Dấu hiệu thoáng qua cảnh báo nguy cơ đột quỵ não ở trẻ nhỏ

Tại Khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, trong năm 2025 có tới 10-15% người bệnh điều trị thuộc nhóm trẻ tuổi, chủ yếu do nhồi máu não và chảy máu não. Nhiều trường hợp còn rất nhỏ, khiến không ít phụ huynh bàng hoàng khi biết con mình rơi vào tình trạng nguy hiểm này.

Đột quỵ ở mọi lứa tuổi đều là cuộc chạy đua với thời gian. Mỗi phút trôi qua là hàng tỷ tế bào thần kinh bị tổn thương không thể phục hồi.

Một trong những ca bệnh khiến các bác sỹ đặc biệt chú ý là bé Đ.K, sinh năm 2017 (Hà Nội). Trong lúc đang học, bé bất ngờ gục xuống bàn, yếu nửa người trái, biểu hiện điển hình của cơn thiếu máu não cục bộ thoáng qua.

Nhờ thầy cô và bạn bè phát hiện kịp thời, bé được đưa đến bệnh viện cấp cứu. Kết quả chụp CTA xác định bé bị nhồi máu não do bóc tách động mạch não giữa bên phải.

Bệnh nhi được can thiệp cấp cứu, nong bóng và đặt stent để tái thông mạch máu. Nhờ được đưa đến viện sớm, K. hồi phục gần như hoàn toàn, không để lại di chứng thần kinh.

Trường hợp của T.Q., sinh năm 2011 (Hà Nam cũ), cũng khiến gia đình không khỏi lo lắng. Mười ngày trước khi nhập viện, Q. đau đầu dữ dội và ngất xỉu tại trạm y tế xã.

Sau khi uống thuốc, tình trạng tạm ổn nhưng cơn đau đầu nhanh chóng trở lại. Nghĩ rằng con chỉ bị cảm, gia đình không chú ý nhiều, cho đến khi đưa Q. đến bệnh viện kiểm tra.

Chụp CTA cho thấy Q. có ổ chảy máu não nhỏ do vỡ dị dạng thông động, tĩnh mạch vùng thái dương phải. Các bác sỹ Viện Thần kinh đã nhanh chóng can thiệp, nút dị dạng và túi giả phình. Nhờ xử trí kịp thời, Q. hiện đã hồi phục hoàn toàn.

“Tôi không nghĩ cháu bị chảy máu não vì trước đó hoàn toàn khỏe mạnh. Nếu biết nghiêm trọng như vậy, tôi đã đưa cháu đi khám sớm hơn. Mong các phụ huynh đừng chủ quan khi thấy con đau đầu hay có biểu hiện lạ”, mẹ của Q. chia sẻ.

Theo các bác sỹ Viện Thần kinh, việc can thiệp đột quỵ ở trẻ gặp nhiều khó khăn hơn so với người lớn do hệ mạch máu nhỏ, dễ tổn thương, đòi hỏi thao tác chính xác tuyệt đối. Hiện tại, Viện đang điều trị cùng lúc 4 bệnh nhi từ 8-16 tuổi, phản ánh xu hướng trẻ hóa đáng báo động của căn bệnh này.

Tiến sỹ, bác sỹ Nguyễn Văn Tuyến, Viện trưởng Viện Thần kinh kiêm Chủ nhiệm Khoa Đột quỵ não cho biết, dù đột quỵ ở trẻ em vẫn được đánh giá là hiếm gặp, nhưng thực tế những năm gần đây số bệnh nhân dưới 45 tuổi bị đột quỵ tăng lên rõ rệt.

Với trẻ nhỏ, nguyên nhân gây nhồi máu não ít liên quan đến xơ vữa như người lớn mà chủ yếu do bóc tách động mạch, tình trạng chiếm khoảng 30-50% và cực kỳ nguy hiểm. Bóc tách có thể xảy ra khi trẻ vui chơi, chạy nhảy, va chạm, xoay cổ mạnh làm tổn thương lớp nội mạc mạch máu, hoặc do tình trạng viêm mạch.

Đột quỵ ở mọi lứa tuổi đều là cuộc chạy đua với thời gian. Mỗi phút trôi qua là hàng tỷ tế bào thần kinh bị tổn thương không thể phục hồi.

Điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết chỉ hiệu quả trong 3-4,5 giờ đầu, còn lấy huyết khối cơ học thường ưu tiên thực hiện trong 6 giờ. Tuy nhiên, bác sỹ khuyến cáo người nhà không nên chần chừ vì “khung giờ vàng”, bởi càng đến trễ, cơ hội sống và phục hồi của trẻ càng giảm.

Điều đáng lo ngại là đột quỵ ở trẻ dễ bị bỏ sót do triệu chứng không điển hình và trẻ khó mô tả cảm giác. Những biểu hiện như đau đầu dữ dội, yếu tay chân, nhìn mờ, nói khó, co giật, gục xuống bất thường… dù rất nhẹ cũng cần được chú ý và theo dõi sát. Không ít trường hợp phụ huynh nghĩ con mệt do học nhiều hoặc bị cảm cúm thông thường, vô tình bỏ lỡ thời điểm vàng để cứu chữa.

Bác sỹ Nguyễn Văn Cường, Khoa Can thiệp mạch thần kinh, nhấn mạnh hiện chưa có phương pháp phòng ngừa tuyệt đối đột quỵ ở trẻ em do nguyên nhân thường phức tạp và không rõ ràng.

Tuy vậy, phát hiện sớm vẫn là chìa khóa quan trọng nhất để giảm thiểu tổn thương và bảo vệ tính mạng trẻ. “Đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào, nên sự cảnh giác của gia đình, thầy cô và cộng đồng là yếu tố quyết định đến hiệu quả chẩn đoán và điều trị. Đừng để sự chủ quan lấy mất cơ hội của trẻ”, bác sỹ Cường khuyến cáo.

Đau ngực kéo dài, phát hiện thoát vị khe hoành

Từ nhiều năm nay, bà P.T.N. (67 tuổi) sống chung với bệnh trào ngược dạ dày - thực quản, quen với những cơn ợ nóng, ợ chua và cảm giác nóng rát sau xương ức, đặc biệt sau mỗi bữa ăn hoặc khi nằm nghỉ.

Thế nhưng, gần đây, những cơn đau ngực phải xuất hiện thường xuyên hơn, đau lan dọc theo đường nách sau khiến bà lo lắng và tìm đến Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Gò Vấp để kiểm tra, nghĩ rằng bệnh trào ngược lại tái phát.

Trong quá trình thăm khám, bác sỹ nhận thấy cơn đau ngực của bà mang tính chất khác thường, không còn điển hình như các triệu chứng GERD quen thuộc. Để làm rõ nguyên nhân, bà được chỉ định siêu âm bụng và chụp MSCT ngực liều thấp.

Kết quả khiến bà bất ngờ khi hình ảnh MSCT ghi nhận nốt đặc thùy giữa phổi phải gợi ý tổn thương viêm cũ, dải xơ thùy dưới phổi trái, thoái hóa cột sống ngực và đặc biệt là thoát vị khe hoành type I (thoát vị trượt).

Siêu âm bụng còn cho thấy gan nhiễm mỡ độ I. Kết hợp triệu chứng lâm sàng và kết quả cận lâm sàng, bác sỹ kết luận thoát vị khe hoành chính là nguyên nhân khiến bệnh trào ngược kéo dài và gây kích thích vùng ngực, thượng vị. Bà được kê đơn thuốc và tư vấn thay đổi lối sống, chế độ ăn uống để kiểm soát bệnh.

Theo BSCKI.Bùi Thị Cẩm Bình (Chuyên khoa Nội - Tim mạch, Phòng khám Đa khoa MEDLATEC Gò Vấp), thoát vị khe hoành là tình trạng một phần dạ dày bị đẩy lên khoang ngực qua khe thực quản, vị trí tự nhiên cho phép thực quản nối với dạ dày.

Đây là bệnh lý phổ biến ở người lớn tuổi, đặc biệt trên 50 tuổi, và đồng thời là một trong những nguyên nhân chính gây trào ngược dạ dày, thực quản. Bệnh được chia thành bốn loại: thoát vị trượt (type I), thoát vị cạnh thực quản (type II), thoát vị hỗn hợp (type III) và thoát vị phức tạp (type IV).

Khoảng một nửa số bệnh nhân thoát vị khe hoành, nhất là type I, hoàn toàn không có triệu chứng và chỉ phát hiện tình cờ khi chụp X-quang hoặc nội soi. Khi triệu chứng xuất hiện, chúng thường giống hệt GERD như ợ nóng, ợ chua, nóng rát sau xương ức, khó chịu rõ hơn sau khi ăn hoặc khi nằm xuống.

Nguyên nhân gây thoát vị gồm suy yếu cơ hoành do tuổi tác hoặc thoái hóa, tăng áp lực ổ bụng khi béo phì, mang thai, táo bón hay ho mạn tính, và cả yếu tố bẩm sinh như khe thực quản lớn bất thường. Nếu không điều trị, bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm như loét hoặc hẹp thực quản, Barrett thực quản, nghẹt hoặc xoắn dạ dày và xuất huyết tiêu hóa.

Để phòng ngừa bệnh, bác sỹ khuyến cáo mỗi người nên duy trì cân nặng hợp lý, xây dựng chế độ ăn lành mạnh với nhiều rau xanh, ngũ cốc và protein tốt như cá, gà, đậu hũ hoặc trứng luộc; ưu tiên các loại trái cây ít acid như chuối, táo, dưa hấu; ăn chậm, nhai kỹ và chia nhỏ bữa ăn từ 5 - 6 lần mỗi ngày.

Người dân cũng cần tránh ăn khuya, hạn chế đồ chua, cay, nóng, đồ uống có cồn và nên uống 1,5 - 2 lít nước mỗi ngày. Quan trọng hơn cả, khi xuất hiện các triệu chứng bất thường như đau ngực, ợ nóng kéo dài hay khó nuốt, người bệnh cần đến cơ sở y tế thăm khám sớm để được điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra.

Hai lá van tim hẹp nặng do biến chứng bệnh thấp tim

Nhiều năm mắc bệnh thấp tim mà không hề hay biết, bà Nương (61 tuổi) chỉ phát hiện ra khi cơ thể xuất hiện những dấu hiệu bất thường. Khi đến bệnh viện kiểm tra, bà mới bàng hoàng biết rằng mình đang mang biến chứng tổn thương đa van tim, giãn buồng tim và rung nhĩ, có thể đe dọa tính mạng bất cứ lúc nào.

Bà Nương làm công việc chân tay suốt nhiều năm, quen với những ngày lao động gắng sức. Cảm giác hơi mệt sau mỗi buổi làm việc được bà xem là bình thường, chỉ cần nghỉ ngơi một chút là qua. Thế nhưng vài tháng gần đây, tình trạng mệt mỏi tăng lên dù công việc không thay đổi, thậm chí có lúc bà hụt hơi, thở dốc.

Đi khám tại bệnh viện tỉnh, bà được chẩn đoán hẹp van động mạch chủ và van hai lá và được chuyển đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM để tiếp tục điều trị.

ThS.BS.CKII Huỳnh Hoàng Khang, Trưởng khoa Ngoại Tim mạch, Trung tâm Tim mạch Can thiệp cho biết, cả hai lá van tim của bà đều hẹp khít và vôi hóa nặng. Hẹp van tim là tình trạng các lá van không mở được hoàn toàn do dày, cứng hoặc dính vào nhau, khiến tim phải hoạt động gắng sức để bơm máu qua van. Theo thời gian, tim suy yếu, gây rối loạn nhịp và có thể dẫn đến tử vong.

Với trường hợp bà Nương, do đặc thù công việc lao động nặng, bà khó nhận ra các triệu chứng điển hình của hẹp van tim như khó thở, chóng mặt hay đánh trống ngực.

Khi khả năng gắng sức giảm rõ rệt, bà mới tìm đến bác sỹ thì bệnh đã tiến triển nặng khi buồng nhĩ giãn lớn và xuất hiện rung nhĩ. Bên trong nhĩ trái hình thành nhiều huyết khối rải rác, có thể trôi lên não gây đột quỵ hoặc xuống phổi gây thuyên tắc phổi bất cứ lúc nào.

Theo bác sỹ Khang, một trong những nguyên nhân phổ biến gây hẹp nhiều van kèm vôi hóa nặng như trường hợp này là bệnh van tim hậu thấp, hậu quả của bệnh thấp tim, một bệnh tự miễn do liên cầu khuẩn nhóm A gây ra. Bệnh thường xuất hiện sau các đợt viêm họng, viêm hầu họng khoảng 2-3 tuần.

Khi cơ thể sản sinh kháng thể chống vi khuẩn, do cấu trúc van tim giống với cấu trúc của vi khuẩn, các kháng thể này vô tình tấn công van tim, khiến van dày, dính và về lâu dài bị vôi hóa, mất tính linh hoạt.

Ê kíp phẫu thuật đã tiến hành thay hai lá van tổn thương bằng van sinh học, đồng thời khâu bít tiểu nhĩ trái nhằm giảm nguy cơ hình thành và trôi huyết khối, phòng ngừa đột quỵ.

Sau mổ, van tim nhân tạo hoạt động tốt, bệnh nhân giảm hẳn hụt hơi và khó thở, có thể đi lại nhẹ nhàng. Sau 5 ngày theo dõi nội trú, bà Nương hồi phục tốt và được xuất viện, trở lại sinh hoạt bình thường.

Bác sỹ Khang cho biết bệnh van tim hậu thấp thường khởi phát từ thời thiếu niên với triệu chứng sốt, viêm họng và đau khớp.

Trẻ em và thanh thiếu niên nhiễm liên cầu khuẩn nhưng không được điều trị đúng phác đồ có nguy cơ cao phát triển bệnh van tim hậu thấp. Sau khi hết nhiễm trùng, tổn thương van tim có thể âm thầm tiến triển nhiều năm cho đến khi các triệu chứng xuất hiện rõ rệt.

Dấu hiệu đáng chú ý của bệnh van tim hậu thấp là khó thở tăng dần, nhất là khi lao động nặng, leo cầu thang hoặc chơi thể thao. Một số trường hợp xuất hiện hồi hộp, tim đập nhanh, choáng váng, phù chân. Trẻ bị bệnh có thể mau mệt, hạn chế vận động và chậm tăng trưởng so với bạn bè cùng tuổi.

Để phòng bệnh, bác sỹ khuyến cáo cần giữ ấm cơ thể, giữ vệ sinh hầu họng nhằm tránh nhiễm khuẩn đường hô hấp, nguyên nhân chính gây thấp tim. Nên tăng cường vận động, ăn uống đủ dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng, đồng thời điều trị sớm các bệnh lý viêm nhiễm, đặc biệt là viêm họng. Việc tiêm phòng các loại vắc xin phòng bệnh nhiễm khuẩn như cúm, viêm phổi, rubella… cũng đóng vai trò quan trọng.

Người mắc bệnh van tim hậu thấp cần duy trì lối sống khoa học để ngăn bệnh tiến triển: tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, thịt trắng; hạn chế thực phẩm nhiều chất béo xấu; tập luyện thể dục đều đặn và tránh căng thẳng kéo dài.