nhấn mạnh, nâng cao năng lực thực hành an toàn người bệnh cho đội ngũ điều dưỡng là nhiệm vụ cấp bách, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Ông cũng cho rằng, hội thảo là dịp để điều dưỡng viên cập nhật kiến thức, chia sẻ kinh nghiệm và cùng nhau lan tỏa văn hóa an toàn trong môi trường bệnh viện.

Theo TS.Hà Anh Đức, để tạo ra sự chuyển biến bền vững, cần xây dựng văn hóa an toàn người bệnh bắt đầu từ mỗi khoa, mỗi phòng nơi điều dưỡng trưởng và trưởng khoa đóng vai trò gương mẫu.

Văn hóa này không chỉ thể hiện qua quy trình kỹ thuật, mà còn là thái độ cởi mở với việc nhận diện sai sót, khuyến khích báo cáo sự cố không đổ lỗi. Các nội dung về an toàn cần được tích hợp vào các hoạt động thường quy như giao ban, họp bệnh án, kiểm soát nhiễm khuẩn… để an toàn trở thành một phần trong thói quen chuyên môn của từng cán bộ y tế.

Ngoài ra, bệnh viện cần tổ chức đánh giá định kỳ năng lực thực hành của điều dưỡng, kèm theo cơ chế khen thưởng kịp thời nhằm khuyến khích đổi mới và trách nhiệm nghề nghiệp.

Đồng thời, việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong công tác điều dưỡng từ quản lý thuốc, theo dõi chỉ số sinh tồn đến báo cáo sự cố qua hệ thống điện tử sẽ là giải pháp then chốt nhằm giảm thiểu sai sót và nâng cao hiệu quả chăm sóc.

Phát hiện ung thư đại tràng từ triệu chứng thông thường

Một người đàn ông 68 tuổi phát hiện mắc ung thư đại tràng giai đoạn xâm lấn sau nhiều tháng điều trị táo bón không hiệu quả. Trường hợp này là lời cảnh báo cho nhiều người vẫn còn chủ quan với các triệu chứng tiêu hóa tưởng chừng đơn giản.

Ông C. (68 tuổi, ở TP.HCM) bắt đầu gặp tình trạng đau bụng dưới và táo bón kéo dài từ 5 tháng trước. Nghĩ rằng đây chỉ là vấn đề tiêu hóa thông thường, ông đến khám tại một bệnh viện gần nhà và được chẩn đoán mắc hội chứng ruột kích thích, kê đơn thuốc điều trị triệu chứng. Tuy nhiên, sau một thời gian sử dụng thuốc, các cơn đau vẫn dai dẳng và tình trạng táo bón không cải thiện, buộc ông phải tìm đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM để kiểm tra chuyên sâu.

Ngày 26/4, bác sỹ chuyên khoa II Nguyễn Quốc Thái, Trưởng khoa Ngoại Tiêu hóa, Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật Nội soi Tiêu hóa, cho biết kết quả chụp CT 1975 lát cắt có tiêm thuốc cản quang cho thấy khối u lớn ở đại tràng sigma, phần ruột già gần trực tràng và hậu môn.

Khối u này đã xâm lấn sang bàng quang, đồng thời xuất hiện nhiều hạch trong mạc treo, một số túi thừa nhỏ dọc đại tràng lên và ngang, bụng có ít dịch tự do. Kích thước khối u khoảng 5 cm, đã xâm nhập vào đáy bàng quang và vách chậu phải.

Ngay sau đó, ông Công được nội soi đại tràng bằng hệ thống Olympus EVIS X1 CV - 1500, kết hợp sinh thiết để xác định tính chất khối u. Kết quả cho thấy ông mắc ung thư biểu mô tuyến xâm nhập, dạng ung thư đã vượt qua lớp trong cùng của đại tràng và có khả năng lan rộng đến hạch bạch huyết hoặc các cơ quan khác.

Bác sỹ Nguyễn Quốc Thái cho biết, rất nhiều người đặc biệt là người lớn tuổi dễ chủ quan trước các triệu chứng mơ hồ như đầy hơi, chướng bụng, rối loạn tiêu hóa hay táo bón kéo dài.

Trong khi đó, ung thư đại tràng giai đoạn đầu thường không có biểu hiện rõ ràng, rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý tiêu hóa thông thường, dẫn đến chẩn đoán muộn. “Nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến tắc ruột, thủng ruột, chảy máu hoặc di căn sang các cơ quan khác”, bác sỹ Thái cảnh báo.

Trong ca mổ, các bác sỹ không phát hiện dịch ổ bụng hay di căn phúc mạc, gan. Ê-kíp đã tiến hành phẫu thuật nội soi cắt đoạn đại tràng có chứa khối u, đồng thời cắt một phần thành bàng quang bị xâm lấn.

Quá trình phẫu thuật kéo dài cắt bỏ đoạn ruột dài 21 cm, nạo vét 29 hạch để làm xét nghiệm mô bệnh học. Sau khi cắt bỏ khối u, bác sỹ sử dụng máy khâu nối để phục hồi lưu thông ruột. Sau hai ngày hậu phẫu, ông Công đã có thể ăn uống, đi lại bình thường và xuất viện sau một tuần.

Kết quả giải phẫu bệnh xác định ông Công mắc ung thư biểu mô tuyến xâm nhập, biệt hóa vừa, giai đoạn 2B. Khối u đã xuyên qua lớp thanh mạc, lan sang mô mềm quanh bàng quang, nhưng chưa có dấu hiệu di căn hạch, xâm nhập mạch máu hay các dây thần kinh quanh u. Sau khi phẫu thuật, ông sẽ tiếp tục được điều trị tại khoa Ung bướu bằng các phương pháp đa mô thức như hóa trị, xạ trị hoặc điều trị nhắm trúng đích, tùy theo đáp ứng của cơ thể.

Theo bác sỹ Thái, ung thư đại tràng là một trong những loại ung thư phổ biến và có tỷ lệ tử vong cao, đứng thứ hai sau ung thư phổi. Tuy nhiên, bệnh hoàn toàn có thể phát hiện sớm qua nội soi tiêu hóa định kỳ. Trong giai đoạn đầu, khi tổn thương còn dưới dạng polyp, việc can thiệp rất đơn giản và hiệu quả. Trường hợp ung thư đã phát triển sâu hơn, bác sỹ sẽ chỉ định phẫu thuật cắt đoạn ruột kết hợp nạo vét hạch vùng, đây là phác đồ điều trị tiêu chuẩn hiện nay.

Ung thư đại tràng khi đã bước vào giai đoạn tiến triển thường có các biểu hiện rõ rệt như đau bụng kéo dài, đi ngoài phân nhỏ, phân có máu đỏ tươi hoặc đen sẫm, tiêu chảy kéo dài, sụt cân không rõ lý do, ăn uống kém, buồn nôn, mệt mỏi dai dẳng. Tuy nhiên, khi các triệu chứng này xuất hiện thì thường bệnh đã ở giai đoạn muộn, tiên lượng khó khăn hơn.

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ung thư đại tràng vẫn chưa được xác định rõ, song các nghiên cứu đã chỉ ra nhiều yếu tố nguy cơ như di truyền, các tổn thương tiền ung thư (bệnh viêm loét đại tràng, polyp đại tràng…), lối sống ít vận động, chế độ ăn nhiều thịt đỏ, ít chất xơ, béo phì, hút thuốc lá, tiểu đường, hoặc tuổi tác, đặc biệt ở người trên 45 tuổi.

Bác sỹ khuyến cáo, bên cạnh việc xây dựng lối sống lành mạnh, người dân, đặc biệt là người có yếu tố nguy cơ cần chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ.

Việc nội soi đường tiêu hóa bằng các hệ thống nội soi hiện đại như Olympus EVIS X1 CV-1500 hay Fujifilm 7000 giúp phát hiện tổn thương nhỏ nhất ở giai đoạn sớm, từ đó nâng cao khả năng điều trị thành công và kéo dài thời gian sống khỏe mạnh cho người bệnh.

Nhồi máu cơ tim: Sát thủ âm thầm ngày càng trẻ hóa

Một đạo diễn nổi tiếng mới đây được phát hiện mắc nhồi máu cơ tim, phải trải qua hai lần đặt stent để tái thông mạch máu tim. Trường hợp này là lời cảnh báo mạnh mẽ về căn bệnh nguy hiểm đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa nhanh chóng trong xã hội hiện đại.

Theo GS-TS.Võ Thành Nhân, Giám đốc Trung tâm Tim mạch Can thiệp, người trực tiếp điều trị cho nam đạo diễn, nhồi máu cơ tim xảy ra khi một hoặc nhiều nhánh động mạch vành, hệ thống mạch máu chính nuôi tim bị tắc nghẽn đột ngột, khiến cơ tim thiếu máu nuôi dưỡng và dẫn đến hoại tử. Đây là tình trạng khẩn cấp, có thể gây tử vong nếu không được xử trí kịp thời.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính mỗi năm có khoảng 17,5 triệu người tử vong vì các bệnh lý tim mạch, trong đó nhồi máu cơ tim chiếm tỷ lệ lớn. Riêng tại Việt Nam, khoảng 200.000 ca tử vong mỗi năm liên quan đến tim mạch, trong đó nhồi máu cơ tim là nguyên nhân phổ biến nhất.

Điều đáng lo ngại là bệnh có thể xảy ra mà không có dấu hiệu báo trước. Nhiều người chủ quan hoặc nhầm lẫn nhồi máu cơ tim với các triệu chứng nhẹ như đau dạ dày, khiến việc điều trị bị chậm trễ và tỷ lệ tử vong tăng cao lên đến 40%, trong đó khoảng 20% tử vong trong vài giờ đầu do loạn nhịp tim.

PGS-TS.Nguyễn Thị Bạch Yến, Trưởng khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội cho biết, mỗi ngày Trung tâm Tim mạch tiếp nhận khoảng 10 bệnh nhân nhồi máu cơ tim, trong đó 1/3 là nam giới ở độ tuổi ngoài 40. Các yếu tố nguy cơ thường gặp là thừa cân béo phì, hút thuốc lá, rối loạn lipid máu, tăng huyết áp, lối sống căng thẳng, ít vận động và sinh hoạt không điều độ.

“20 - 30 năm trước, nguyên nhân tử vong do bệnh tim thường đến từ thấp tim, viêm van tim. Ngày nay, lối sống hiện đại làm gia tăng mạnh mẽ các bệnh lý do xơ vữa động mạch, đặc biệt là ở người trẻ”, PGS.Yến chia sẻ.

Trường hợp của đạo diễn nêu trên là điển hình. Với cường độ công việc cao, thường xuyên thức khuya, ăn uống thất thường, ít vận động và hút đến hai bao thuốc lá mỗi ngày, anh không kiểm tra sức khỏe định kỳ và không kiểm soát tình trạng rối loạn mỡ máu những yếu tố làm gia tăng nhanh quá trình xơ vữa mạch và gây nhồi máu cơ tim cấp.

Theo GS.Võ Thành Nhân, “thời gian vàng” trong điều trị nhồi máu cơ tim là từ 1 đến 2 giờ sau khi xuất hiện triệu chứng. Việc tái thông động mạch vành bị tắc trong 6 giờ đầu có thể giúp giảm mức độ hoại tử cơ tim, giảm nguy cơ suy tim hoặc loạn nhịp tim nguy hiểm.

Các dấu hiệu điển hình gồm: Đau thắt ngực trái kéo dài hơn 20 phút, lan ra vai, cánh tay, cổ hoặc lưng; hồi hộp, khó thở, đổ mồ hôi lạnh, buồn nôn, mệt mỏi, choáng váng. Tuy nhiên, có đến một nửa số ca nhồi máu cơ tim không có biểu hiện rõ ràng, chỉ khởi phát sau một gắng sức lớn, căng thẳng hoặc xúc động mạnh.

Khi có triệu chứng, người bệnh cần dừng ngay mọi hoạt động, ngồi tựa lưng hoặc nằm tư thế nửa nằm nửa ngồi, nới lỏng quần áo và gọi cấp cứu 115. Tuyệt đối không tự di chuyển hay cố gắng vận động vì có thể làm tổn thương tim nặng hơn.

Đặt stent là biện pháp can thiệp kịp thời để tái thông dòng máu tại vị trí hẹp, tuy nhiên theo GS.Nhân, đây không phải là giải pháp “trị tận gốc”.

Người bệnh vẫn có thể bị hẹp mạch vành tại các vị trí khác nếu không kiểm soát các yếu tố nguy cơ. Việc điều trị sau đó là quá trình lâu dài, đòi hỏi phải dùng thuốc đúng phác đồ, kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường huyết, thay đổi lối sống và tái khám định kỳ.

Đặc biệt, những người có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm, cha hoặc chú bác bị nhồi máu cơ tim trước 55 tuổi, hoặc mẹ trước 65 tuổi, cần được tầm soát tim mạch định kỳ, thậm chí ngay từ tuổi 30.

Nhồi máu cơ tim không chừa một ai, đặc biệt là khi các yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, rối loạn mỡ máu, căng thẳng và lười vận động đang trở thành “đặc trưng” của cuộc sống hiện đại. Để phòng tránh, mỗi người cần chủ động thay đổi lối sống, kiểm tra sức khỏe định kỳ và không bỏ qua những biểu hiện cảnh báo dù là nhỏ nhất.