Hệ thống trang trại chăn nuôi của Dabaco Tuyên Quang tại huyện Sơn Dương.

Khốn khổ vì ô nhiễm

Giữa những ngày nắng nóng tháng 7, bao trùm lên không gian xã Hợp Hòa là mùi hôi thối của phân lợn, bức bối đến nghẹt thở.

Tại sân vườn nhà bà H., hàng chục người đang tụ tập, chuẩn bị bữa cơm sau khi hoàn tất công việc gia đình. Nhưng, mùi hôi thối khiến việc ăn uống trở nên thật khó khăn. Ai cũng lấy tay bịt mũi, lắc đầu và nhanh chóng đứng lên. Thức ăn, đồ uống trên mâm cơm gần như còn nguyên.

“Làm sao có thể ăn được khi mà mùi hôi thối cứ xộc vào mũi? Về nhà đóng hết cửa sổ, cửa ra vào lại, thì may ra còn đỡ”, chị Tho, một người dân ở Hòa Hợp nói. Chỉ tay ra sân chung gần đó, chị Tho bảo, trước đây, chị và bạn bè hay tụ tập để chơi cầu lông vào mỗi buổi chiều, nhưng mấy tuần nay, mùi hôi thối bốc lên rất nặng, nên sân chỉ để phơi ngô, chứ không ai ra đó nữa.

Dọc theo con đường đất gồ ghề, người dân dẫn chúng tôi rẽ vào lối nhỏ, băng qua cánh đồng đang mùa thu hoạch lạc, đến bên dòng sông Phó Đáy có chiều rộng khoảng 100 m, như một “đường biên” mỏng manh ngăn cách cuộc sống của người dân Hợp Hòa với trang trại lợn quy mô hơn 40.000 con của Công ty Dabaco Tuyên Quang đóng trên địa bàn xã Phúc Ứng (huyện Sơn Dương).

Ở bờ bên này, người dân lúi húi làm ruộng với những chiếc khẩu trang dày, giúp họ phần nào bớt khó chịu trước sự tấn công của mùi hôi. Bờ bên kia sông là những bể biogas và gần trăm chuồng lợn dưới chân ngọn núi.

“Từ ngày có trại lợn của Dabaco, nước sông đen hơn, thường xuyên nổi bọt và có cá chết thành từng đàn. Mùi hôi thối nồng nặc”, chị Cúc đang dở tay với công việc đồng áng chia sẻ.

Theo những người dân sống tại Hợp Hòa, tình trạng ô nhiễm không khí bởi mùi phân thải từ trại chăn nuôi này đã diễn ra suốt hơn một năm qua. Đầu năm 2019, mùi hôi còn nhẹ, nhưng càng về cuối năm, thì tình hình càng tệ. 

“Mùi hôi thối dữ dội nhất vào lúc chiều tối, chúng tôi thường phải đeo khẩu trang khi đi ngủ”, bà Ngoan, một người dân Hợp Hòa cho biết.

Các hộ dân ở đây đã nhiều lần phản ánh về việc ô nhiễm không khí lên UBND xã Hợp Hòa, huyện Sơn Dương qua các cuộc họp giao ban chính quyền các cấp, các cuộc họp đảng ủy, thậm chí đã nêu trong cuộc họp với cử tri của tỉnh Tuyên Quang từ năm 2019. Tuy nhiên, đến nay, họ vẫn chưa nhận được phản hồi từ phía doanh nghiệp hay chính quyền về kết quả thanh tra, kiểm tra, hay giải pháp, chính sách hỗ trợ cho người dân. 

“Có lần, mùi hôi thối bốc lên ghê quá, chịu không nổi, tôi gọi điện phản ánh với Phó giám đốc Công ty Dabaco Tuyên Quang, nhưng tình hình chỉ đỡ được một thời gian, rồi mùi hôi thối lại hoành hành”, bà Ngoan bức xúc.

Tiếp nhận phản ánh của phóng viên Báo Đầu tư về những bức xúc của người dân địa phương trước tình trạng ô nhiễm không khí nặng nề do trang trại của Dabaco Tuyên Quang gây ra, ông Nguyễn Công Thành, Phó chánh Văn phòng UBND huyện Sơn Dương cho biết, chính quyền huyện chưa có kết luận gì về việc này và sẽ sớm cử cán bộ Phòng Tài nguyên và Môi trường xuống kiểm tra, hỗ trợ giải quyết vụ việc để đưa ra phản hồi trong thời gian tới. 

Lợi nhuận có tỷ lệ nghịch với trách nhiệm

Trong cuộc gặp phóng viên Báo Đầu tư, ông Dương Văn Chu, Giám đốc Công ty Dabaco Tuyên Quang không phủ nhận sự liên quan giữa hoạt động chăn nuôi của Công ty với tình trạng ô nhiễm môi trường tại xã Hợp Hòa hiện nay. 

Ông Chu cho biết, hệ thống xử lý chất thải của trang trại Dabaco Tuyên Quang gồm 3 bể biogas lớn (mỗi bể có thể tích hàng ngàn mét khối) cùng với các hồ/bể lắng và lọc. Phân lợn sau khi xử lý và lắng lọc sẽ được gom lại, nén thành phân khô để bán cho người dân địa phương dùng bón cây. Bên cạnh đó, Công ty thường xuyên trộn lẫn men vi sinh vào thức ăn cho lợn để giảm thiểu mùi hôi thối trong phân.

Về việc các trang trại lợn của Dabaco Tuyên Quang đang gây ra mùi hôi thối, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe và cuộc sống của người dân xã Hợp Hòa, ông Chu nhận trách nhiệm và khẳng định, Công ty sẽ rà soát, kiểm soát chặt chẽ các quy trình hoạt động chăn nuôi và xử lý chất thải. 

“Có thể, công nhân vệ sinh chuồng trại chưa được cẩn thận, sạch sẽ, hoặc men vi sinh được thêm vào trong thức ăn chưa đúng tỷ lệ. Tôi sẽ để ý sát sao hơn việc này, để hạn chế tối đa những ảnh hưởng đến môi trường và cuộc sống người dân” ông Chu nói.

Theo Giám đốc Dabaco Tuyên Quang, trang trại và hệ thống xử lý chất thải của Công ty đang hoạt động chưa hết công suất thiết kế tối đa, nên không có chuyện vượt quá công suất. Hiện trang trại có 1.200 con lợn nái, 20.000 con lợn thịt và 15.000 con lợn hậu bị, tương đương 70% công suất tối đa. Bên cạnh đó, nhà xưởng, văn phòng Công ty cũng được xây dựng mới, kiên cố, chắc chắn.

“Tập đoàn Dabaco hoàn toàn nghiêm túc thực hiện báo cáo đánh giá tác động môi trường (DTM) trong quá trình triển khai xây dựng nhà máy, cùng với sự kiểm tra và giám sát của các cấp chính quyền địa phương”, ông Chu nhấn mạnh. 

Trên thực tế, trái ngược với những cam kết, khẳng định của vị giám đốc này về chất lượng xây dựng công trình, nhà xưởng…, hệ thống trang trại chăn nuôi của Dabaco Tuyên Quang đã gây ô nhiễm môi trường không khí hơn một năm qua, song Công ty chưa có biện pháp xử lý dứt điểm.

Có thể thấy, Dabaco dù đang hoạt động chưa hết công suất, nhưng đã gây ảnh hưởng không nhỏ tới cuộc sống người dân xung quanh. Thời gian tới, nếu trang trại hoạt động với công suất tối đa, chắc chắn, tình trạng ô nhiễm không khí sẽ nghiêm trọng hơn gấp nhiều lần, nếu quy trình xử lý chất thải không được cải thiện và giám sát chặt chẽ.

Mới đây, Tập đoàn Dabaco công bố khoản lợi nhuận sau thuế lớn nhờ giá lợn hơi leo đỉnh. Trong nửa đầu năm 2020, Tập đoàn này thu 744 tỷ đồng lợi nhuận, gấp 27 lần so với cùng kỳ năm 2019, vượt 63% kế hoạch năm.

Chưa đề cập lợi ích mà công ty này mang lại cho địa phương, nhưng bên cạnh việc thu lợi nhuận lớn từ hoạt động chăn nuôi, nếu Tập đoàn Dabaco không quan tâm đúng mức đến vấn đề xả thải tại những trang trại quy mô lớn, thì tình trạng gây ô nhiễm như tại Dabaco Tuyên Quang sẽ còn “nhân rộng” tại các công ty con khác. Khi đó, ô nhiễm sẽ ngày càng nghiêm trọng và người dân luôn là đối tượng phải gánh chịu mọi hệ lụy.