Bên trong nhà máy sản xuất ô tô Tsutsumi của Toyota ở tỉnh Aichi, Nhật Bản. Ảnh tư liệu: AFP

Tình hình "cực kỳ khó khăn"

Doanh nghiệp, các nhà kinh tế và chuyên gia vận tải chung nhận định rằng những biến cố trên đã đẩy các chuỗi cung ứng toàn cầu tới giới hạn đứt gãy, đe dọa dòng chảy nguyên liệu thô, phụ tùng và hàng tiêu dùng.

Biến thể Delta của Covid-19 đã tàn phá các trung tâm sản xuất của châu Á, đồng thời buộc nhiều quốc gia "cấm cửa" các thủy thủ lên bờ. Điều này khiến các thuyền trưởng không thể luân chuyển các thủy thủ vốn dĩ đã rất mệt mỏi trong thời gian dịch bệnh kéo dài. Khoảng 100.000 thuyền viên bị mắc kẹt trên biển sau thời gian dài ám ảnh về giai đoạn khó khăn năm 2020 cùng với những lệnh phong tỏa chống dịch nghiêm ngặt.

"Chúng tôi không còn bên bờ cuộc khủng hoảng biến động thuyền viên lần thứ hai nữa, mà chúng tôi đang trong cuộc khủng hoảng", ông Guy Platten, Tổng thư ký của tổ chức vận tải biển Phòng Vận chuyển Quốc tế (IPS) nói với Reuters. "Đây là thời điểm nguy hiểm đối với chuỗi cung ứng toàn cầu", ông Guy Platten nói thêm.

Vận tải biển "cõng” khoảng 90% lưu lượng thương mại toàn cầu và cuộc khủng hoảng thủy thủ đoàn đang làm gián đoạn nguồn cung cấp mọi thứ, từ dầu mỏ, quặng sắt, đến thực phẩm và đồ điện tử.

Hãng vận tải container Đức Hapag Lloyd gói gọn tình hình hiện nay trong 4 chữ "cực kỳ khó khăn". "Sức chứa của tàu hàng rất eo hẹp, container rỗng khan hiếm, tình hình hoạt động tại một số cảng và bến cuối không có sự cải thiện thực sự", Hapag Lloyd đánh giá. Hãng tàu container Đức dự đoán tình hình khó khăn có thể sẽ kéo dài sang quý IV/2021 nhưng rất khó dự đoán.

Trong khi đó, lũ lụt xảy ra ở các nền kinh tế lớn như Trung Quốc và Đức càng xoáy sâu vào vết nứt các chuỗi cung ứng toàn cầu vốn vẫn chưa phục hồi sau làn sóng đầu tiên của đại dịch, ảnh hưởng đến hàng nghìn tỷ USD giá trị các hoạt động kinh tế đang phụ thuộc vào các chuỗi cung ứng này.

Reuters dẫn lời các nhà hoạch định chính sách cho biết lũ lụt ở Trung Quốc đang hạn chế hoạt động vận chuyển than từ các mỏ khai thác như Nội Mông và Sơn Tây, trong khi các nhà máy nhiệt điện đang cần nhiên liệu để đáp ứng nhu cầu điện năng tăng cao vào mùa hè.

Tại Đức, vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ đã chậm lại đáng kể. Hai tuần trước khi thảm họa thiên tai xảy ra, khối lượng các chuyến hàng trễ đã tăng 15% so với tuần trước đó, theo dữ liệu của nền tảng theo dõi chuỗi cung ứng FourKites.

Ông Nick Klein, Phó chủ tịch phụ trách bán hàng và marketing tại Tập đoàn vận tải OEC Group cho biết các doanh nghiệp đang ra sức giải phóng hàng hóa chất đống ở châu Á và tại các cảng của Mỹ do tác động của các cuộc khủng hoảng.

"Tình hình sẽ không được giải quyết cho đến tháng 3 (2022)", ông Klein dự đoán.

Thêm nỗi đau cho các hãng ô tô

 Các ngành công nghiệp chế tạo vẫn đang quay cuồng với khủng hoảng. Nhiều hãng sản xuất ô tô một lần nữa buộc phải ngừng sản xuất khi chuỗi cung ứng gián đoạn do dịch Covid-19 bùng phát lại. Tuần này, Toyota Motor cho biết họ đã tạm dừng hoạt động của các nhà máy ở Thái Lan và Nhật Bản vì thiếu nguồn cung phụ tùng.

Hãng xe hơi Hà Lan Stellantis cũng đã tạm ngừng hoạt động sản xuất của một nhà máy ở Anh do một số lượng lớn công nhân phải cách ly để ngăn chặn sự lây lan của Covid-19.

Ngành công nghiệp ô tô bị ảnh hưởng nặng nề bởi tình trạng thiếu chất bán dẫn trên toàn cầu kể từ đầu năm nay, nguyên nhân chủ yếu đến từ các nhà cung ứng châu Á. Đầu năm nay, những người trong ngành công nghiệp ô tô dự đoán cuộc khủng hoảng nguồn cung chip sẽ hạ nhiệt vào nửa cuối năm 2021, nhưng giờ đây một số giám đốc điều hành cấp cao ở các hãng ô tô cho rằng cuộc khủng khoảng này sẽ còn kéo dài đến năm 2022.

Một giám đốc điều hành của Công ty sản xuất phụ tùng ô tô Hàn Quốc - đơn vị chuyên cung cấp phụ tùng cho Ford, Chrysler, và Rivian - cho biết chi phí nguyên liệu thô để sản xuất thép được sử dụng cho tất cả các sản phẩm của họ đã tăng lên do chi phí vận chuyển hàng hóa tăng.

Giám đốc điều hành này nói thêm: "Giá thép và chi phí vận chuyển tăng lên, chúng tôi phải tốn thêm khoảng 10% chi phí để sản xuất các sản phẩm". Vị này cho rằng: "Mặc dù chúng tôi đang cố gắng giữ chi phí ở mức thấp, nhưng đó là một thách thức rất lớn. Nó không chỉ là chi phí nguyên vật liệu tăng mà giá vận chuyển container cũng đã tăng chóng mặt".

Electrolux, nhà sản xuất thiết bị gia dụng lớn nhất châu Âu, tuần này cảnh báo rằng các vấn đề cung cấp linh kiện ngày càng tồi tệ, làm cản trở hoạt động sản xuất của hãng này. Trong khi đó, chuỗi nhà hàng Domino's Pizza cho biết chuỗi cung ứng bị gián đoạn đang ảnh hưởng đến việc cung cấp các thiết bị cần thiết để xây dựng cửa hàng.

Mỹ, Trung Quốc vật lộn với khủng hoảng

Việc các chuỗi cung ứng gặp khó đang ảnh hưởng đến Mỹ và Trung Quốc, hai đầu kéo của nền kinh tế thế giới với đóng góp hơn 40% vào sản lượng kinh tế toàn cầu. Điều này có thể dẫn đến suy thoái kinh tế toàn cầu, cùng với việc tăng giá đối với tất cả các loại hàng hóa và nguyên liệu thô.

Các dự báo của Mỹ cho thấy triển vọng tăng trưởng của nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ chậm lại trong nửa cuối năm sau quý II tăng trưởng "bùng nổ" nhờ thành công bước đầu của chương trình tiêm phòng vaccine Covid-19 trên diện rộng.

Ông Chris Williamson, chuyên gia kinh tế trưởng tại IHS Markit nhận định: "Các vấn đề về công suất trong ngắn hạn vẫn là mối quan ngại bởi sản lượng của các công ty sản xuất và dịch vụ vẫn bị hạn chế, trong khi đó giá cả hàng hóa cũng bị đẩy lên cao do cầu vượt cung".

Hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp Mỹ trong tháng này đã suy giảm xuống mức thấp nhất trong 4 tháng qua do phải đối mặt với tình trạng thiếu nguyên liệu và lao động, vốn cũng là nguyên nhân dẫn đến lạm phát.

Đây cũng là vấn đề hóc búa đối với Cục dự trữ liên bang Mỹ trong cuộc họp chính sách vào tuần tới. Biến chủng Delta của Covid-19 lây lan nhanh đã buộc các ngân hàng trung ương khác phải xem xét điều chỉnh lại chính sách của họ khi lạm phát tăng cao hơn dự báo.

Theo ghi nhận của những người trong ngành, các cảng biển trên thế giới đang phải hứng chịu những bế tắc chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ. Hiệp hội Cảng và Bến tàu Trung Quốc đánh giá, năng lực vận chuyển hàng hóa tiếp tục hạn chế. "Ngành chế tạo của Đông Nam Á, Ấn Độ và các khu vực khác bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 bùng phát trở lại, khiến một số đơn đặt hàng đổ về Trung Quốc", Hiệp hội Cảng và Bến tàu Trung Quốc cho biết.

Union Pacific, một trong hai nhà khai thác đường sắt lớn vận chuyển hàng hóa từ các cảng nội địa Bờ Tây nước Mỹ, đã thông báo tạm ngừng vận chuyển hàng hóa trong 7 ngày kể từ cuối tuần trước, đến một trung tâm giao nhận ở Chicago - nơi các xe tải nhận hàng.

Các chuyên gia cho rằng nỗ lực nhằm lắng dịu tình trạng tắc nghẽn hàng hóa nghiêm trọng ở Chicago, sẽ gây áp lực lên các cảng ở Los Angeles, Long Beach, Oakland, và Tacoma.

Mặt khác, tuần này một cuộc tấn công mạng đã nhằm vào các cảng container ở Cape Town và Durban (Nam Phi) đã khiến sự gián đoạn của hoạt động vận chuyển hàng hóa ở các bến cảng càng thêm nghiêm trọng.

Chưa hết, tại Vương quốc Anh, ứng dụng chăm sóc y tế chính thức của cơ quan y tế nước này đã yêu cầu hàng trăm nghìn công nhân phải cách ly sau khi tiếp xúc với người nhiễm Covid-19. Điều này khiến các siêu thị ra cảnh báo thiếu hụt nguồn cung hàng hóa và một số trạm xăng dầu phải đóng cửa.

Ông Richard Walker, Giám đốc điều hành chuỗi siêu thị Iceland Foods (Anh) đã lên Twitter kêu gọi người tiêu dùng không nên hoảng loạn đi tích lũy hàng hóa. "Chúng ta cần phải nạp hàng hóa cho các cửa hàng, kệ dự trữ và phân phối thực phẩm", ông Richard Walker nhấn mạnh.