Điều chỉnh Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 sẽ mở ra cơ hội cho nhiều nhà đầu tư tham gia. Trong ảnh: Ga Thủ Thiêm

Tuyến đường sắt tốc độ cao thứ hai

Cho đến thời điểm này, tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh chính là dự án đường sắt tốc độ cao có vận tốc 350 km/h thứ hai tại Việt Nam, đang được Bộ Xây dựng xem xét đầu tư theo hình thức PPP.

Trước đó, Cục Đường sắt Việt Nam đã nhận được phương án đầu tư tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh theo hình thức PPP của Tập đoàn Vingroup. Theo đề xuất của Vingroup, tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh được đề xuất là đường sắt tốc độ cao thuộc mạng lưới đường sắt quốc gia; tốc độ thiết kế 350 km/h, khai thác riêng tàu khách; khổ đường 1.435 mm, điện khí hóa.

Tuyến có điểm đầu tại Trung tâm Triển lãm Việt Nam (Cổ Loa, TP. Hà Nội); điểm cuối tại Khu công viên rừng, phường Đại Yên (Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, đối diện Khu đô thị Vinhomes Hạ Long Xanh) với tổng chiều dài tuyến khoảng 120,9 km.

Dự kiến, tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh có 4 ga, gồm Cổ Loa, Gia Bình, Yên Tử và Hạ Long. Ước tính nhu cầu chiếm dụng đất của tuyến khoảng 308,98 ha; nhu cầu vốn đầu tư khoảng 5,4 tỷ USD (tương đương 133.175 tỷ đồng); thời gian thực hiện là trong thời kỳ quy hoạch đến năm 2030.

“Do tuyến đường sắt tốc độ cao Hà Nội - Quảng Ninh không có trong Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Chính vì vậy, để công trình này có cơ sở pháp lý triển khai, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần thông qua nội dung quy hoạch tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh và bổ sung tuyến đường sắt này vào điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050”, ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam cho hay.

Được biết, việc bổ sung tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh vào quy hoạch, với lộ trình đầu tư trước năm 2030, cũng chính là một trong những nội dung tại Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 đang được Cục Đường sắt Việt Nam kiến nghị Bộ Xây dựng xem xét thông qua.

Cụ thể, tại Tờ trình số 2078/TTr-CĐSVN về việc phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 gửi tới Bộ Xây dựng vào giữa tuần trước, tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh đã được Cục Đường sắt Việt Nam kiến nghị bổ sung vào quy hoạch với tiến trình đầu tư trước năm 2030.

Theo Cục Đường sắt Việt Nam, các tuyến đường sắt hiện có trên hành lang Hà Nội - Quảng Ninh là đường sắt cũ có nhiều hạn chế, vận chuyển hỗn hợp cả tàu khách và hàng hóa, với tiêu chuẩn kỹ thuật thấp, không thu hút và thỏa mãn được yêu cầu của hành khách. Trong khi đó, nhu cầu vận chuyển hành khách chất lượng cao trên hành lang vận tải này không ngừng tăng lên, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của các tỉnh trong khu vực nghiên cứu dự án.

Dự kiến, tuyến đường sắt tốc độ cao nối Hà Nội (Thủ đô chính trị, kinh tế) với các tỉnh Bắc Ninh (trung tâm du lịch, văn hóa, công nghiệp), Hải Phòng (công nghiệp, nông nghiệp) và Quảng Ninh (trung tâm du lịch, công nghiệp, cảng biển) sẽ tạo động lực cho phát triển kinh tế liên vùng.

“Đặc biệt, tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh còn kết nối với sân bay Gia Bình, giúp hình thành hệ thống đa phương thức (hàng không - đường sắt - đường bộ), giảm chi phí vận tải, thúc đẩy thương mại quốc tế”, lãnh đạo Cục Đường sắt Việt Nam nhận định.

Nhiều nội dung điều chỉnh đáng chú ý

Cần phải nói thêm rằng, sự xuất hiện của tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh không phải là đề xuất điều chỉnh Quy hoạch Mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 duy nhất.

Cụ thể, đối với tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, cơ quan quản lý nhà nước chuyên ngành đề xuất bổ sung 5 ga hàng hóa tốc độ cao tại các khu vực có tiềm năng phát sinh, thu hút nhu cầu vận tải hàng hóa gồm: Thường Tín (Hà Nội), Vũng Áng (Hà Tĩnh), Chu Lai (Quảng Nam), Ninh Hòa (Khánh Hòa), Trảng Bom (Đồng Nai); bổ sung tuyến kết nối ga hàng hóa; điều chỉnh depot đường sắt tốc độ cao từ Thường Tín về khu vực Ngọc Hồi.

Liên quan đến việc phân định chức năng giữa tuyến đường sắt tốc độ cao và tuyến đường sắt thường hiện hữu, Cục Đường sắt Việt Nam đề xuất: tuyến đường sắt tốc độ cao sẽ vận chuyển hành khách, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Đối với tuyến đường sắt hiện hữu, bao gồm cả tuyến đường sắt Thống Nhất, sẽ đảm nhận chức năng vận chuyển hàng hóa và hành khách cự ly phù hợp.

Một nội dung điều chỉnh rất đáng chú ý khác trong Tờ trình số 2078 là lộ trình triển khai nhiều tuyến đường sắt đã đề xuất được đẩy lên sớm hơn so với Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2050 được phê duyệt tại Quyết định số 1579/QĐ-TTg ngày 22/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ (Quy hoạch số 1579).

Cụ thể, các tuyến đường sắt được điều chỉnh tiến trình đầu tư trong giai đoạn 2021 - 2030, thay vì giai đoạn sau năm 2030 là Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; Hà Nội - Đồng Đăng, khổ 1.435 mm, dài 156 km; Hạ Long - Móng Cái, khổ 1.435 mm, dài 150 km; đường sắt Tháp Chàm - Đà Lạt…

Bên cạnh đó, một số tuyến đường sắt nằm trong Quy hoạch số 1579 cũng được đề xuất kéo dài phạm vi, quy mô gồm: tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu (có chiều dài 132 km thay vì 84 km); tuyến đường sắt TP.HCM - Cần Thơ được định hướng kéo dài đến Cà Mau khi có nhu cầu vận tải đủ lớn.

Ở chiều ngược lại, tuyến đường sắt Lim - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân được đề xuất điều chỉnh phạm vi, quy mô từ “tuyến đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân từ ga Yên Viên Bắc đến ga Cái Lân: đường đơn, khổ lồng 1.000 mm và 1.435 mm, chiều dài 129 km” thành “nâng cấp, cải tạo đoạn Kép - Chí Linh - Hạ Long - Cái Lân, đường đơn, khổ 1.435 mm, chiều dài khoảng 126 km và chuyển đổi công năng đoạn từ Lim đến Phả Lại thành đường gom của đường bộ cao tốc Nội Bài - Hạ Long”.

Riêng tuyến Thủ Thiêm - Long Thành được Cục Đường sắt Việt Nam kiến nghị không đưa vào Quy hoạch Mạng lưới đường sắt quốc gia để chuyển thành đường sắt đô thị.

Sự thay đổi này rất quan trọng, bởi các kết quả nghiên cứu mới nhất cho thấy, nhu cầu đi lại trên tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành chủ yếu là hành khách giữa các khu vực trên tuyến (từ Thủ Thiêm đến Long Thành) và hành khách đi lại giữa khu vực trung tâm TP.HCM với khu vực tuyến (bao gồm cả hành khách đi lại giữa Cảng hàng không Tân Sơn Nhất và Cảng hàng không Long Thành).

Như vậy, đối tượng phục vụ của tuyến chủ yếu là hành khách nội - ngoại ô (ước tính đến năm 2050 chiếm khoảng 85-90% nhu cầu đi lại trên tuyến), cho thấy công năng chủ yếu của tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành là vận chuyển hành khách đô thị.

“Chính vì vậy, việc điều chỉnh không đưa vào quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia là cần thiết, bảo đảm phù hợp với định hướng của Đảng, Nhà nước và Quy hoạch tổng thể quốc gia đã phê duyệt, cũng như nhu cầu vận tải trên tuyến”, ông Trần Thiện Cảnh cho biết.

Theo thông tin của chúng tôi, Bộ Xây dựng đã đề nghị Thủ tướng Chính phủ thống nhất chủ trương giao UBND TP.HCM là cơ quan chủ quản đầu tư Dự án tuyến đường sắt đô thị Thủ Thiêm - Long Thành và giao UBND TP.HCM làm việc, thống nhất với UBND tỉnh Đồng Nai về việc giao UBND TP.HCM là cơ quan chủ quản Dự án để báo cáo Thủ tướng Chính phủ quyết định theo quy định tại Điều 30, Luật Đầu tư công.

Bộ Xây dựng kiến nghị người đứng đầu Chính phủ cho phép UBND TP.HCM nghiên cứu bổ sung tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành vào trong quy hoạch đường sắt đô thị TP.HCM và đề xuất Chính phủ xem xét, chấp thuận bổ sung tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành vào danh mục dự án kèm theo Nghị quyết số 188/2025/QH15 ngày 19/2/2025 của Quốc hội về việc thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP. Hà Nội, TP.HCM.

Bộ Xây dựng cho hay, phương án này sẽ giúp sớm triển khai tuyến đường sắt kết nối giữa Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất với Cảng hàng không quốc tế Long Thành, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ công tác xây dựng, vận hành và khai thác tối đa các quỹ đất xung quanh khu vực dự án; tăng tính chủ động của địa phương trong việc triển khai công trình.

“Ước tính, nếu tuyến kết nối được áp dụng cơ chế chính sách đặc thù, đặc biệt nêu trên, thì công tác chuẩn bị đầu tư Dự án Tuyến đường sắt đô thị Thủ Thiêm - Long Thành khoảng 1 năm”, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy nói.