Đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam).

Khi kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, người dân chịu mức thuế cao hơn, theo giá thị trường, nhưng khi bị thu hồi đất, đền bù thì áp theo giá nhà nước dẫn đến những bất bình đẳng trong mối quan hệ này.

Đó là bất cập được đại biểu Phan Thái Bình (Quảng Nam) chỉ ra khi tham gia thảo luận về kinh tế, xã hội tại nghị trường, sáng 1/6.

Dành toàn bộ thời gian được phát biểu chỉ để nói về thực hiện các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản, đại biểu Phan Thái Bình khẳng định thị trường chứng khoán và bất động sản giữ vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế.

Hai thị trường này trong những năm qua đã có bước phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng trong sự phát triển chung của đất nước. Tuy nhiên, nhiều sai phạm lớn trong lĩnh vực này đã bị phát hiện và đưa ra xử lý. Điển hình là việc khởi tố vụ án liên quan đến Chủ tịch Tập đoàn FLC, Tân Hoàng Minh.

Bên cạnh đó, tình trạng hai giá, giá giao dịch bất động sản thực tế cao hơn nhiều giá kê khai trong hợp đồng trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản còn xảy ra phổ biến làm thất thu ngân sách nhà nước.

Để khắc phục tình trạng này, hai Bộ Tài chính, Tư pháp đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo cơ quan thuế các cấp và các cơ quan liên quan, các tổ chức hành nghề công chứng thực hiện các biện pháp để chống thất thu thuế trong lĩnh vực này; hướng dẫn người dân, doanh nghiệp kê khai đúng giá chuyển nhượng bất động sản bước đầu đã nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, theo đại biểu Phan Thái Bình, các chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế thời gian qua còn rất chung chung, chưa giải quyết triệt để tận gốc vấn đề, thậm chí còn phát sinh một số hệ luỵ, bất cập trong quá trình thực hiện.

Cụ thể là, theo quy định của pháp luật, việc kê khai tính thuế là giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo giá hợp đồng thực tế, trường hợp hợp đồng không ghi giá hoặc giá trên hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn giá đất nhà nước quy định thì giá tính thuế theo khung giá giá đất.

Ông Bình nói, bản chất, đây là giao dịch dân sự có sự thoả thuận của hai bên mua và bán, như vậy, nguồn gốc của thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh chuyển nhượng bất động sản chính là sự kê khai không trung thực của một bộ phận người dân tham gia giao dịch bất động sản và bảng giá đất của các địa phương hiện nay chưa sát với giá thị trường, còn thấp hơn nhiều so với giá thực tế.

Thế nhưng, hiện không có cơ sở pháp lý rõ ràng để công nhận hoặc không công nhận mức giá kê khai trong hợp đồng công chứng là giá giao dịch thực tế. Chính vì vậy, áp dụng các biện pháp để chống thất thu thuế trong kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản ở các địa phương là không thống nhất, mỗi nơi, mỗi người áp dụng một kiểu.

"Theo phản ánh của cử tri, một số cơ quan thuế ở cấp huyện có biểu hiện tuỳ tiện trong việc áp dụng giá bất động sản tính thuế. Nhiều nơi yêu cầu người dân phải chấp nhận giá tính thuế cao hơn 1,2 đến 1,5 lần, thậm chí có nơi đến 2 lần giá đất nhà nước quy định thì mới được giải quyết hồ sơ. Trường hợp giá trong hợp đồng thấp hơn mức trên thì cơ quan thuế ngâm hồ sơ, mời lên làm việc nhiều lần hoặc trả hồ sơ vì cho rằng giá trong hợp đồng chưa sát với giá thị trường bất động sản theo khảo sát. Tuy nhiên, căn cứ nào xác định giá hợp đồng sát với giá thị trường và áp dụng giá tính thuế cao hơn giá nhà nước quy định thì cơ quan thuế không chỉ ra", ông Bình phát biểu.

Tình trạng trên, đại biểu Phan Thái Bình nhấn mạnh, dẫn đến việc một số nơi có hồ sơ chậm giải quyết quá hạn khá lớn, ảnh hưởng sản xuất kinh doanh, quyền lợi người dân.

Một số cán bộ thuế có biểu hiện lạm quyền, gây khó khăn, nhũng nhiễu người dân trong quá trình giải quyết hồ sơ. Một số người dân buộc phải chấp nhận tiêu cực để giải quyết hồ sơ thuận lợi, ông Bình nêu thực tế.

Trước cử tri cả nước (phiên thảo luận được truyền hình trực tiếp), vị đại biểu Quảng Nam khẳng định, về nguyên tắc, cá nhân kê khai giá bất động sản sai giá thực tế, có sai lệch giá thực tế và giá trên hợp đồng phải chịu trách nhiệm về hành chính và hình sự. Những hành vi gian lận này phải được lên án và chấn chỉnh, xử lý nghiêm minh.

Song, ông Bình cũng nhấn lại rằng, chỉ đạo của Bộ Tài chính và một số UBND cơ quan liên quan trong hoạt động này còn chung chung, vô tình dẫn đến nguy cơ tạo công cụ, phương tiện cho một số cơ quan, chủ thể khác có điều kiện nhũng nhiễu, gây khó khăn cho người dân.

Từ phân tích trên, ông Bình đề nghị Chính phủ, Quốc hội sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về đất đai, thuế trong đó quy định rõ nguyên tắc xác định giá đất sát với giá thị trường đất đai. UBND cấp tỉnh, thành phố cập nhật đúng, đủ giá giao dịch bất sản đảm bảo sát giá thị trường áp dụng cho hoạt động kinh doanh bất động sản tính chi phí bồi thường cho người dân, đảm bảo công bằng, bình đẳng. Bộ Tài chính, cơ quan thuế quy định các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh chuyển nhượng bất động sản theo đúng quy định của pháp luật, đảm bảo thống nhất, công khai, minh bạch tránh tình trạng lạm quyền, nhũng nhiễu.

Liên quan đến vấn đề đại biểu Phan Thái Bình nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc khi thảo luận tổ về kinh tế, xã hội kỳ họp này đã giải thích kinh tế tăng chậm mà ngân sách tăng nhanh có nguyên nhân do tăng cường thu ngân sách ở những khu vực tiềm năng mà lâu nay chưa thu được

Riêng thu chuyển nhượng bất động sản quý I/2021 đã thu tăng lên 3.200 tỷ đồng, so với số kê khai lần đầu (là số đáng ra thất thu nếu không yêu cầu kê khai, kiểm tra lại), Bộ trưởng cho biết.