Doanh nghiệp tự tính giá, nhưng lại theo chi phí Nhà nước công bố

Cơ chế mới trong quản lý giá bán xăng dầu tại Dự thảo Nghị định về kinh doanh xăng dầu là một trong nội dung được các doanh nghiệp trong ngành đặc biệt quan tâm. Đây cũng là phần nội dung chiếm phần lớn văn bản góp ý Dự thảo Nghị định về kinh doanh xăng dầu của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) gửi Bộ Công thương.

Quy định tại Dự thảo, doanh nghiệp được quyết định giá xăng dầu, nhưng không cao hơn mức trần. Mức trần này được tính theo nguyên tắc chi phí cộng tới, gồm chi phí tạo nguồn, chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức và thuế.

Như vậy, theo cơ chế được đề xuất, cơ quan nhà nước sẽ công bố các chi phí thành phần, rồi doanh nghiệp tự tính ra giá trần, thay vì như hiện nay là cơ quan nhà nước công bố giá trần.  

“Cơ chế này chỉ thay đổi về hình thức, chứ không thay đổi về bản chất việc quản lý giá xăng dầu”, VCCI dẫn lời các doanh nghiệp góp ý cho Dự thảo trong văn bản vừa gửi Bộ Tài chính.

Cụ thể, công thức tính giá và các chi phí thành phần cũng không có sự thay đổi đáng kể so với hiện hành. Nếu thực hiện theo cơ chế này, giá trần sẽ rất sát với giá thành toàn bộ của việc cung ứng xăng dầu.

Vì thế, VCCI nhận định, đại đa số doanh nghiệp vẫn sẽ phải bán theo giá trần, chứ khó có khả năng bán với giá thấp hơn để cạnh tranh với doanh nghiệp khác. Có nghĩa là, cơ chế mới này không có khác biệt trên thực tế so với hiện hành.

Dự thảo bổ sung quy định doanh nghiệp phải thực hiện thủ tục kê khai giá bán xăng dầu với cơ quan nhà nước. Theo phân tích trên, trong trường hợp đại đa số các doanh nghiệp bán xăng dầu với giá trần, thủ tục kê khai giá này không mang lại ý nghĩa quản lý.

Thậm chí, nhiều doanh nghiệp lo ngại cơ chế này sẽ tăng thêm thủ tục hành chính không cần thiết cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Hơn thế, mỗi doanh nghiệp sẽ phải kê khai giá từng tuần khi cơ quan nhà nước công bố chi phí tạo nguồn mới, dẫn đến số lượt làm thủ tục rất lớn.

Đề xuất phương án không có giá trần

VCCI đã kiến nghị 2 phương án với Bộ Tài chính, để hòa giải các tồn tại trong cơ chế giá bán xăng dầu trong Dự thảo Nghị định.

VCCI kiến nghị niêm yết giá ở vị trí cao, to rộng, rõ ràng để người đi đường có thể nhìn rõ mà chưa cần phải chuyển hướng rẽ vào cây xăng.

Phương án 1, cho phép doanh nghiệp tự quyết định giá bán, nghĩa là không có giá trần. Đi kèm với phương án 1, VCCI kiến nghị các quy định về công khai, minh bạch giá để người tiêu dùng lựa chọn. Đó là niêm yết giá ở vị trí cao, to rộng, rõ ràng để người đi đường có thể nhìn rõ mà chưa cần phải chuyển hướng rẽ vào cây xăng. Hoặc thực hiện kê khai giá trên một cổng thông tin chung và được công khai ngay lập tức để người tiêu dùng có thể so sánh giá giữa các cây xăng một cách trực tuyến.

“Thêm vào đó, cơ quan nhà nước theo dõi diễn biến thị trường thường xuyên để phát hiện các trường hợp vi phạm Luật Cạnh tranh như lạm dụng vị trí độc quyền, vị trí thống lĩnh (giá bán cao bất hợp lý, Điều 27 Luật Cạnh tranh) hoặc thoả thuận hạn chế cạnh tranh (bắt tay làm giá, Điều 11 Luật Cạnh tranh)”, VCCI kiến nghị với Bộ Công thương.

Trong phương án 2, VCCI đề nghị bỏ thủ tục kê khai giá, hoặc miễn thủ tục này khi doanh nghiệp bán hàng đúng bằng giá trần, khi áp dụng cơ chế như trong Dự thảo.

Cho phép thương nhân phân phối mua bán xăng dầu với nhau

Cũng trong văn bản gửi Bộ Công thương, VCCI kiến nghị cho phép các thương nhân phân phối mua bán xăng dầu với nhau.

Kiến nghị này đã được VCCI đưa ra nhiều lần, khi tổng hợp ý kiến từ các doanh nghiệp. Tuy nhiên, quy định về quyền và nghĩa vụ của thương nhân phân phối xăng dầu trong Dự thảo vẫn không cho phép các thương nhân phân phối mua bán xăng dầu với nhau.

Lý giải cho điều này, cơ quan soạn thảo cho rằng nếu cho phép thương nhân phân phối mua bán lẫn nhau sẽ dẫn đến mua bán lòng vòng, qua nhiều tầng nấc trung gian, đẩy giá xăng dầu lên cao.

Phản biện. VCCI cho rằng, lập luận này không có cơ sở và đi ngược lại quy luật thị trường. Các bên trên thị trường bán buôn xăng dầu có xu hướng ưu tiên mua của những thương nhân phân phối có giá thấp hơn. Giả sử có một nguồn hàng giá rẻ, nhưng do bị mua bán qua nhiều trung gian khiến giá bán tăng lên, thì người mua sẽ tìm đến tận gốc nguồn hàng để có thể mua rẻ hơn. Thậm chí, VCCI nhấn mạnh rằng, thương nhân phân phối nào bán giá cao sẽ bị đào thải khỏi thị trường do không thể cạnh tranh với các thương nhân đầu mối và phân phối khác có giá rẻ hơn.

Trước đây, Nghị định 83/2014/NĐ-CP và Nghị định 95/2021/NĐ-CP quy định hệ thống phân phối 1:1, tức là thương nhân bán lẻ buộc phải phụ thuộc vào thương nhân phân phối. Trong trường hợp đó, nếu thương nhân phân phối tăng giá bán, thương nhân bán lẻ không thể đổi sang nhà cung cấp khác, nên buộc phải chịu giá cao. Tuy nhiên, từ Nghị định 80/2023/NĐ-CP đã cho phép thương nhân bán lẻ được nhập hàng từ nhiều nguồn. Tính cạnh tranh trên thị trường bán buôn tăng lên nên tình trạng trên đã không còn diễn ra.

Một số ý kiến cho rằng việc cho phép các thương nhân phân phối mua bán lẫn nhau có thể khiến số liệu báo cáo về tình hình dự trữ xăng dầu không chính xác.

Tuy nhiên, VCCI nhắc đến quy định trong Dự thảo về nghĩa vụ dự trữ lưu thông chỉ áp dụng cho thương nhân đầu mối, không áp dụng cho các thương nhân phân phối. Thêm vào đó, Dự thảo đã bổ sung quy định thương nhân đầu mối phải kết nối mạng với Bộ Công thương báo cáo dữ liệu về kho chứa xăng dầu, tồn kho xăng dầu. Do đó, vấn đề dữ liệu tình hình dự trữ xăng dầu đã được xử lý.

Đây là cơ sở để VCCI cho rằng, đủ điều kiện để các thương nhân phân phối mua bán xăng dầu với nhau.