Thi công Gói thầu số 5, Dự án Cải tạo, nâng cấp các đoạn xung yếu trên Quốc lộ 24 - Dự án thành phần 2, đoạn qua huyện Kon Plông (Kon Tum) Ảnh: Cao Nguyên/TTXVN

Nhiều tồn tại, sai sót

Theo thông tin của phóng viên Báo Đầu tư, Kiểm toán Nhà nước đã có Thông báo số 32/TB-KTNN thông báo kết quả kiểm toán hoạt động xây dựng và việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án Cải tạo, nâng cấp các đoạn xung yếu trên Quốc lộ 24 - Dự án thành phần 2, đoạn qua tỉnh Kon Tum (gọi tắt là Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24).

Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24 được Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) giao Sở GTVT tỉnh Kon Tum làm chủ đầu tư; Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Kon Tum là đại diện chủ đầu tư, trên cơ sở đề xuất của lãnh đạo tỉnh Kon Tum.

Theo Quyết định số 1661/QĐ-BGTVT ngày 5/9/2019 về việc phê duyệt dự án đầu tư của Bộ trưởng Bộ GTVT, Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24 có mục tiêu nâng cấp 31,47 km đường cấp IV hiện hữu lên tiêu chuẩn đường cấp III miền núi, nền đường rộng 9 m, mặt đường rộng 9 m. Đối với khoảng 3 km đường đô thị nằm trong phạm vi Dự án, sẽ được đầu tư đạt tiêu chuẩn đường đô thị với nền đường rộng 23,75 m, mặt đường rộng 11,25 m.

Dự án có tổng mức đầu tư 847,8 tỷ đồng này được Sở GTVT tỉnh Kon Tum phát lệnh khởi công ngày 23/7/2020. Theo các điều khoản hợp đồng đã được ký kết cũng như kế hoạch đăng ký vốn ngân sách với Quốc hội và Chính phủ, Dự án phải hoàn thành vào cuối tháng 7/2021.

Với quy mô công trình không lớn, yêu cầu về kỹ thuật không quá phức tạp, lại nằm trọn vẹn trong địa phận tỉnh Kon Tum, nên về lý thuyết, dự án này không quá khó với Sở GTVT tỉnh Kon Tum cũng như Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công tình giao thông tỉnh Kon Tum trong công tác điều hành, triển khai.

Bên cạnh đó, do nằm trong Danh mục các dự án quan trọng, cấp bách được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 556/NQ-UBTVQH14, ngày 31/7/2018, nên Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24 được bố trí vốn rất đầy đủ để có thể hoàn thành theo đúng kế hoạch ban đầu.

Tuy nhiên, trái với kỳ vọng của Bộ GTVT khi giao công trình cho địa phương làm chủ đầu tư, quá trình triển khai Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24 lại không thực sự suôn sẻ, thậm chí mắc khá nhiều sai sót nếu chiểu theo Thông báo số 32/TB-KTNN của Kiểm toán Nhà nước.

Cụ thể, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, trong quá trình lập báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, đơn vị tư vấn và đơn vị lập Dự án chưa làm việc đầy đủ với cơ quan hữu quan về chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, thiếu một số nội dung về tiến độ và giải pháp thực hiện. Quyết định phê duyệt Dự án còn thiếu một số thông tin, dự kiến phân bổ vốn chưa phù hợp với thời gian thực hiện; chưa tổ chức điều chỉnh tổng mức đầu tư và trình người quyết định đầu tư phê duyệt sau khi điều chỉnh thiết kế cơ sở làm thay đổi tổng mức đầu tư.

Nếu như những tồn tại nói trên thuộc về chủ đầu tư (Sở GTVT tỉnh Kon Tum), thì trong vai trò điều hành dự án, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Kon Tum cũng đã để xảy ra khá nhiều lỗi làm ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ, hiệu quả đầu tư.

Tại Thông báo số 32/TB-KTNN, Kiểm toán Nhà nước ghi nhận, trong thời gian tổ chức lựa chọn nhà thầu các gói thầu xây lắp chậm, nhưng Sở GTVT Kon Tum lại không báo cáo người có thẩm quyền xem xét, chấp thuận; hồ sơ mời thầu thừa hạng mục và một số công tác đảm bảo an toàn giao thông theo đơn giá tổng hợp chưa phù hợp; hiệu quả đấu thầu thấp; hợp đồng kinh tế chưa chặt khi thiếu điều khoản đảm bảo thanh toán hợp đồng.

Có thể thấy, mặc dù là công trình quan trọng, cấp bách, nhưng tiến độ triển khai lại chính là hạn chế lớn nhất của Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24.

Cho đến thời điểm Kiểm toán Nhà nước ban hành Thông báo số 32/TB-KTNN (tháng 1/2022), Sở GTVT tỉnh Kon Tum và Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Kon Tum đã không chỉ để “lụt” mốc hoàn thành (31/7/2021), mà còn “vỡ” luôn cả tiến độ hoàn thành được Bộ GTVT điều chỉnh (31/12/2021).

Theo báo cáo của Sở GTVT tỉnh Kon Tum, tính đến ngày 13/2/2022, ngoại trừ Gói thầu xây lắp số 6 đã cơ bản hoàn thành, 2 gói thầu xây lắp còn lại của Dự án (số 4, số 5) mới đạt 66 - 70% giá trị hợp đồng.

Thi công chưa tích cực, quản lý nghiệp dư

Theo Kiểm toán Nhà nước, ngoài các nguyên nhân khách quan như bất lợi về thời tiết, ảnh hưởng của bão lũ, thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng rừng phức tạp, còn có những nguyên nhân chủ quan như: công tác lập, thẩm định và phê duyệt chủ trương đầu tư/báo cáo nghiên cứu khả thi chậm 202 ngày; công tác khảo sát, lập, thẩm định và phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công, tổ chức lựa chọn nhà thầu chậm 215 ngày; lập tiến độ thi công còn thiếu cơ sở.

Đối với các chuyên gia về quản lý đầu tư, đây là những tồn tại thể hiện năng lực điều hành yếu, tính chuyên nghiệp chưa cao của Sở GTVT tỉnh Kon Tum và Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Kon Tum.

Ngoài thiếu sót về công tác chuẩn bị đầu tư, xử lý các vấn đề nghiệp vụ kém, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh Kon Tum cũng tỏ ra “non tay” khi để các nhà thầu chưa tích cực, thiếu chủ động trong việc huy động nhân lực, thiết bị xe máy, vật liệu và chưa quyết liệt tổ chức tăng ca, tăng kíp, bổ sung các mũi thi công để bù vào phần khối lượng bị chậm.

Cần phải nói thêm rằng, những hạn chế được Kiểm toán Nhà nước chỉ ra tuy khá nặng, nhưng cũng chưa phản ánh hết những áp lực của Bộ GTVT khi phải liên tiếp đốc thúc, cầm tay chỉ việc để kịp gỡ tiến độ cho Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24.

Trong Công văn số 5573/BGTVT-CQLXD gửi chủ đầu tư Dự án thành phần 2 - Quốc lộ 24 vào tháng 6/2021, Bộ GTVT đã nghiêm khắc phê bình Sở GTVT tỉnh Kon Tum trong việc tổ chức quản lý thực hiện công trình, chưa quyết liệt chỉ đạo, bám sát kế hoạch đã đề ra.

Bộ GTVT yêu cầu Sở GTVT tỉnh Kon Tum lập lại tiến độ thi công chi tiết hàng tuần, tập trung chỉ đạo các nhà thầu tăng cường mũi thi công, tăng ca, tăng kíp để bù lại khối lượng đã chậm tiến độ.

Lãnh đạo Bộ GTVT cũng cho biết, sẽ xem xét, cân nhắc báo cáo Thủ tướng Chính phủ cắt giảm vốn đã bố trí cho Dự án, bàn giao các hạng mục còn lại chưa thi công cho địa phương để tiếp tục thực hiện bằng nguồn vốn tự cân đối từ ngân sách địa phương.

Trước đó, để đảm bảo Dự án hoàn thành theo đúng kế hoạch, chỉ trong năm 2021, Bộ GTVT đã phải 6 lần phát văn bản đôn đốc đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân Dự án và đã tổ chức họp trực tuyến với lãnh đạo tỉnh Kon Tum vào ngày 19/5/2021.

Lý do được Sở GTVT tỉnh Kon Tum đưa ra để biện minh cho sự “hụt hơi” của Dự án là thời tiết không thuận lợi; nắng gián đoạn, mưa nhiều vào buổi tối; ảnh hưởng của Covid-19, nên khó huy động nhân lực và thiết bị; biến động giá các nguyên liệu đầu vào.

Tuy nhiên, theo lãnh đạo Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông (Bộ GTVT), lý do này không thuyết phục, bởi cùng thời điểm này, rất nhiều dự án hạ tầng giao thông khác được triển khai trên địa bàn cả nước vẫn đảm bảo tiến độ xây dựng, kế hoạch giải ngân đề ra.

Để tạo sức răn đe các nhà thầu vi phạm hợp đồng, Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông nhấn mạnh, Sở GTVT tỉnh Kon Tum cần báo cáo Bộ GTVT làm cơ sở xem xét, đánh giá về lịch sử không hoàn thành hợp đồng của các nhà thầu theo đúng quy định của Luật Đấu thầu khi tham gia các dự án tiếp theo do Bộ GTVT quản lý và công khai danh sách các nhà thầu vi phạm trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Tại Thông báo số 32/TB-KTNN, Kiểm toán Nhà nước đã yêu cầu Bộ GTVT rút kinh nghiệm đối với các tồn tại trong công tác phê duyệt dự án đầu tư, đồng thời bố trí số vốn còn lại đúng tiến độ để hoàn thành Dự án, sớm phát huy hiệu quả đầu tư.

Sở GTVT tỉnh Kon Tum được yêu cầu chấn chỉnh và rút kinh nghiệm trong việc điều chỉnh các nhà thầu thi công chưa đảm bảo tiến độ theo cam kết của hợp đồng; thực hiện xử lý các gói thầu thi công chậm trễ theo đúng quy định hợp đồng đã ký.

“Bộ trưởng Bộ GTVT chỉ đạo các đơn vị kiểm toán thực hiện nghiêm túc, kịp thời các kết luận, kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước và báo cáo kết quả thực hiện về Kiểm toán Nhà nước khu vực XII trước ngày 31/3/2022”, công văn của Kiểm toán Nhà nước (do ông Đặng Thế Vinh, Phó tổng kiểm toán Nhà nước ký) yêu cầu.