Nguy cơ đoạn chi từ thói quen hút thuốc lâu năm

Theo TS.Nguyễn Anh Dũng, chuyên khoa ngoại, lồng ngực, có tới 70-80% bệnh nhân mắc bệnh tắc mạch máu ngoại biên từng hút thuốc lá.

Những người có yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh mạch máu ngoại biên nên chủ động khám tầm soát định kỳ.

Không ít trường hợp phải đoạn ngón, đoạn chi, thậm chí mất khả năng lao động do phát hiện bệnh muộn hoặc chủ quan với các dấu hiệu ban đầu.

Trường hợp của anh Tom là một ví dụ điển hình. Khoảng một năm trước, anh bắt đầu xuất hiện cơn đau nhức chân trái. Nghĩ rằng nguyên nhân do xương khớp, anh tự bổ sung canxi và glucosamine.

Tuy nhiên, sau vài tháng, cơn đau ngày càng trầm trọng, gây khó khăn khi đi lại, kèm theo tình trạng loét ngón chân thứ ba bên trái. Khi đến khám tại một bệnh viện, anh được chẩn đoán mắc bệnh động mạch chi dưới và được chỉ định đặt stent nong mạch máu chân trái, kết hợp điều trị nội khoa.

Dù đã can thiệp, sau nửa năm, vết loét ở chân trái của anh vẫn không lành, trong khi chân phải bắt đầu xuất hiện các cơn đau tương tự. Lo lắng bệnh tiến triển nặng, anh Tom nhập viện để tiếp tục điều trị.

Các bác sỹ cho hay, bệnh lý động mạch chi dưới thuộc nhóm bệnh lý mạch máu ngoại biên, xảy ra khi các động mạch ở chân và bàn chân bị hẹp hoặc tắc nghẽn do mảng xơ vữa tích tụ trên thành mạch.

Khi lưu lượng máu đến các cơ và mô giảm, người bệnh sẽ đau đớn, vết thương khó lành và dễ nhiễm trùng. Ở giai đoạn nặng, tình trạng thiếu máu nuôi kéo dài có thể dẫn đến hoại tử mô. Đây chính là nguyên nhân khiến ngón chân của anh Tom loét kéo dài, nhiễm trùng và xuất hiện dấu hiệu hoại tử.

Các bác sỹ đã tiến hành phẫu thuật cắt bỏ ngón chân nhiễm trùng cho người bệnh, đồng thời chỉ định chụp CT mạch máu để đánh giá tình trạng chi dưới bên phải.

Kết quả cho thấy động mạch chậu ngoài phải hẹp trên 90%, động mạch đùi phải hẹp trên 70%, các động mạch thân chày mác, động mạch mác và động mạch chày sau hẹp từ 60-70%.

Đánh giá tổng thể cho thấy toàn bộ hệ động mạch chi dưới của bệnh nhân bị hẹp từ mức độ trung bình đến nặng. May mắn là vẫn còn các nhánh mạch bàng hệ cung cấp máu cho bàn chân, nên chưa xảy ra biến chứng loét và hoại tử ở chân phải. Tuy nhiên, nếu không sớm can thiệp để cải thiện lưu thông máu, nguy cơ đoạn chi do hoại tử là rất cao.

Ê kíp điều trị đã tiến hành thủ thuật đặt stent graft cho bệnh nhân. Toàn bộ quá trình can thiệp được hỗ trợ bởi hệ thống siêu âm trong lòng mạch (IVUS), giúp bác sỹ quan sát rõ cấu trúc mạch máu và thao tác chính xác hơn.

Chỉ một ngày sau can thiệp, tình trạng đau nhức chân của anh Tom cải thiện rõ rệt. Ba ngày sau, anh có thể sinh hoạt bình thường và được xuất viện. Bệnh nhân được bác sỹ nhấn mạnh việc cần bỏ thuốc lá hoàn toàn để hạn chế nguy cơ tái phát và tiến triển bệnh.

Theo bác sỹ Dũng, hẹp động mạch chi dưới thường gặp ở người mắc đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, người có tiền sử gia đình mắc bệnh động mạch ngoại biên, bệnh tim mạch hoặc đột quỵ. Đặc biệt, nguy cơ mắc bệnh ở người hút thuốc lá cao gấp 2–6 lần so với người không hút thuốc.

Nguyên nhân là trong thuốc lá chứa nicotine - chất gây phản ứng viêm tại lớp nội mạc động mạch. Quá trình viêm kéo dài làm lớp nội mạc dày lên, nhất là ở các động mạch nhỏ và xa như động mạch cẳng chân, bàn chân, ngón tay, ngón chân. Khi lòng mạch bị thu hẹp, máu không thể lưu thông đầy đủ đến các mô, dẫn đến tình trạng thiếu máu nuôi tại chỗ.

Ở giai đoạn sớm, hẹp động mạch chi dưới thường không có triệu chứng hoặc chỉ gây cảm giác mỏi khi đi lại nhiều. Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể xuất hiện cơn đau cách hồi, đau mỏi chân khi đi bộ và giảm khi nghỉ ngơi kèm theo tê, yếu chân, chuột rút, đau tăng sau vận động.

Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như hoại tử chi, phình động mạch khoeo, hình thành huyết khối, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não.

Các chuyên gia khuyến cáo, những người có yếu tố nguy cơ như hút thuốc lá, thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh mạch máu ngoại biên nên chủ động khám tầm soát định kỳ. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng, bảo tồn chi và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Phát hiện ung thư tuyến giáp từ những nhân giáp nhỏ

Trong quá trình khám sức khỏe định kỳ, chị Hạnh (41 tuổi) bất ngờ được phát hiện có hàng chục nhân giáp lành tính và ác tính ở cả hai thùy tuyến giáp, buộc phải phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ tuyến giáp để điều trị triệt căn.

Chị Hạnh đến khám tại viện và được chỉ định siêu âm tuyến giáp. Kết quả cho thấy cả hai thùy tuyến giáp xuất hiện nhiều nhân giáp với kích thước lớn nhỏ khác nhau, mỗi nhân đều dưới 1cm. Trong số đó, mỗi bên có một nhân nghi ngờ ác tính như nhân bên phải phân loại TIRADS 5, kích thước 7 mm; nhân bên trái phân loại TIRADS 4, kích thước 10 mm.

Bệnh nhân được thực hiện chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA). Kết quả giải phẫu tế bào học cho thấy carcinom tuyến giáp dạng nhú, nhóm Bethesda VI. Đây là nhóm có tỷ lệ ác tính rất cao, lên tới 95-97%.

Ths.Lê Thị Ngọc Hằng, chuyên khoa ngoại lồng ngực - mạch máu nhận định, tuyến giáp của bệnh nhân có rất nhiều nhân giáp với kích thước khác nhau rải rác ở cả hai thùy.

Riêng hai nhân giáp ác tính, nếu không được loại bỏ sớm, có nguy cơ xâm lấn ra ngoài tuyến giáp hoặc di căn hạch cổ bên, khiến việc điều trị trở nên phức tạp, kéo dài và tiên lượng xấu hơn. Do đó, phương án tối ưu là phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ hai thùy tuyến giáp và eo giáp nhằm điều trị triệt căn ung thư.

Ê kíp phẫu thuật tiến hành cắt tuyến giáp cho bệnh nhân bằng phương pháp mổ thẩm mỹ, với đường rạch da rất nhỏ, chỉ khoảng 5 cm ở giữa cổ.

Kỹ thuật này giúp đảm bảo tính thẩm mỹ sau mổ nhưng cũng đặt ra thách thức lớn cho phẫu thuật viên trong việc tiếp cận hai cực tuyến giáp và xử lý các nhân giáp rải rác. Nhờ kinh nghiệm trong phẫu thuật các ca giáp phức tạp, bác sỹ thao tác chính xác, nhanh gọn.

Ca mổ diễn ra trong khoảng 60 phút, tương đương thời gian của một ca mổ giáp thông thường. Sau phẫu thuật, vết mổ được khâu thẩm mỹ và dán keo sinh học, về lâu dài chỉ để lại một đường sẹo mờ, khó nhận thấy.

Bệnh nhân hồi phục nhanh và được xuất viện sau một ngày. Kết quả giải phẫu bệnh sau mổ xác nhận tế bào ác tính chỉ khu trú trong tuyến giáp, chưa xâm lấn ra ngoài, vì vậy chị Hạnh không cần điều trị hỗ trợ như hóa trị hay xạ trị.

Tuy nhiên, do đã cắt toàn bộ tuyến giáp, bệnh nhân được hướng dẫn bổ sung hormone tuyến giáp suốt đời để duy trì hoạt động chuyển hóa bình thường của cơ thể.

Đa số các nhân tuyến giáp có kích thước nhỏ dưới 1 cm thường không gây triệu chứng và chỉ được phát hiện tình cờ khi khám sức khỏe định kỳ hoặc chẩn đoán hình ảnh vì lý do khác. Trường hợp của chị Hạnh được đánh giá là may mắn khi bệnh được phát hiện ở giai đoạn sớm, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nên khả năng tái phát thấp.

Bác sỹ Lê Thị Ngọc Hằng cho biết, ung thư tuyến giáp hiện nay có xu hướng trẻ hóa. Một trong những nguyên nhân được cho là liên quan đến lối sống kém lành mạnh như nhịp sống căng thẳng kéo dài, chế độ ăn nhiều đường và chất béo xấu nhưng thiếu vi chất, thói quen ngủ muộn do sử dụng thiết bị điện tử, áp lực công việc và học tập.

Những yếu tố này tạo ra môi trường bất lợi cho hệ nội tiết, trong khi tuyến giáp vốn rất nhạy cảm với rối loạn miễn dịch và rối loạn nhịp sinh học.

Bên cạnh đó, tình trạng thừa cân, béo phì và rối loạn chuyển hóa ở người trẻ tạo điều kiện cho viêm tuyến giáp tự miễn phát triển. Các yếu tố môi trường như khói bụi, hóa chất trong thực phẩm và mỹ phẩm, ánh sáng xanh vào ban đêm… cũng có thể làm xáo trộn hormone, gián tiếp ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến giáp.

Để giảm nguy cơ mắc ung thư tuyến giáp, các chuyên gia khuyến cáo cần duy trì chế độ ăn lành mạnh với nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt và chất xơ; hạn chế thực phẩm chế biến sẵn;

Đồng thời không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia và chất kích thích; tập luyện thể dục thường xuyên; bổ sung đầy đủ i-ốt trong khẩu phần ăn; khám sức khỏe định kỳ và tư vấn di truyền nếu trong gia đình có người mắc ung thư tuyến giáp, đặc biệt là ung thư biểu mô thể tủy.

Mỗi người nên tầm soát bệnh lý tuyến giáp định kỳ ít nhất một lần mỗi năm để phát hiện sớm các nhân giáp ác tính. Những người có tiền sử xạ trị vùng đầu, mặt, cổ, tiền sử gia đình mắc ung thư tuyến giáp hoặc thường xuyên tiếp xúc với tia bức xạ nên tầm soát với tần suất dày hơn, khoảng 6 tháng một lần.

Khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ như khối u vùng cổ, khó thở, khó hoặc đau khi nuốt, khàn tiếng, thay đổi giọng nói, sụt cân không rõ nguyên nhân hoặc mệt mỏi kéo dài, cần đến cơ sở y tế để được thăm khám kịp thời.

Nốt ruồi thay đổi, dấu hiệu sớm của ung thư da

Trong nhiều năm, ông Dũng (76 tuổi, Cà Mau) sống chung với một nốt ruồi nhỏ trên mặt mà không ngờ đó lại là dấu hiệu cảnh báo ung thư da. Chỉ đến khi tổn thương loét kéo dài, rỉ dịch và không lành, ông mới đi khám và được chẩn đoán mắc ung thư biểu mô tế bào đáy, dạng ung thư da phổ biến ở người cao tuổi.

Theo thông tin từ Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vùng má bên phải của ông Dũng xuất hiện nốt ruồi màu đen nhạt, bờ gồ cao từ khoảng 3 năm trước. Gần đây, nốt ruồi có biểu hiện sậm màu hơn, rỉ dịch, loét trung tâm kéo dài gây khó chịu, buộc ông phải đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM thăm khám.

Tại Khoa Ngoại Vú - Đầu Mặt Cổ, bác sỹ Đỗ Tường Huân ghi nhận tổn thương da vùng má phải của bệnh nhân có kích thước khoảng 1cm, bờ gồ ghề, sắc tố đen nhạt, loét trung tâm. Qua thăm khám lâm sàng, bác sỹ không phát hiện hạch trước tai hay hạch cổ, các cơ quan tim, phổi, bụng đều bình thường. Bệnh nhân có tiền sử tăng huyết áp nhưng đã được điều trị ổn định.

Sau khi thực hiện đầy đủ các xét nghiệm tiền phẫu và đánh giá đủ điều kiện phẫu thuật, ê kíp tiến hành ca mổ kéo dài khoảng 120 phút.

Dưới gây mê nội khí quản, bác sỹ thực hiện đường rạch tối ưu để lấy trọn tổn thương da vùng má phải, đồng thời áp dụng kỹ thuật cắt lạnh kiểm tra rìa diện cắt theo phương pháp Mohs.

Kết quả cho thấy rìa diện cắt âm tính, bảo đảm khối nghi ung thư đã được lấy bỏ hoàn toàn. Khuyết hổng sau phẫu thuật được che phủ bằng vạt da tại chỗ nhằm đảm bảo chức năng và tính thẩm mỹ cho vùng mặt.

BS.CKII Đỗ Tường Huân cho biết, phẫu thuật Mohs là kỹ thuật giúp kiểm soát chính xác rìa diện cắt ngay trong lúc mổ. Nhờ cắt lạnh, bác sỹ có thể kiểm tra nhanh xem còn sót tế bào ung thư hay không.

Nếu rìa diện cắt còn tế bào ác tính, phẫu thuật sẽ được mở rộng đúng vị trí tổn thương; nếu âm tính, mô lành được bảo tồn tối đa. Cách tiếp cận này giúp loại bỏ triệt để khối ung thư, hạn chế sẹo và tránh cắt bỏ mô không cần thiết, đặc biệt quan trọng với các vị trí thẩm mỹ như vùng mặt.

Sau phẫu thuật, ông Dũng hồi phục tốt, sinh hiệu ổn định, vết mổ khô và sạch. Ông được xuất viện sau một ngày và được bác sỹ hướng dẫn cụ thể về cách dùng thuốc, thay băng, chế độ ăn uống, vận động nhẹ nhàng cũng như các dấu hiệu cần tái khám sớm như sưng đau nhiều, sốt hoặc chảy máu.

Một tuần sau, ông Dũng quay lại tái khám. Kết quả giải phẫu bệnh xác nhận khối u là ung thư biểu mô tế bào đáy, toàn bộ diện cắt đều sạch, không còn tế bào ung thư, đồng nghĩa tổn thương đã được loại bỏ hoàn toàn. Nhận tin vui, ông Dũng chia sẻ rằng ông đã có thể yên tâm tiếp tục phụ vợ bán gánh bún riêu ở những phiên chợ sáng - niềm vui giản dị của tuổi xế chiều.

Theo các bác sỹ, ung thư biểu mô tế bào đáy là dạng ung thư da phổ biến nhất, thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, đặc biệt tại những vùng da thường xuyên tiếp xúc ánh nắng mặt trời như mặt, mũi, tai. Bệnh tiến triển chậm và ít di căn, song nếu phát hiện muộn, khối u có thể xâm lấn sâu, phá hủy mô mềm và xương bên dưới, gây biến dạng và khó khăn trong điều trị.

BS.CKII Đỗ Tường Huân khuyến cáo người dân không nên chủ quan trước những thay đổi nhỏ trên da. Các dấu hiệu cần đặc biệt lưu ý gồm nốt ruồi to nhanh, thay đổi hình dạng hoặc màu sắc, bờ không đều, kèm theo chảy máu, loét hoặc rỉ dịch kéo dài không lành.

Khi phát hiện các bất thường này, người bệnh nên đến cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, đánh giá và làm xét nghiệm mô bệnh học trước khi can thiệp thẩm mỹ.

Ung thư da nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm hoàn toàn có thể điều trị triệt căn, giảm nguy cơ tái phát và bảo tồn tối đa chức năng cũng như thẩm mỹ cho người bệnh, các chuyên gia nhấn mạnh.