Dấu hiệu cảnh báo sớm viêm phổi

Cúm mùa là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp diễn ra quanh năm do virus influenza gây ra. Ba chủng virus cúm ảnh hưởng đến người là cúm A, B, C, trong đó virus cúm A và B có khả năng dẫn đến nhiều đợt dịch bùng phát trên diện rộng, trong khi virus cúm C gây bệnh nhẹ, tương tự cảm lạnh thông thường.

Để phòng chống dich cúm và các biến chứng do cúm mùa theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, cần tiêm vắc-xin cúm mùa hàng năm nhằm tạo lá chắn miễn dịch cho cơ thể.

Thông thường, người mắc cúm có biểu hiện nhẹ và hồi phục trong vòng 2-7 ngày. Song, một số trường hợp cúm có thể gây biến chứng nghiêm trọng như viêm phế quản, viêm phổi, viêm não…, thậm chí dẫn đến tử vong. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng một tỷ ca mắc cúm trên toàn cầu, trong đó 3-5 triệu ca bệnh nặng và khoảng 290.000-650.000 ca tử vong.

Theo các bác sỹ, người bệnh cúm thường chỉ có biểu hiện như hắt hơi, sổ mũi, đau nhức cơ. Những người trẻ tuổi, có sức khỏe tốt khi bị cúm thường không gặp triệu chứng nghiêm trọng và có thể hồi phục sau khoảng hai tuần. Tuy vậy, vẫn có nhiều trường hợp bị biến chứng nặng, nguy hiểm tính mạng.

Khi mắc cúm, nhiều người thường chủ quan khi nhiễm cúm, tự ý dùng thuốc điều trị tại nhà vì nghĩ bệnh nhẹ, song diễn tiến lại nặng hơn, dẫn đến biến chứng. Khi nhiễm virus cúm, hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể dễ bị nhiễm thêm vi khuẩn khác như phế cầu hoặc virus cúm cũng có thể trực tiếp xâm nhập vào phổi gây viêm phổi.

Viêm phổi nặng do virus cúm A là một bệnh nhiễm trùng phổi do virus gây ra. Nguyên nhân phổ biến nhất là virus cúm A, tuy nhiên người bệnh cũng có thể bị viêm phổi do nhiều nguyên nhân khác như vi khuẩn, nấm.

Virus cúm A thường bám vào phần trên của hệ hô hấp, nhưng bệnh lý bắt đầu khi virus xâm nhập xuống phổi. Sau đó, các phế nang trong phổi bị nhiễm trùng, viêm và chứa nhiều chất lỏng.

Viêm phổi do virus có thể rất nghiêm trọng và đôi khi gây tử vong. Virus xâm nhập vào phổi và nhân lên, tuy nhiên người bệnh thường không có dấu hiệu rõ ràng của mô phổi chứa nhiều chất lỏng.

Viêm phổi nghiêm trọng nhất thường xảy ra ở những người mắc bệnh tim hoặc phổi từ trước, bệnh nhân suy giảm miễn dịch, phụ nữ mang thai và những nhóm đối tượng khác. Viêm phổi do virus có thể trở nên phức tạp khi vi khuẩn tiếp tục xâm nhập sau khi virus đã gây viêm, dẫn đến các triệu chứng điển hình của viêm phổi do vi khuẩn.

Cũng theo chuyên gia, viêm phổi nặng do virus cúm A được định nghĩa là tổn thương nặng ở phổi do virus cúm A gây ra với tốc độ tiến triển nhanh.

Các triệu chứng viêm phổi do virus ở mức độ nặng gồm có: sốt, lúc đầu ho khan rồi chuyển sang ho có đờm màu vàng hoặc xanh, khó thở, run rẩy, ớn lạnh, đau cơ, mệt mỏi, khó chịu, yếu cơ, ăn mất ngon, đau ngực dữ dội hoặc đau nhói đặc biệt khi ho hoặc hít thở sâu, đổ mồ hôi nhiều, thở nhanh, nhịp tim nhanh, môi và móng tay chuyển màu xanh.

Người mắc bệnh nền như bệnh phổi mạn tính, tim mạch, tiểu đường… có nguy cơ cao bị viêm phổi và biến chứng nguy hiểm khác khi nhiễm cúm. Các bệnh như phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen suyễn, xơ phổi làm suy yếu cấu trúc, chức năng hệ hô hấp, khiến niêm mạc phổi dễ bị tổn thương hơn khi virus tấn công.

Chống lại cúm bằng vắc-xin

Để phòng chống dich cúm và các biến chứng do cúm mùa theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, cần tiêm vắc-xin cúm mùa hàng năm nhằm tạo lá chắn miễn dịch cho cơ thể. Vệ sinh cá nhân đặc biệt, rửa tay và che chắn khi ho hoặc hắt xì hơi, chú ý kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm trong phòng phù hợp.

Bên cạnh đó, cần kiểm soát bệnh nền tốt. Người béo phì, tiểu đường, hen suyễn, phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), bệnh tim cần kiểm soát bệnh nền. Do nhóm này có nguy cơ diễn tiến viêm phổi sau khi mắc cúm cao hơn so với người bình thường.

Bệnh cúm có thể diễn tiến viêm phổi sau khoảng 7-10 ngày kể từ khi khởi phát triệu chứng cúm. Nếu có biểu hiện sốt kéo dài, mệt mỏi, yếu cơ, khó thở, đau ngực dữ dội hoặc đau nhói, nhịp tim nhanh, môi và móng tay màu xanh... người bệnh cần đi khám sớm.

Với tiêm vắc-xin theo bác sỹ Nguyễn Thị An, Hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec, bệnh cúm mùa thường lành tính nhưng trong một số trường hợp có thể tiến triển nặng với các triệu chứng như sốt cao, khó thở, phù phổi do suy tim, thậm chí có thể gây tử vong.

Theo chuyên gia, bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh cúm, bệnh dễ gặp nhất ở những đối tượng có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện hoặc sức đề kháng yếu như trẻ sơ sinh: Trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi chưa được tiêm vắc-xin cúm nên có nguy cơ nhiễm cúm rất cao.

Đối với những em bé sinh non (dưới 32 tuần tuổi) kèm theo những nguy cơ về sức khỏe có khả năng mắc cúm cao hơn và diễn biến nặng nề hơn.

Trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện là đối tượng có nguy cơ cao mắc các bệnh truyền nhiễm, trong đó có cúm mùa.

Với những trẻ mắc bệnh lý nền như suyễn, rối loạn chuyển hóa, bệnh tim bẩm sinh, bệnh gan, thận…, thì nguy cơ mắc cúm và biến chứng đặc biệt cao, do đó trẻ em luôn là đối tượng được khuyến cáo tiêm vắc xin cúm đầy đủ và tiêm nhắc lại mỗi năm một lần.

Người lớn >65 tuổi; những người có bệnh nền mãn tính như: tiểu đường, tim phổi, suy thận hoặc suy gan, suy giảm miễn dịch... là những đối tượng dễ mắc các biến chứng nặng khi mắc cúm.

Phụ nữ mang thai cũng là đối tượng cần đặc biệt chú ý, tránh mắc cúm bởi có thể ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ.

Theo đó, khi mang thai, cơ thể người phụ nữ có nhiều sự thay đổi, nội tiết tố thay đổi, hệ miễn dịch yếu hơn khiến cho sức đề kháng của họ suy giảm.

Điều này khiến cơ thể bà bầu nhạy cảm hơn và dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Tương tự, trải qua quá trình sinh nở, người phụ nữ bị suy giảm sức khỏe thể chất cũng như sức đề kháng, tạo điều kiện cho virus cúm dễ dàng tấn công.

Chuyên gia lưu ý, cần tiêm phòng cúm hang năm cho các đối tượng: những người trên 50 tuổi, suy giảm miễn dịch, mắc bệnh nền, bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh COPD, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai…

Với câu hỏi vì sao cần tiêm vắc-xin cúm mùa mỗi lần trong năm, theo các bác sỹ, cúm mùa do vi rút cúm (thường là 4 chủng từ H1N1, H3N2 và 2 chủng nhóm B) gây ra và nó lan truyền trong cộng đồng với khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục (chúng ta sẽ thường xuyên tiếp xúc với vi rút cúm mới) nhưng theo quy luật nhất định về di truyền. Vì mỗi năm, chủng vi rút cúm lưu hành khác nhau nên chúng ta cần tiêm nhắc vắc-xin cúm mùa hàng năm (1 lần trong năm).

WHO từ lâu thiết lập các trạm quan trắc vi rút cúm mùa trên khắp thế giới (có cả ở Việt Nam) để phân lập, xác đinh vi rút cúm mùa lưu hành ở các khu vực (các vùng địa lý, khí hậu, Bắc bán cầu và Nam bán cầu…).

Từ đó dự đoán, xác định chủng vi rút cúm sẽ xuất hiện vào mùa đông xuân khu vực Bắc bán cầu (từ tháng 10 đến hết tháng 4 năm sau) và vào mùa đông xuân khu vực Nam bán cầu (từ tháng 5 đến tháng 10 hàng năm).

Từ việc xác lập được khả năng chủng vi rút cúm nào sẽ hoành hành ở đâu (Bắc và Nam bán cầu), WHO sẽ đưa ra các hướng dẫn về chủng vi rút cúm để sản xuất vắc-xin phòng cúm mùa cho các nhà sản xuất vắc-xin tuân theo và cung cấp cho thị trường theo thời gian tốt nhất (Bắc bán cầu là vào tầm tháng 8-9, còn Nam bán cầu là vào tháng 4-5 hàng năm).

Đó là lý do tại sao chúng ta sống ở Việt Nam lại cần tiêm vắc-xin cúm mùa mỗi năm 1 lần và vào thời điểm trước khi mùa bệnh cúm bắt đầu cũng như cần tiêm đúng vắc-xin theo mùa đã được khuyến cáo.

Do Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa nên mùa cúm ở miền Bắc và miền Nam có thể lệch nhau chút về thời gian, nhưng vì chúng ta nằm trọn vẹn ở Bắc bán cầu và theo khuyến cáo của WHO, chúng ta nên tiêm đúng chủng loại vắc-xin Bắc bán cầu theo mùa, tức là bao trùm từ mùa đông năm nay tới hết mùa xuân năm sau.

Ngoài chủ động tiêm vắc-xin phòng bệnh, người mắc cúm cần uống nhiều nước, ăn đủ chất, nghỉ ngơi nhiều để tăng sức đề kháng chống lại bệnh và điều trị đúng theo chỉ định của bác sỹ. Đồng thời cần chú ý vệ sinh hầu họng, răng miệng, tay hàng ngày, đeo khẩu trang khi ra ngoài, hạn chế tiếp xúc với những người nghi ngờ nhiễm bệnh hô hấp, có biểu hiện ho sốt.