Ban kinh tế Trung ương đóng vai trò hết sức quan trọng".
Ông Vũ Oanh, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

Ông Vũ Oanh, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

Trong những năm đầu của thập kỷ 80, kinh tế nước ta lúc đó có những giảm sút nghiêm trọng, trước hết do cơ chế, chính sách trong các ngành nông nghiệp, công nghiệp, thương mại và các ngành kinh tế khác, sức sản xuất bị kìm hãm, kém phát triển, phân phối, lưu thông trì trệ.

Tuy nhiên, để chỉ ra được những mặt hạn chế và thừa nhận những bất cập trong cơ chế, chính sách trong cả một giai đoạn dài là không hề đơn giản. Ban Bí thư đã phải tổ chức một hội nghị do đồng chí Lê Thanh Nghị, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư chủ trì. Dự thảo Chỉ thị 100 đã được chắt lọc từ những kết quả nghiên cứu thực tiễn ở nhiều nơi, báo cáo kết quả thành công từ các địa phương và lấy ý kiến dân chủ của bà con xã viên.

Việc ban hành Chỉ thị số 100-CT/TW, ngày 13/1/1981, về cải tiến công tác khoán, mở rộng “khoán sản phẩm cuối cùng đến nhóm lao động và người lao động” trong hợp tác xã nông nghiệp là bước đột phá đầu tiên về đổi mới cơ chế quản lý, kế hoạch hóa và hạch toán kinh tế trong nông nghiệp, chuẩn bị cho các bước tiếp theo để hình thành hệ thống quản lý nông nghiệp mới, làm biến đổi sâu sắc sản xuất nông nghiệp.

Điều quan trọng hơn cả là khi Chỉ thị 100 ban hành, nông nghiệp như được cởi trói, bước đầu khơi dậy tinh thần làm chủ, phấn khởi của người lao động, tạo động lực thúc đẩy nông nghiệp phát triển và các địa phương, các cấp và nhân dân nhiệt liệt tán thành. Nhìn chung, năng suất lúa sau khi thực hiện khoán sản phẩm ở các hợp tác xã đều tăng lên, nơi tăng ít khoảng 4-5%, tăng vừa từ 15-20%, cá biệt có nơi tăng 50%.

Để cụ thể hóa và hoàn thiện các hình thức, mô hình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế - cơ chế khoán sản phẩm đến nhóm và người lao động trong lĩnh vực nông nghiệp, Ban Bí thư đã ban hành một số các chỉ thị. Hệ thống các chỉ thị này của Ban Bí thư không chỉ góp phần thúc đẩy và hoàn thiện quản lý trong nông nghiệp, thúc đẩy nông nghiệp phát triển mà còn tạo tiền đề và tạo đà cho năm 1988 Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 10.

Trong quá trình này, Ban Kinh tế Trung ương đóng vai trò hết sức quan trọng và đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ lịch sử. Từ Chỉ thị số 100-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng đến Nghị quyết số 10 của Bộ Chính trị là một quá trình đấu tranh vô cùng gian nan, quyết liệt giữa tư tưởng bảo thủ trì trệ, giáo điều với tư duy đổi mới sáng tạo; trên chặng đường đi đến thành công gặp phải không biết bao nhiêu lực cản nhưng ý chí và sức mạnh của tư tưởng đổi mới đã thắng lợi.

Có thể nói, Chỉ thị 100 đã tạo nên thành công cho quá trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế trong nông nghiệp, là tiền để tạo niềm tin, động lực cho tiến trình đổi mới thành công cơ chế quản lý kinh tế đất nước sau này.

Kinh tế tư nhân đã có bước chuyển biến mạnh mẽ, nhất là đổi mới tư duy về kinh tế tư nhân".
Ông Trương Tấn Sang, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Chủ tịch nước, nguyên Thường trực Ban Bí thư, nguyên Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm và làm việc với lãnh đạo Ban Kinh tế Trung ương năm 2014.

Những quan điểm chỉ đạo về phát triển kinh tế tư nhân của Nghị quyết Trung ương 5 (Khóa IX) hết sức quan trọng và vẫn còn giá trị đến nay.

Trước hết là xác định kinh tế tư nhân là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (một quan điểm rất mới lúc bấy giờ).

Thứ hai là phát triển kinh tế tư nhân không phải chỉ trước mắt, đây là một chiến lược lâu dài, một chủ trương lâu dài của Đảng.

Thứ ba là Nhà nước đảm bảo quyền sở hữu tài sản hợp pháp và quyền tự do kinh doanh của công dân theo pháp luật; đây là vấn đề rất mới và sau đó những tư tưởng này được thể hiện trong Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước.

Một quan điểm cuối cùng nữa là Nhà nước cam kết tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển cũng như các thành phần kinh tế khác. Đây là quan điểm hết sức cơ bản bấy giờ được Trung ương thông qua và trên cơ sở đó, Trung ương đề ra một số biện pháp phải tiến hành ngay:

Một là, phải sửa Luật Doanh nghiệp và các luật liên quan nhằm giải phóng triệt để sức sản xuất, cụ thể là xóa bỏ phân biệt đối xử giữa kinh tế tư nhân và các thành phần kinh tế khác, đặc biệt là kinh tế tư nhân với kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể.

Hai là, sửa đổi một loạt các chính sách mang tính chất phân biệt đối xử, hoặc ban hành chính sách lâu nay chưa có như chính sách về đất đai, lao động, tiền lương, tài chính, tín dụng, khoa học, công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, xúc tiến thương mại, vv... Một loạt chính sách, văn bản pháp lý phải sửa đổi, bổ sung, ban hành để phù hợp với quan điểm mới về phát triển kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Ba là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với kinh tế tư nhân, đồng thời đề cao vai trò của các hiệp hội doanh nghiệp theo tinh thần giải phóng triệt để sức sản xuất và cho phép đảng viên làm kinh tế tư nhân (dù mới chỉ giới hạn trong một số lĩnh vực) nhưng cũng là một bước đột phá quan trọng trong nhận thức và hành động.

Có thể nói, với hệ thống quan điểm hết sức cơ bản và hệ thống giải pháp lúc bấy giờ được xem là rất mới, sẽ tạo đột phá cho phát triển kinh tế tư nhân. Bây giờ nhìn lại, sau 18 năm ban hành Nghị quyết 14, phải nói rằng kinh tế tư nhân có một sự phát triển vượt bậc so với trước đây. Tuy nhiên, sau một thời gian phát triển, một số cơ chế, chính sách, hoạt động của khu vực kinh tế tư nhân cũng đã bộc lộ một số bất cập, hạn chế.

Vì vậy, mới đây Trung ương cũng tiếp tục giao Ban Kinh tế Trung ương nghiên cứu tổng kết và tham mưu Ban Chấp hành Trung ương khóa XII ban hành Nghị quyết mới - Nghị quyết số 10 về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Kinh tế tư nhân đã có bước chuyển biến mạnh mẽ, nhất là đổi mới tư duy về kinh tế tư nhân. Tư tưởng phân biệt đối xử đối với kinh tế tư nhân đã được khắc phục về cơ bản. Các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã xác định: Kinh tế tư nhân cũng được phong tặng danh hiệu anh hùng lao động nếu có thành tích. Nhưng nhìn chung lại thì khả năng phát triển của khu vực này còn rất nhiều tiềm năng, lợi thế và dư địa để phát triển.

Thực tế hiện nay, bên cạnh số ít tập đoàn, doanh nghiệp lớn của tư nhân, có năng lực cạnh tranh trong khu vực và quốc tế thì phần lớn vẫn là doanh nghiệp nhỏ và vừa, trình độ công nghệ, hiệu quả, sức cạnh tranh thấp; tỷ trọng đóng góp vào GDP của doanh nghiệp tư nhân còn nhỏ. Đây vẫn là nhược điểm. Bởi vì, doanh nghiệp nhỏ và vừa tuy rất quan trọng nhưng chưa hình thành được chuỗi sản xuất và cung ứng trong nước, chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Doanh nghiệp nhỏ đóng vai trò quan trọng trong công nghiệp phụ trợ, nhưng hiện nay lại chưa liên kết được một cách đầy đủ với các doanh nghiệp lớn của các thành phần kinh tế để hình thành chuỗi sản xuất và cung ứng của nền kinh tế.

Đây là vấn đề quan trọng chúng ta cần xử lý trong thời gian tới, nhất là trong bối cảnh năng lực sản xuất còn lớn chưa được giải phóng triệt để và hội nhập quốc tế sâu rộng, toàn diện hơn với nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Ban kinh tế Trung ương đã tham mưu, đề xuất cho Trung ương ban hành nhiều chủ trương, chính sách lớn cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”
Bà Nguyễn Thị Kim Ngân, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội

Nhìn lại chặng đường 70 năm hình thành và phát triển với nhiều thay đổi về mô hình tổ chức phù hợp với yêu cầu của thực tiễn, Ban Kinh tế Trung ương đã tham mưu, đề xuất cho Trung ương ban hành nhiều chủ trương, chính sách lớn cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Ngay trong nhiệm kỳ này, tôi thấy Ban Kinh tế Trung ương đã tham mưu 15 nghị quyết, kết luận về kinh tế - xã hội, đồng thời đã hoàn thành tốt việc thẩm định, thẩm tra, tham gia ý kiến đối với các vấn đề, các đề án, các báo cáo mang tầm chiến lược giúp cho Đảng hoàn thiện được thể chế, cơ chế, chính sách, có tác động lớn đến kinh tế - xã hội của đất nước. Và đặc biệt, từ sau khi mà tái lập lại Ban Kinh tế, tôi thấy những ý kiến thẩm định của Ban Kinh tế rất có chất lượng.

Kế thừa, phát huy những kết quả đạt được, tôi tin rằng, thời gian tới, Ban Kinh tế Trung ương sẽ khắc phục những hạn chế để tiếp tục chủ động nghiên cứu những vấn đề lớn về phát triển kinh tế - xã hội đất nước, phát hiện kịp thời những khó khăn, vướng mắc, đề xuất, tham mưu cho Đảng những chính sách giúp cho việc hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách trong đổi mới quản lý kinh tế và thúc đẩy các cơ quan hành pháp thực hiện.

Đồng thời, tôi cho rằng, việc tăng cường phối hợp với các bộ, ban, ngành Trung ương, các cơ quan của Quốc hội cùng với Ban Kinh tế Trung ương để thẩm định, thẩm tra các báo cáo kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước và những đề án trình Bộ Chính trị để tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành rất là quan trọng và nó sẽ đưa hoạt động của Ban ngày càng hiệu quả, toàn diện và có chất lượng cao hơn.

 Ban Kinh tế Trung ương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan thuộc Chính phủ để chủ trì nghiên cứu, tham mưu trình Bộ Chính trị ban hành nhiều nghị quyết, kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị về các lĩnh vực kinh tế.

Ông Nguyễn Xuân Phúc, Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ

Thủ tướng Chính phủ phát biểu tại Diễn đàn cấp cao về công nghiệp 4.0 năm 2018

Trong nhiệm kỳ khóa XII, tôi đánh giá cao Ban Kinh tế Trung ương đã phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan thuộc Chính phủ để chủ trì nghiên cứu, tham mưu trình Bộ Chính trị ban hành nhiều Nghị quyết, Kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị về các lĩnh vực kinh tế. Trong đó, có 2 Nghị quyết rất quan trọng là: Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nghị quyết 52-NQ/TW của Bộ Chính trị là nghị quyết đầu tiên mang tính toàn diện và tổng thể về việc chủ động, tích cực tham gia cuộc cách mạng công nghiệp quan trọng này đối với nước ta.

Chính phủ đã ban hành và chỉ đạo các cấp, các ngành tập trung thực hiện Chương trình hành động triển khai Nghị quyết 52 với các quan điểm, mục tiêu và nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Trong đó, 4 nhiệm vụ trọng tâm là: (1) Hoàn thiện thể chế tạo thuận lợi cho chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình chuyển đổi số quốc gia; (2) Tiếp tục xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng thiết yếu đáp ứng yêu cầu của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; (3) Phát triển và nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia; (4) Thúc đẩy chuyển đổi số trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội; triển khai chương trình xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số.

Nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự tham gia rất tích cực của cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân cả nước, việc triển khai Nghị quyết đã đạt được kết quả bước đầu.

Về năng lượng, chúng ta đều biết đây là yếu tố nền tảng cho phát triển đất nước. Cùng với quá trình đổi mới, ngành năng lượng đã được chúng ta quan tâm đầu tư và đã hoàn thành tốt trọng trách, nhiệm vụ đề ra, đặc biệt là bảo đảm đáp ứng đủ điện cho sản xuất và đời sống. Tuy nhiên, khó khăn, thách thức còn rất lớn; nguy cơ thiếu điện là hiện hữu trong thời gian tới và có thể ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của đất nước.

Trong bối cảnh đó, Bộ Chính trị đã kịp thời ban hành Nghị quyết 55, đưa ra những định hướng mang tầm chiến lược cho phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp trong Nghị quyết này là cơ sở quan trọng để Chính phủ chỉ đạo xây dựng và triển khai Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và các chiến lược phát triển các phân ngành năng lượng, trong đó có Quy hoạch tổng thể năng lượng quốc gia và Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia đến năm 2030 (Quy hoạch điện VIII).

Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các cấp, các ngành, đặc biệt là nhóm ngành năng lượng tập trung triển khai thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đề ra theo tinh thần Nghị quyết 55, nhất là các nội dung mang tính đột phá về phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, về xây dựng cơ sở hạ tầng năng lượng, thu hút khu vực tư nhân tham gia đầu tư phát triển năng lượng...

 Khơi dậy mọi nguồn lực to lớn thúc đẩy mạnh mẽ cho phát triển kinh tế xã hội, cho phát triển lực lượng sản xuất.

Ông Nguyễn Văn Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

Diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2019 là một trong những sự kiện thường niên do Ban Kinh tế Trung ương tổ chức

Trong thế giới ngày nay, mặc dù chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch trong những năm gần đây đang nổi lên, phần nào cũng có ảnh hưởng nhưng có thể khẳng định rằng, toàn cầu hóa và tự do thương mại, đầu tư vẫn là xu thế bao trùm trên toàn cầu. Do vậy, thế giới ngày càng phẳng hơn. Trong thế giới phẳng đó, sức mạnh, sức cạnh tranh của mỗi quốc gia không chỉ thể hiện ở những giá trị kinh tế mà quốc gia đó đang có mà quan trọng và quyết định là sức cạnh tranh, tính ưu việt của thể chế phát triển kinh tế mà quốc gia đó có được.

Thực tiễn phát triển kinh tế thế giới nói chung, của Việt Nam ta nói riêng đã minh chứng rõ ràng cho luận điểm này. Do vậy, Đảng ta nhất quán xác định xây dựng và hoàn thiện thể chế là một trong ba đột phá chiến lược, là nhiệm vụ vừa cấp bách vừa thường xuyên của Đảng.

Trong nhiệm kỳ vừa qua, được sự phân công và dưới sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, mà trực tiếp và thường xuyên là Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Kinh tế Trung ương được giao chủ trì tham mưu, xây dựng một số Nghị quyết quan trọng vừa có ý nghĩa chiến lược lâu dài vừa trực tiếp tháo gỡ những vướng mắc, ách tắc, đồng thời khơi dậy mọi nguồn lực to lớn thúc đẩy mạnh mẽ cho phát triển kinh tế xã hội, cho phát triển lực lượng sản xuất.

Điển hình có thể kể đến: Nghị quyết số 11-NQ/TW Trung ương khóa XII về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; Nghị quyết số 10-NQ/TW Trung ương khóa XII về phát triển kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội; Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển công nghiệp quốc gia; Nghị quyết số 52-NQ/TW của Bộ Chính trị về chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4; Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng phát triển năng lượng quốc gia.

Trong quá trình xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không thế tránh khỏi các ý kiến khác nhau, thậm chí trái ngược nhau, có lúc khá gay gắt.

Có ý kiến hoài nghi nếu vận hành đầy đủ, đồng bộ các quy luật kinh tế thị trường thì khó giữ được định hướng xã hội chủ nghĩa; có ý kiến tuyệt đối hóa vai trò của kinh tế nhà nước, e ngại, dè dặt đối với kinh tế tư nhân; ngược lại, có ý kiến lại tuyệt đối hóa vai trò của kinh tế tư nhân cho rằng, kinh tế tư nhân sẽ quyết định tất cả và do vậy phải là động lực duy nhất trong khi nghi ngờ vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước nhất là trong bối cảnh một số doanh nghiệp nhà nước đang hoạt động kém hiệu quả; có ý kiến quá đề cao vai trò của nhà nước và xem nhẹ vai trò của thị trường và xã hội; ngược lại có ý kiến lại tuyệt đối hóa vai trò của thị trường và xã hội, cho rằng thị trường quyết định tất cả, xem nhẹ vai trò quản lý, điều tiết, dẫn dắt của nhà nước…

Do vậy, để đi đến thống nhất nhận thức là rất khó khăn, phức tạp, phải giải quyết một cách đúng đắn mối quan hệ giữa kế thừa và phát triển, giữa kiên định và đổi mới trên cơ sở phải thấm nhuần sâu sắc những nguyên tắc cốt lõi của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, những quan điểm xuyên suốt của Đảng nhất là cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, phải nhận thức đầy đủ, tôn trọng và vận dùng đúng đắn các quy luật khách quan, kế thừa có chọn lọc thành tựu phát triển kinh tế thị trường của nhân loại và kinh nghiệm tổng kết thực tiễn đổi mới ở nước ta, bảo đảm vững chắc định hướng xã hội chủ nghĩa, độc lập, chủ quyền quốc gia, an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Đó chính là hoàn cảnh, yêu cầu và quan điểm của Đảng để Ban Kinh tế Trung ương xây dựng 3 Nghị quyết Trung ương 5 khóa XII…