Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư, nhất là đầu tư công sẽ giúp đạt mục tiêu tăng trưởng 2 con số.  Ảnh: Đức Thanh

Nhu cầu vốn “khủng”

Quốc hội đã quyết nghị mục tiêu tăng trưởng năm 2026 ở mức 10%. Để hiện thực hóa mục tiêu này, nhu cầu đầu tư là rất lớn. Theo một kịch bản giả định do ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright tính toán, thì vốn đầu tư công năm 2026 có thể lên tới 1,65 triệu tỷ đồng.

Chia sẻ tại Tọa đàm Đầu tư công - Gỡ nút thắt để bứt phá tăng trưởng 2026 tổ chức mới đây, ông Tuấn cho biết, hiện tổng vốn đầu tư toàn xã hội chiếm khoảng 33% GDP, trong đó đầu tư công chiếm khoảng 10% GDP, tương đương 28% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Nếu năm 2026, GDP thực tăng 10%, lạm phát ở mức 4%, quy mô nền kinh tế theo giá hiện hành có thể vượt 14 triệu tỷ đồng.

“Chính phủ đang định hướng nâng tổng vốn đầu tư toàn xã hội lên khoảng 40% GDP. Với quy mô này, nhu cầu vốn sẽ vào khoảng 5,8 triệu tỷ đồng, trong đó riêng đầu tư công khoảng 1,65 triệu tỷ đồng”, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn phân tích.

Còn theo báo cáo của Bộ Tài chính, với mục tiêu tăng trưởng 10% trong năm 2026, nhu cầu vốn đầu tư toàn xã hội ước gần 4,93 triệu tỷ đồng, tương đương 33-33,7% GDP. Con số này cao hơn khoảng 18,7% so với mức 4,15 triệu tỷ đồng, tương đương 32,3% GDP của năm 2025. Dù thấp hơn kịch bản giả định nêu trên, đây vẫn là một nhu cầu nguồn lực rất lớn.

Trong khi đó, Quốc hội đã quyết nghị chi 1,12 triệu tỷ đồng ngân sách cho đầu tư phát triển năm 2026. Trong đó, vốn đầu tư công là 1,08 triệu tỷ đồng (bao gồm 430.000 tỷ đồng ngân sách trung ương và 650.226 tỷ đồng ngân sách địa phương), còn lại là chi đầu tư phát triển khác. Điều này cho thấy, để tổng vốn đầu tư toàn xã hội đạt gần 4,93 triệu tỷ đồng, ngoài đầu tư công, cần huy động mạnh mẽ nguồn lực từ khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài.

Thực tế, những năm gần đây, đầu tư tư nhân có xu hướng giảm, gây lo ngại cho nhiều chuyên gia kinh tế. Trong khi đó, đầu tư nước ngoài vẫn tăng trưởng, nhưng thiếu vắng các dự án đăng ký mới quy mô lớn.

“Đầu tư tư nhân chưa đạt kỳ vọng; công tác xúc tiến, thu hút các dự án FDI lớn còn nhiều vướng mắc”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nêu rõ trong báo cáo của Chính phủ, đồng thời coi đây là một trong những thách thức lớn của nền kinh tế.

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026, ông Nguyễn Đức Hiển, Phó trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho rằng, mục tiêu tăng trưởng 2 con số đặt ra yêu cầu huy động nguồn lực tài chính rất lớn, song quan trọng hơn là phải đa dạng hóa kênh huy động và nâng cao hiệu quả phân bổ vốn.

Cùng quan điểm, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung nhấn mạnh, bên cạnh chính sách tài khóa tiếp tục đóng vai trò kiến tạo tăng trưởng dài hạn, cần phát triển thị trường vốn trở thành trụ cột huy động nguồn lực trung và dài hạn, qua đó giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng. Đồng thời, phải phát huy vai trò của khu vực doanh nghiệp trong huy động và sử dụng nguồn lực xã hội.

“Cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh cần được coi là giải pháp nền tảng. Một môi trường pháp lý minh bạch, ổn định, chi phí tuân thủ thấp và khả năng dự báo cao chính là ‘thỏi nam châm’ bền vững để thu hút các nguồn lực tài chính, đặc biệt là các nhà đầu tư chiến lược dài hạn”, Thứ trưởng Đỗ Thành Trung nói.

Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó tổng thư ký, kiêm Trưởng ban Pháp chế VCCI, hàng loạt sửa đổi chính sách pháp luật, từ Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công đến các luật Đất đai, Xây dựng, Quy hoạch…, đang tạo dư địa thuận lợi hơn cho hoạt động đầu tư. Việc phân cấp, trao quyền chủ động cho địa phương trong điều chỉnh kế hoạch vốn là một ví dụ điển hình.

Mấu chốt là nâng cao hiệu quả đầu tư

Huy động và sử dụng vốn luôn gắn bó chặt chẽ với nhau. Do đó, theo ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, bài toán then chốt không nằm ở quy mô vốn, mà ở hiệu quả sử dụng.

Ông Tuấn cho biết, hệ số ICOR (hiệu quả sử dụng vốn đầu tư) bình quân của Việt Nam sau đại dịch Covid-19 ở mức 5,85, khá cao so với nhiều nền kinh tế trong khu vực, phản ánh hiệu quả sử dụng vốn còn hạn chế. Nếu hệ số này không được cải thiện, để đạt tăng trưởng 10%, tỷ lệ đầu tư xã hội có thể phải nâng lên trên 47% GDP, tạo áp lực rất lớn cho nền kinh tế. Kịch bản khả thi hơn là duy trì đầu tư xã hội quanh mức 40% GDP, đồng thời quyết liệt cải thiện hiệu quả, đưa ICOR xuống dưới 5.

Một trong những vấn đề then chốt để nâng cao hiệu quả đầu tư công là đẩy nhanh tiến độ giải ngân. Theo ông Tuấn, nhiều nghiên cứu cho thấy tốc độ và tính kịp thời của giải ngân có ý nghĩa không kém quy mô vốn.

“Giải ngân chậm không chỉ làm giảm hiệu quả kích cầu trong ngắn hạn, mà còn làm suy yếu khả năng chuyển hóa đầu tư công thành năng lực sản xuất mới trong trung hạn, nhất là khi các dự án hạ tầng lớn bị kéo dài tiến độ hoặc điều chỉnh tổng mức đầu tư nhiều lần”, ông Tuấn phân tích.

Dẫn số liệu cho thấy, đến ngày 18/12/2025, tỷ lệ giải ngân mới đạt 66,1% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, ông Tuấn nhắc lại thực trạng “đầu năm đủng đỉnh, cuối năm tất bật”. Theo ông, việc giải ngân dồn vào cuối năm khiến hiệu ứng lan tỏa tới tổng cầu trong năm tài khóa bị hạn chế, làm suy giảm tác động kích thích tăng trưởng của đầu tư công.

Từ đó, ông cho rằng, để nâng cao hiệu quả đầu tư công, cần thúc đẩy giải ngân ngay từ khâu lựa chọn dự án, chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng, tháo gỡ khó khăn về vật liệu xây dựng và thủ tục liên quan.

Cũng theo ông Tuấn, cần chuyển trọng tâm quản lý từ ưu tiên tỷ lệ giải ngân sang đánh giá hiệu quả trong suốt vòng đời dự án. Việc quá chú trọng tỷ lệ giải ngân có thể dẫn tới lựa chọn dự án kém hiệu quả hoặc thúc đẩy tiến độ bằng mọi giá.

“Nếu gắn giải ngân với các mục tiêu đầu ra cụ thể như cải thiện hạ tầng chiến lược, giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực sản xuất hay thu hút đầu tư tư nhân, thì đầu tư công mới thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng bền vững, thay vì chỉ là công cụ kích cầu ngắn hạn”, ông Đỗ Thiên Anh Tuấn nhấn mạnh.

Còn theo ông Nguyễn Đức Hiển, hiệu quả sử dụng vốn cần trở thành tiêu chí xuyên suốt trong cả đầu tư công và đầu tư tư nhân. Điều này đòi hỏi cải cách mạnh mẽ về thể chế, đồng thời nâng cao năng lực tổ chức thực thi và giám sát thị trường.