Đây là cam kết được ông Nguyễn Nhật, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) đưa ra tại buổi làm việc giữa Bộ GTVT với Ngân hàng Nhà nước và một số ngân hàng thương mại để đánh giá việc huy động vốn tín dụng triển khai đầu tư Dự án đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông đầu tư theo hình thức PPP vừa diễn ra vào chiều nay.

“Ngoài việc cung cấp thông tin chính thức về công tác triển khai các dự án thành phần PPP cao tốc Bắc – Nam, chúng tôi muốn được trực tiếp lắng nghe những ý kiến của Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại lớn trong nước để có thể khơi thông nguồn vốn tín dụng cho công trình trọng điểm quốc gia này”, ông Nhật thông tin.

Hiện công tác GPMB tại 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam phía Đông đã đạt khoảng 90%. Dự kiến trong quý IV/2020, Bộ GTVT sẽ có đủ mặt bằng sạch cho nhà đầu tư triển khai thi công.

Khả thi cao về tài chính

Theo lãnh đạo Bộ GTVT, mong muốn của Chính phủ và Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền là các ngân hàng tiếp tục tham gia tài trợ vốn tín dụng cho các nhà đầu tư được lựa chọn tại 5 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam phía Đông đang được triển khai theo hình thức PPP là đoạn Quốc lộ 45 – Nghi Sơn, Nghi Sơn – Diễn Châu, Diễn Châu – Bãi Vọt, Nha Trang – Cam Lâm, Cam Lâm – Vĩnh Hảo”, ông Nhật cho biết.

Được biết, ngoài đại diện Ngân hàng Nhà nước, buổi làm việc này còn có một loạt các ngân hàng đã từng tham gia tài trợ vốn cho các dự án BOT giao thông trong những năm vừa qua như: Vietinbank, BIDV, Vietcombank, Agribank, VP Bank, SHB…

Được biết, từ ngày 16 - 20/7/2020, các Ban QLDA/Bên mời thầu đã thông báo mời thầu và phát hành hồ sơ mời thầu cho các nhà đầu tư qua sơ tuyển. Tổng số có 14/16 nhà đầu tư mua hồ sơ mời thầu (dự án ít nhất có 2 nhà đầu tư, nhiều nhất 3 nhà đầu tư). Dự kiến thời điểm mở thầu 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam phía Đông sẽ diễn ra vào khoảng đầu tháng 10/2020.

Theo yêu cầu tại Nghị quyết số 20/NQ-CP của Chính phủ, nhà đầu tư có thời gian tối đa 6 tháng (kể từ thời điểm ký kết hợp đồng) để huy động vốn tín dụng, trường hợp nhà đầu tư không huy động được vốn tín dụng Bộ GTVT sẽ hủy hợp đồng và tịch thu bảo đảm thực hiện hợp đồng. Tính đến thời điểm hiện tại, BIDV là ngân hàng cam kết cung cấp tín dụng cho các nhà đầu tư trong trường hợp trúng thầu nhiều nhất, chiếm hơn 90% các cam kết gửi Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

“Theo hồ sơ mời thầu (cập nhật thiết kế kỹ thuật, dự toán), tổng vốn đầu tư 5 dự án vào khoảng 39.530 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Nhà nước tham gia là 20.136 tỷ đồng (chiếm khoảng 51%); vốn nhà đầu tư huy động là 19.394 tỷ đồng, chiếm khoảng 49%; gồm vốn chủ sở hữu tối thiểu 20% khoảng 3.879 tỷ đồng, vốn huy động tín dụng khoảng 15.515 tỷ đồng”, ông Lê Kim Thành, Vụ trưởng Vụ PPP (Bộ GTVT) thông tin.

Lãnh đạo Vụ PPP cho biết, trong điều kiện nguồn NSNN còn khó khăn, để hiện thực hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về huy động nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng, tại kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa 14 đã thông qua Luật đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP, có hiệu lực từ tháng 1/2021). Đây được xem là một bước đột phá về khung pháp lý, bao gồm nhiều cơ chế, chính sách hoàn toàn mới, giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư, ngân hàng cung cấp tín dụng, bảo đảm hài hòa lợi ích, tạo điều kiện để thu hút mạnh mẽ hơn nữa các nguồn lực xã hội đầu tư kết cấu hạ tầng. Bên cạnh đó, hiện Chính phủ đang chỉ đạo Bộ KH&ĐT phối hợp với các Bộ, ngành liên quan khẩn trương xây dựng và ban hành các Nghị định, thông tư hướng dẫn Luật PPP, tạo điều kiện để sớm áp dụng, triển khai các dự án.

Đối với các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông được triển khai theo hình thức PPP, ngay trong quá trình đề xuất chủ trương đầu tư Dự án, Bộ GTVT đã báo cáo Quốc hội, Chính phủ cho phép áp dụng một số cơ chế nhằm hạn chế rủi ro cho các nhà đầu tư, tổ chức tín dụng.

Trong số các cơ chế giúp giảm thiểu rủi ro đáng chú ý nhất là việc cơ quan Nhà nước có thẩm quyền tại 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam được sử dụng vốn Nhà nước triển khai trước công tác giải phóng mặt bằng. Công tác giải phóng mặt bằng đến nay đạt khoảng 90%, dự kiến trong quý IV sẽ giải phóng toàn bộ mặt bằng sạch. Đây là điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư triển khai thi công, đáp ứng đúng tiến độ yêu cầu.

Bên cạnh đó, với mức vốn Nhà nước tham gia 5 dự án trung bình khoảng 51% tổng vốn đầu tư (trong đó: dự án có vốn nhà nước thấp nhất khoảng 34%, nhiều nhất là 64%). Với sự tham gia của vốn nhà nước, hiệu quả tài chính các dự án đã được cải thiện rõ rệt.

Cũng tại 5 Dự án PPP cao tốc Bắc - Nam do được đầu tư xây dựng mới, áp dụng hình thức thu phí kín với mức phí tính toán theo chiều dài sử dụng dịch vụ nên đảm bảo công bằng tuyệt đối.

Lãnh đạo Vụ PPP khẳng định khác với các dự án BOT được triển khai trong giai đoạn trước đây, mức thu phí sử dụng dịch vụ tại 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam đã được Quốc hội cho phép quy định cụ thể mức giá khởi điểm và mức giá cho từng thời kỳ. Cơ chế này tiếp tục được cụ thể hóa hồ sơ mời thầu 5 dự án do đó nhà đầu tư được phép thu phí để hoàn vốn theo đúng khung giá đã cam kết…

“Các dự án PPP thành phần cao tốc Bắc - Nam phía Đông được xây dựng với các chỉ số đầu vào đảm bảo chặt chẽ, phù hợp với thực tiễn, tách bạch so với các dự án BOT trước đây; đồng thời, cơ bản được khắc phục được những tồn tại, vướng mắc tại các dự án BOT trước đây”, ông Thành khẳng định.

Việc huy động vốn tín dụng cho 5 dự án PPP cao tốc Bắc - Nam phía Đông vẫn là một ẩn số.

Cam kết xử lý triệt để các tồn tại BOT

Mặc dù 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam đã áp dụng những cơ chế PPP tốt nhất, giảm thiểu tối đa các rủi ro liên quan đến việc hoàn vốn; tổng nguồn vốn tín dụng huy động không lớn chỉ vào khoảng 15.000 tỷ đồng nhưng việc khơi thông vốn tín dụng đang là nỗi lo lắng lớn của cả Bộ GTVT lẫn các nhà đầu tư.

Dẫn thông tin của Ngân hàng Nhà nước, đại diện Vụ PPP – Bộ GTVT cho biết, các tổ chức tín dụng hiện nay chủ yếu là huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn dẫn đến khó khăn trong cân đối nguồn vốn. Bên cạnh đó, để bảo đảm ổn định chính sách tiền tệ, pháp luật về tín dụng quy định lộ trình giảm dần tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung hạn và dài hạn.

Các dự án BOT, BT giao thông có quy mô và tổng mức đầu tư lớn, thời gian vay vốn kéo dài,... nên tiềm ẩn nhiều rủi ro cho các ngân hàng. Thực tế trong hơn 2 năm qua đã phát sinh những vướng mắc về thu phí, dẫn đến doanh thu thực tế thấp hơn dự kiến tại các dự án BOT, đến nay chưa được xử lý dứt điểm, nguy cơ phát sinh nợ xấu, phải chuyển nhóm nợ, cơ cấu lại khoản vay... gây rủi ro, tạo áp lực rất lớn cho các tổ chức tín dụng. Đó là chưa kể đến việc hệ số an toàn vốn (CAR) của các ngân hàng thương mại nhà nước đã chạm ngưỡng, tổng dư nợ và cam kết tín dụng đối với các dự án BOT, BT đã chạm tới giới hạn cấp tín dụng đối với lĩnh vực này.

Tại cuộc họp, cả đại diện Ngân hàng Nhà nước và một số ngân hàng lớn đều mong Chính phủ chỉ đạo xử lý dứt điểm những khó khăn, vướng mắc tại các dự án BOT giao thông, xử lý nợ xấu như là một trong những điều kiện quan trọng để khơi thông nguồn vốn đầu tư vào các dự án giao thông trong điểm (trong đó có dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông).

Liên quan đến vấn đề này, Bộ GTVT cho biết là với trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thời gian vừa qua Bộ GTVT đã nỗ lực phối hợp với các nhà đầu tư, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ và đề xuất các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho các dự án BOT.

“Bộ GTVT đã kiến nghị Chính phủ cho phép ap dụng mức phí tăng theo lộ trình trong hợp đồng đã ký kết với nhà đầu tư; không triển khai tổ chức thu phí tại 06 trạm bất cập, có nguy cơ phát sinh vấn đề an ninh trật tự, bố trí NSNN để nước hoàn trả hoàn trả cho doanh nghiệp BOT theo cam kết trong hợp đồng”, ông Nhật thông tin và khẳng định Bộ GTVT luôn cầu thị, có trách nhiệm khi xử lý các tồn tại tại các dự án BOT trước đây để tạo niềm tin cho các ngân hàng tham gia 5 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam.

Bộ GTVT đề nghị Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng cung cấp tín dụng tiếp tục hỗ trợ, có ý kiến đồng thuận về các giải pháp đề xuất của Bộ GTVT trong quá trình báo cáo cấp có thẩm quyền xử lý dứt điểm khó khăn, vướng mắc đối với các dự án BOT giai đoạn trước đây. Đồng thời, xem xét áp dụng giải pháp giãn nợ, cơ cấu giữ nguyên nhóm nợ đối với các dự án BOT đang gặp khó khăn do chính sách của Nhà nước thay đổi.

Cũng tại cuộc họp này, lãnh đạo Bộ GTVT đề nghị các ngân hàng thương mại đã cung cấp cam kết tín dụng cho các nhà đầu tư trong bước sơ tuyển tiếp tục khẳng định và cung cấp tín dụng ở bước đấu thầu, ký kết hợp đồng tín dụng sau khi nhà đầu tư được công bố trúng thầu, tránh tình trạng nhà đầu tư được chọn không thu xếp được vốn tín dụng, làm lỡ dở công tác triển khai các dự án.

“Với trách nhiệm là cơ quan nhà nước có thẩm quyền, Bộ GTVT đã chỉ đạo các Ban QLDA cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu và các số liệu liên quan đến 5 dự án đầu tư theo hình thức PPP, đồng thời tạo những điều kiện tốt nhất để các ngân hàng, tổ chức tín dụng xem xét, thẩm định và quyết định việc cung cấp tín dụng cho các dự án”, ông Nhật khẳng định.