Ông Nguyễn Cảnh Tĩnh, Tổng giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam.

“Bối cảnh địa chính trị và kinh tế thế giới đang có nhiều diễn biến không thuận lợi cho ngành hàng hải khiến cạnh tranh khốc liệt không khác gì một cuộc chiến khi sức mua của thị trường suy giảm. Chính vì vậy VIMC sẽ phải nỗ lực cao độ, quyết tâm cao ngay từ những ngày đầu tháng đầu của năm để hoàn thành các mục tiêu đề ra”, ông Nguyễn Cảnh Tĩnh – Tổng giám đốc VIMC cho biết tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2024 của “ông lớn” ngành hàng hải Việt Nam diễn ra vào sáng 1/4.

Nhiều biến động

Theo CEO VIMC, do chiến tranh tiếp tục căng thẳng, leo thang tại nhiều khu vực kéo theo nhiều hệ lụy, sức tiêu dùng chưa có dấu hiệu phục hồi gây ảnh hưởng tới nhu cầu vận tải hàng hóa trong năm 2024. Các yếu tố như hạn hán tại kênh đào Panama, những cuộc tấn công lên các tàu thuyền thương mại liên tục leo thang ở khu vực biển Đỏ, kênh đào Suez gây ảnh hưởng đến hoạt động của các hãng tàu và có thể dẫn tới tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu.

Dự kiến nguồn cung tàu sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ trong năm 2024 khi các hãng tàu bắt đầu nhận bàn giao tàu mới sau 2 năm chờ đóng. Ngược lại, năm 2024, dự báo chỉ có số lượng thấp tàu được đem đi phá dỡ.

Bên cạnh đó, ngành hàng hải còn phải tìm cách đáp ứng xu hướng của thế giới trong việc giảm phát thải. Ngay trog năm 2024, Liên minh Châu Âu (EU) sẽ áp dụng Chương trình kiểm soát Khí thải (ETS) đối với ngành vận tải biển. Khi triển khai thực tiễn, các tàu sẽ phải trả tiền phạt cho lượng CO2 phát thải ra khi vận tải ở vùng biển châu Âu. Yếu tố này buộc các hãng tàu phải đưa ra các giải pháp mới, hoặc tăng giá cước vận chuyển giành cho khách hàng, hoặc đưa tàu đi khai thác các tuyến vận chuyển mới.

Ông Tĩnh cho biết, đây là tiêu chuẩn chung của thế giới, nếu không có nghiên cứu, không có giải pháp, VIMC có thể bị loại khỏi cuộc chơi, mất các đơn hàng vận chuyển của các nhà sản xuất toàn cầu.

Đặc biệt, hoạt động kinh doanh của các hãng tàu lớn trên thế giới đang suy giảm nghiêm trọng. Các hãng tàu phải cắt giảm mạnh chi phí hoạt động (hãng tàu Cosco đã cắt giảm 37% chi phí hoạt động so với năm 2022) dẫn tới nhiều khó khăn trong quá trình đàm phán giá dịch vụ giữa các cảng và hãng tàu. Xu hướng tăng size tàu đặc biệt đối với size tàu đi châu Âu (cỡ tàu lớn nhất lên tới hơn 24.000 TEU).

Điều này vừa làm mất cơ hội đối với các cảng của VIMC như SSIT, CMIT, SP-PSA so với lợi thế lớn của nhóm cảng Gemalink vừa tăng sức ép lên đội tàu của VIMC vốn phần lớn là tàu già (tuổi tàu trung bình là 20 tuổi), tính năng kỹ thuật kém, không đồng bộ, quy mô đội tàu ngày càng thu hẹp do quá trình tái cơ cấu cũng như do vướng mắc trong quy định về thủ tục đầu tư nên nhiều năm nay các doanh nghiệp của VIMC chưa đầu tư phát triển được đội tàu.

“Trong khi đó các quy trình quản trị, thủ tục đầu tư của doanh nghiệp nhà nước như VIMC luôn chịu các cơ chế quản lý ràng buộc dẫn đến kém linh hhoạt so với các doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp tư nhân dẫn tới nguy cơ để mất cơ hội thị trường“, ông Tĩnh thừa nhận.

Mặc dầu vậy, trong năm 2024, VIMC vẫn kiên trì, quyết tâm giữ vững thị trường, thị phần, khách hàng, tập trung phát triển cảng nước sâu, đội tàu container đồng thời tiếp tục đẩy mạnh hoạt động đào tạo nhân tài, phát triển nguồn nhân lực.

Trong đó, sản lượng vận tải biển trong năm 2024 đạt 15,8 triệu tấn (76% ước thực hiện 2023, do thanh lý, giảm số lượng tàu); sản lượng khối cảng biển: 123,7 triệu tấn (109% ước thực hiện 2023); doanh thu đạt 17.742 tỷ đồng (99% ước thực hiện 2023); lợi nhuận đạt 2.169 tỷ đồng (104% ước thực hiện 2023 và cao hơn 2023 do thanh lý tàu già hết khấu hao).

Dự báo năm 2024, cạnh tranh sẽ khốc liệt không khác gì một cuộc chiến khi sức mua của thị trường giảm, chính vì vậy, VIMC cần  phải quyết tâm giữ vững thị trường, thị phần, khách hàng như giữ trận địa. Để giữ được khách hàng, việc quan trọng là phải luôn "ngồi vào vị trí khách hàng" và "đặt mình vào vị trí đối thủ", tức là luôn suy nghĩ và cấu trúc hoạt động kinh doanh theo hướng mang lại lợi ích cho khách hàng. 

Bên cạnh đó, VIMC sẽ ưu tiên nguồn lực cho các dự án đầu tư trọng điểm: phát triển đội tàu container, cảng biển, các dự án chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi số và công nghệ thông tin; quyết tâm hoàn thành đúng tiến độ dự án bến 3-4 Cảng Lạch Huyện.  Đặc biệt, tập trung nguồn lực cao nhất cho việc triển khai dự án trọng điểm Cảng Trung chuyển quốc tế Cần Giờ.

“Từng bước chuyển đổi xanh, phát triển đội tàu vận tải thế hệ mới, xây dựng hệ thống cảng biển hiện đại đảm bảo đáp ứng với các quy định, tiêu chuẩn, hướng đến mục tiêu tăng trưởng và phát triển bền vững”, ông Tĩnh cho biết.

Cảng SSIT - đơn vị có vốn góp của VIMC thử nghiệm đón tàu container có trọng tải đến 199.273DWT vào, rời bến cảng.

Tiệm cận mục tiêu lợi nhuận

Được biết, trong năm 2023, sản lượng vận tải biển toàn tổng công ty ước đạt 20,6 triệu tấn; sản lượng hàng thông qua cảng đạt 113,5 triệu tấn mang lại doanh thu 17.964 tỷ đồng, bằng 104% kế hoạch năm 2023.

Đặc biệt, trong năm 2023, lợi nhuận của VIMC đạt 2.084 tỷ đồng tuy chỉ bằng 90% kế hoạch nhưng vẫn đứng vị trí thứ 59 trong Top 100 doanh nghiệp có lợi nhuận tốt nhất Việt Nam năm 2023, được tôn vinh là doanh nghiệp có khả năng tạo lợi nhuận tốt, có tiềm năng trở thành những cột trụ cho sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam do VietNam Report đánh giá.

"Đây là kết quả rất đang ghi nhận nhất của VIMC, nhất là trong bối cảnh năm 2023, tình hình thị trường vận tải biển thế giới có nhiều biến động", ông Nguyễn Ngọc Cảnh, Phó Chủ tịch Uỷ ban quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp đánh giá.

Nhận định của đại diện chủ sở hữu phần vốn tại VIMC là có cơ sở bởi sau giai đoạn ngắn tăng nóng, thị trường tàu hàng khô liên tục suy giảm, đặc biệt tại các phân khúc Supramax, Handysize, với sản lượng các mặt hàng chính như than, quặng, clinker, ngũ cốc sụt giảm nghiêm trọng.

Chỉ số BDI có những thời điểm giảm xuống mức rất thấp, dao động ở mức 500 điểm (là mức thấp nhất kể từ tháng 5/2020). Thị trường vận tải container cũng suy giảm rất mạnh khi chỉ số World Container Index (WCI) giảm liên tục, thậm chí giảm tới trên 70% so với cùng kỳ năm 2022.

Sản xuất công nghiệp toàn cầu và lưu lượng vận chuyển hàng hóa bằng container vẫn ở tình trạng ảm đạm và chưa có dấu hiệu phục hồi. Sức mua tại các thị trường lớn như Mỹ, Châu Âu ở mức thấp, với lượng hàng tồn kho cao, khiến nhu cầu nhập khẩu rất hạn chế. Thị trường vận tải tàu dầu sản phẩm diễn biến khá ổn định mặc dù không còn ở mức cao như hồi cuối năm 2022; giá cước ổn định là nhờ lượng cung tàu dầu ở mức thấp, đặc biệt là gam MR.

Trong tình hình thị trường diễn biến khó khăn, VIMC và các đơn vị thành viên đã không ngừng tìm kiếm nhiều giải pháp mới để bù đắp sự sụt giảm của thị trường. Các đơn vị thành viên như Vosco, VLC, Vinaship đã nỗ lực triển khai thuê tàu ngoài vào khai thác, giúp tăng trưởng sản lượng, doanh thu, lợi nhuận. Đặc biệt, Vosco còn mạnh dạn mở rộng hoạt động thương mại nhằm tăng doanh thu, giành được quyền vận chuyển, bước đầu đem lại hiệu quả với doanh thu thương mại đạt 750 tỷ đồng. Doanh thu khối vận tải biển ước đạt 6.261 tỷ đồng (bao gồm doanh thu Công ty mẹ), tương đương tăng 22% so với kế hoạch (tăng chủ yếu ở doanh thu của Vosco – tăng 1.382 tỷ đồng).

Hệ thống cảng biển của VIMC trong năm 2023 tiếp tục chịu áp lực cạnh tranh ngày một lớn. Các cảng biển tư nhân liên tục ra đời, với sự linh hoạt rất cao trong chính sách giá là lợi thế lớn trong công tác phát triển khách hàng. Ngoài ra, trước tình hình khó khăn chung, các hãng tàu cũng buộc phải cắt giảm tối đa chi phí, điều này tạo áp lực lên doanh thu bốc xếp tại các cảng.

Sản lượng toàn khối cảng biển VIMC giảm 16% so với kế hoạch do chịu ảnh hưởng chung bởi tình hình kinh tế thế giới không thuận lợi, nhu cầu tiêu dùng yếu đặc biệt tại hai thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam là Mỹ và Châu Âu dẫn tới sản lượng các cảng của VIMC tại khu vực Cái Mép Thị Vải sụt giảm mạnh so với cùng kỳ.

Doanh thu khối cảng biển năm 2023 ước đạt: 6.447 tỷ đồng, giảm 7% so với kế hoạch. Lợi nhuận khối cảng biển ước đạt 1.724 tỷ đồng, giảm 9% so với kế hoạch (nguyên nhân do sụt giảm của doanh thu).

Các doanh nghiệp dịch vụ hàng hải của VIMC cũng gặp nhiều khó khăn ở cả khía cạnh chi phí vận hành (giá xăng dầu, giá điện, …) và đầu ra khi nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thiếu đơn hàng, làm giảm luồng vận chuyển hàng hóa giữa nhà xưởng và ga, cảng, cửa khẩu.

Thực hiện Chiến lược đã được phê duyệt, trong năm 2023, VIMC đã tập trung nguồn lực nhằm phát triển các Dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cảng biển, logistics nhằm kết nối chuỗi dịch vụ logistics của VIMC.

Cụ thể, Tổng công ty đã đẩy nhanh tiến độ thi công: Dự án Bến số 3, số 4 Cảng Lạch Huyện (dự kiến, hoàn thành đưa vào khai thác trong quý I/2025); Dự án nâng cấp Bến số 1 Cảng Quy Nhơn (đã khai thác thử nghiệm từ tháng 8/2023).

Đồng thời, VIMC cũng đang tập trung thúc đẩy việc xin phê duyệt chủ trương đầu tư của các dự án: Dự án Cảng Cần Giờ (TP. HCM); Dự án Cảng Liên Chiểu (Đà Nẵng). Ngoài ra, với chiến lược phát triển mở rộng các ICD để tạo thành chuỗi dịch vụ logistics, VIMC đã nghiên cứu phát triển một số ICD (tại Ninh Giang, Hải Dương; Lạch Huyện, Hải Phòng; Tuy Phước, Bình Định; ...).

Tính đến cuối tháng 12/2023, hệ thống cảng của VIMC gồm 84 cầu cảng có tổng chiều dài 13.882 m, chiếm hơn 26% tổng số cầu cảng và gần 17% tổng số chiều dài cầu cảng của cả nước, công suất thiết kế hệ thống cảng của VIMC khoảng 60 triệu tấn hàng rời và hơn 6,5 triệu teu hàng container.

Tổng công ty cũng sở hữu, quản lý đội tàu gồm 59 chiếc, trong đó có 4 tàu dầu (chiếm 5% tổng trọng tải đội tàu VIMC), 10 tàu container (chiếm 7% tổng trọng tải đội tàu VIMC), 45 tàu hàng khô (chiếm 88% tổng trọng tải đội tàu VIMC). Tuổi tàu trung bình là 20 tuổi. Tổng trọng tải đội tàu khoảng 1,3 triệu DWT, trọng tải bình quân 23.019 DWT/tàu. Đội tàu của VIMC chiếm trọng tải tương đương khoảng 21% đội tàu của Việt Nam.

Trong lĩnh vực dịch vụ hàng hải, các doanh nghiệp dịch vụ hàng hải của VIMC quản lý và khai thác các trung tâm phân phối hàng hoá, ICD trên toàn quốc như Depot Nam Hoà, ICD Lào Cai, hệ thống kho CFS tại Đình Vũ, Hải Phòng, … Tổng diện tích kho, bãi khoảng 543.765 m2.