Chính sách an sinh "vì con người và lấy người dân làm trung tâm"

Tại cuộc họp báo thông tin về công tác chuẩn bị, tổ chức Đại hội Đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ 1, nhiệm kỳ 2025-2030, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thông tin về công tác an sinh xã hội trong nhiệm kỳ 2020-2025 của Chính phủ.

Bà Đào Hồng Lan khẳng định, chính sách an sinh xã hội được Đảng và Nhà nước xác định là chính sách vì con người và lấy người dân làm trung tâm. Đây cũng chính là mục tiêu, động lực trong toàn bộ quá trình phát triển của đất nước. Trong Nghị quyết của Đại hội Đảng toàn quốc cũng như Đại hội Đảng các cấp nhiều nhiệm kỳ qua đều lấy chính sách an sinh xã hội là một trong những trọng tâm quan trọng để gắn kết tăng trưởng kinh tế với việc triển khai thực hiện công bằng xã hội.

Đặc biệt, trong 5 năm vừa qua, trong bối cảnh đất nước trải qua thời gian có rất nhiều thách thức chưa từng có tiền lệ như dịch bệnh Covid-19, thiên tai bão lũ… tác động rất lớn đến đời sống của người dân, chính sách an sinh xã hội với các trụ cột lớn như chính sách bảo hiểm xã hội, chính sách bảo hiểm y tế, chính sách bảo hiểm thất nghiệp, các chính sách liên quan tới cứu trợ, trợ giúp xã hội… đã được Đảng, Nhà nước quan tâm, chỉ đạo.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan thông tin về công tác an sinh xã hội trong nhiệm kỳ 2020-2025 của Chính phủ. Ảnh: VGP.

Trên cơ sở để triển khai thực hiện các chính sách này, hàng loạt quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan tới việc hoàn thiện thể chế pháp lý, các vấn đề về tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ về y tế, giáo dục, trợ giúp pháp lý, nhà ở, đảm bảo giải quyết các điều kiện khi mất việc làm, trợ giúp thất nghiệp…đã được triển khai một cách đồng bộ.

Trong báo cáo đánh giá của Đảng ủy Chính phủ để chuẩn bị cho Đại hội lần này cũng đã nêu rất rõ những kết quả trên từng lĩnh vực. Đặc biệt là trong nhiệm kỳ 2020-2025, Đảng, Nhà nước, Chính phủ đã quan tâm và nhất quán một tinh thần, đó là "không để ai bị bỏ lại phía sau". Trung ương đã ban hành Nghị quyết số 42 ngày 24/11/2023. Đây là Nghị quyết về chính sách xã hội được ban hành trên cơ sở tổng thể các chính sách xã hội được triển khai trong nhiều nhiệm kỳ trước. Gần đây nhất là Nghị quyết số 71, Nghị quyết số 72 liên quan đến chính sách về giáo dục và y tế với những nhiệm vụ, giải pháp đột phá để tăng cường triển khai thực hiện chính sách an sinh xã hội. Trong đó cũng đề cập đến yêu cầu lấy người dân làm trung tâm để các cấp, các ngành, các bộ, các địa phương triển khai thực hiện chính sách của mình.

Bà Lan cũng chỉ ra một số điểm nổi bật trong nhiệm kỳ qua như:

Thứ nhất, chính sách an sinh xã hội góp phần đảm bảo quyền con người, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và củng cố niềm tin của nhân dân. Ngay trong đại dịch Covid-19 nhiều chính sách đã được triển khai. Chúng ta đã triển khai những gói hỗ trợ chưa từng có trong tiền lệ với hơn 120 nghìn tỷ đồng cùng 200.000 tấn gạo để trợ giúp cho hàng chục triệu người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn. Kèm theo là các chính sách về hỗ trợ về việc làm, phục hồi phát triển kinh tế xã hội được triển khai. Qua đó, phục hồi phát triển kinh tế và đảm bảo các điều kiện về việc làm, an sinh xã hội và trợ giúp cho người dân để vượt qua những giai đoạn khó khăn nhất.

Thứ hai, trong 5 năm vừa qua, hệ thống các chính sách về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế cũng đã được củng cố. Trong thời gian này, Chính phủ đã trình Quốc hội sửa đổi Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Bảo hiểm y tế với rất nhiều chính sách mới để đảm bảo quyền tiếp cận của người dân, người lao động trong thụ hưởng các chính sách an sinh xã hội được rõ và đầy đủ hơn. Ví dụ trong chính sách bảo hiểm y tế, đến thời điểm này chúng ta đã có khoảng trên 95 triệu người nằm trong diện bao phủ bảo hiểm y tế với quyền lợi ngày càng được mở rộng. Hay chính sách về trợ giúp xã hội, trước đây, người cao tuổi không có thu nhập, từ 80 tuổi trở lên thì mới được hưởng chính sách trợ cấp hằng tháng. Nhưng bây giờ, chúng ta đã rà soát đánh giá và giảm độ tuổi hưởng quyền lợi này xuống từ 75 tuổi để mở rộng hơn quyền của người dân được hưởng.

Ngoài ra, hàng loạt chính sách hỗ trợ để tăng cường tham gia bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội tự nguyện, rồi các chính sách an sinh xã hội khi người lao động mất việc làm, gặp phải các trường hợp rủi ro.

Thứ ba, hệ thống trợ giúp xã hội đã được mở rộng và thành một mạng lưới an sinh xã hội rất quan trọng đối với người yếu thế. Tỉ lệ người được hưởng trợ cấp thường xuyên đã tăng và mỗi năm, hàng triệu người được trợ giúp đột xuất khi gặp thiên tai, dịch bệnh. Mức độ bao phủ trợ giúp xã hội đã tăng từ 2,7% dân số năm 2016 lên 4,5% dân số năm 2025, tức là mỗi năm chúng ta có khoảng 4,5 triệu người được hưởng trợ cấp thường xuyên. Và hằng năm, có khoảng 1,5 triệu người được trợ giúp đột xuất do ảnh hưởng bởi thiên tai, bão lũ, dịch bệnh, và thảm họa.

"Có thể nói, nước ta là một nước"sáng chắn bão dông chiều ngăn nắng lửa". Rất nhiều thiên tai dịch bệnh. Các chính sách an sinh xã hội trợ giúp cho người dân bị ảnh hưởng của thiên tai bão lũ có thể nói rất quan trọng và đã được triển khai rất đồng bộ", bà Lan cho biết.

Trong năm 2025 và những năm trước đây, việc triển khai thực hiện các chính sách an sinh xã hội này không chỉ có vai trò của Nhà nước, các địa phương mà còn trở thành một nét văn hóa, nét sinh hoạt rất quan trọng của người dân để cùng nhau chia sẻ vượt qua những khó khăn của cuộc sống.

Thứ tư, công tác giảm nghèo đã có kết quả rất rõ nét. Tỉ lệ hộ nghèo của đã giảm từ 4,4% năm 2021 xuống còn 1,93% năm 2024 và năm 2025 còn khoảng 1%. Việt Nam cũng đã hoàn thành mục tiêu thiên niên kỷ của Liên Hợp Quốc được quốc tế ghi nhận là một trong những điểm sáng về giảm nghèo bền vững để thực hiện chính sách an sinh xã hội. Đây cũng là một trong những căn cứ rất quan trọng để chúng ta triển khai đồng loạt các chính sách, chương trình mục tiêu, giải pháp để triển khai thực hiện đồng bộ các chính sách liên quan đến an sinh xã hội.

Việc xóa nhà tạm, nhà dột nát trong giai đoạn trước đây, chúng ta cũng đã triển khai rất nhiều nhưng trong nhiệm kỳ này, công tác xóa nhà tạm và nhà dột nát được triển khai rất tập trung. Với sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là Trưởng Ban chỉ đạo, sự tham gia của các cấp, các ngành, công tác xóa nhà tạm, nhà dột nát được triển khai đồng bộ trên phạm vi cả nước.

Chúng ta đã thay đổi từ tư duy, phương pháp, cách thức triển khai thực hiện; thành lập Ban chỉ đạo từ Trung ương đến các xã phường. Định kỳ, Chính phủ và Ban chỉ đạo tổ chức họp để rà soát, rút kinh nghiệm. Trong đó, phần lớn là nội dung liên quan đến huy động các nguồn từ tiết kiệm chi ngân sách Nhà nước, tiết kiệm chi thường xuyên; các khoản ngân sách vượt thu cũng dành cho công tác xóa nhà tạm; việc xã hội hóa của cộng đồng doanh nghiệp, người dân. Những người có hoàn cảnh cũng nhận được sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng trong quá trình triển khai thực hiện mục tiêu này.

Với cách làm tập trung hơn và triển khai một cách đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, huy động mọi nguồn lực cho nội dung này theo tinh thần như Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh, "ai có gì góp nấy, ai có công góp công, ai có của góp của", chúng ta đã triển khai rất dứt điểm. Đến thời điểm 2/9 vừa qua, kỷ niệm 80 năm ngày thành lập nước, Chính phủ đã tổng kết việc triển khai thực hiện chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát. Kết quả rất ấn tượng.

Theo đó, đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát trước 5 năm 4 tháng so với mục tiêu của Nghị quyết 42 đề ra với tổng số là 334.234 căn nhà đã được xóa, tổng kinh phí là gần 50.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, Ban chỉ đạo cũng như Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ban, ngành cũng đã quán triệt tinh thần: Với đặc thù của đất nước của chúng ta, đặc biệt là qua những thiên tai bão lũ như thế này, việc xóa nhà tạm, nhà dột nát là kết quả ban đầu. Việc này sẽ được tiến hành thường xuyên, liên tục để giúp những người dân có hoàn cảnh khó khăn được hỗ trợ nhà ở, đảm bảo an cư và ổn định cuộc sống khi xảy ra tình huống bất trắc trong cuộc sống, ảnh hưởng đến nhà ở. Nhiệm vụ này sẽ được tiếp tục triển khai theo định hướng chỉ đạo của Chính phủ.

Theo bà Lan, trong 5 năm tới, các nội dung trên cũng vẫn tiếp tục là những nhiệm vụ tập trung triển khai với yêu cầu cao hơn và chính sách đặt ra phải nhiều hơn, thiết thực hơn để thực sự đảm bảo an sinh xã hội cho người dân trên cả nước. 

Đặt trọng tâm vào phát triển con người, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài 

Tại cuộc Họp báo, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cũng đã thông tin về những thành tựu nổi bật và quan trọng mà ngành giáo dục đạt được trong nhiệm kỳ 2020-2025 của Chính phủ.

Theo Bộ trưởng, trong suốt 5 năm vừa qua, ngành giáo dục và đào tạo thực hiện triển khai theo tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về tiếp tục đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Giáo dục và đào tạo vẫn được chỉ đạo, định hướng là đột phá chiến lược, quốc sách hàng đầu để phát triển đất nước với nhiệm vụ quan trọng là phát triển con người, đào tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng nhân tài để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển của đất nước.

Ý thức được trọng trách này, ngành đã ra sức phấn đấu để hoàn thành tốt các nội dung và đạt được nhiều kết quả trong 5 năm qua.

Trước hết nhìn về mặt quy mô, toàn bộ nền giáo dục trong suốt 5 năm qua gia tăng rất mạnh mẽ, bao gồm cả số lượng người học, số lượng cơ sở giáo dục, cơ hội học tập, đội ngũ giáo viên, hệ thống cơ sở vật chất… Sự gia tăng về mặt quy mô này là kết quả của quá trình vừa tăng dân số tự nhiên, nhu cầu học tập gia tăng nhưng cũng là kết quả của việc phổ cập và huy động trẻ đến trường từ mầm non cho đến các bậc học khác. 5 năm qua chúng ta đã hoàn thành mục tiêu phổ cập đối với bậc mầm non 5 tuổi và phổ cập đến bậc trung học cơ sở.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn chia sẻ tại cuộc Họp báo. Ảnh: VGP.

Đội ngũ giáo viên cũng đã gia tăng và hiện nay, cả nước có đến 1,6 triệu giáo viên; chất lượng cũng đã không ngừng được gia tăng.

Việc gia tăng cơ hội học tập và việc học tập suốt đời của người dân cũng thúc đẩy quy mô của toàn bộ nền giáo dục và đào tạo.

Một điểm rất ấn tượng trong 5 năm vừa qua là ở bậc học giáo dục phổ thông, chúng ta đã hoàn tất chu trình triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. Từ năm 2018 cho đến năm 2025, từ lớp 1 cho đến lớp 12 đã triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong đó đặc biệt là chuyển mạnh từ nền giáo dục trang bị kiến thức sang phát triển năng lực người học. Có thể nói đến thời điểm này, đánh giá lại thì những mục tiêu quan trọng của việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới đã đạt được kết quả. Hiện nay chúng tôi đang tổ chức đánh giá tổng kết quá trình triển khai để có những bước đi cho chặng đường tiếp sau.

Trong suốt thời gian vừa qua, thi học sinh giỏi, đặc biệt ở các kỳ thi Olympic quốc tế suốt 5 năm đều duy trì ở nhóm 10 quốc gia có kết quả thi tốt nhất trên toàn thế giới. Có những đội, nhóm thi các môn thậm chí đứng trong nhóm 5, nhóm 3 quốc gia có kết quả thi tốt nhất trên toàn thế giới. Thi học sinh giỏi ngày càng đổi mới. Điều này cho thấy nỗ lực và khả năng của học sinh Việt Nam thể hiện trên các đấu trường quốc tế.

Bên cạnh đó, giáo dục đại học cũng có những bước phát triển, nhiều trường đại học đã có mặt trong các nhóm xếp hạng có uy tín trên thế giới. Đã có nhiều chương trình đào tạo mới, lĩnh vực mới, đặc biệt về công nghệ kỹ thuật. Hiện nay, tỉ lệ sinh viên theo học các lĩnh vực về công nghệ kỹ thuật, những ngành mới đã đạt trên 30%. Đây là một kết quả rất quan trọng. Chất lượng đào tạo, đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất của các trường đại học cũng gia tăng.

Bên cạnh hệ thống trường công, các trường ngoài công lập cũng đã dần dần khẳng định được vị thế và có vai trò đóng góp ngày càng lớn đối với giáo dục đào tạo của đất nước. Có những trường cũng đã có mặt trong các bảng xếp hạng. Có thể xem đây là một điểm mới, dấu hiệu tốt cho nền giáo dục đào tạo trong 5 năm vừa qua.

Về mặt đội ngũ nhà giáo, 5 năm qua là thời gian đội ngũ giáo viên gia tăng về số lượng, đặc biệt Nhà nước đã rất quan tâm đến chế độ chính sách đối với nhà giáo. Năm năm qua, đội ngũ nhà giáo đã yên tâm hơn, phấn khởi hơn và gắn bó với nghề hơn. Chưa bao giờ các thí sinh thi vào các khối ngành sư phạm cao và điểm vào các trường sư phạm năm vừa rồi thuộc nhóm cao nhất, cùng với khối về khoa học sức khỏe, y dược. Đây là điều rất đáng mừng, cho thấy sự lạc quan về tương lai nền giáo dục của chúng ta. Có thể nói đây là nỗ lực lớn mà ngành có thể thu hút được các lực lượng xã hội.

Điểm ấn tượng nữa trong 5 năm qua là thể chế, rất nhiều cơ chế chính sách được xây dựng, đặc biệt là Luật Nhà giáo đã được Quốc hội thông qua, trong đó lấy mục tiêu là phát triển đội ngũ nhà giáo và sẽ có hiệu lực ngay từ đầu năm tới.

Bên cạnh đó, các luật khác như Luật Giáo dục đại học, Luật Giáo dục nghề nghiệp, và Luật Giáo dục cũng đang được hoàn tất, sẽ trình Quốc hội xem xét để thông qua vào kỳ họp tháng 10 tới đây.

Ngoài ra còn những vấn đề về chuyển đổi số trong giáo dục, ứng dụng AI trong giáo dục, cơ sở dữ liệu và hồ sơ học tập suốt đời của người học kết nối với VNeID, các lĩnh vực ứng dụng khác... mà ngành giáo dục đào tạo đã rất nỗ lực triển khai trong thời gian qua.

"5 năm có thể xem là tiếp tục đổi mới căn bản và toàn diện theo tinh thần Nghị quyết 29. Ở thời điểm kết thúc 5 năm này, ngành giáo dục lại đón nhận chỉ đạo rất quan trọng của Bộ Chính trị với Nghị quyết 71. Chặng đường phía trước sẽ tiếp tục có những đổi mới rất sâu sắc và chúng tôi đang nỗ lực thực hiện. Hứa hẹn trong 5 năm sau, sẽ tiếp tục có những kết quả lớn hơn nữa cho ngành giáo dục", ông Sơn nhấn mạnh.