Cầu Bạch Đằng là dự án BOT đang gặp rất nhiều khó khăn về tài chính.

“Hợp đồng BOT mà chúng tôi ký quy định là khi một trong hai bên có đề xuất đàm phán thì các bên có trách nhiệm cùng ngồi lại với nhau để xử lý. Tuy nhiên, mặc dù đã nhiều lần gửi văn bản phản ánh những khó khăn, vướng mắc rất lớn trong quá trình thu phí BOT cầu Bạch Đằng nhưng tỉnh Quảng Ninh (cơ quan Nhà nước có thẩm quyền) có rất ít hồi đáp”, ông Văn Thành Tâm, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần BOT cầu Bạch Đằng nêu bức xúc tại cuộc tọa đàm “Những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn triển khai các dự án đầu tư theo hình thức PPP do Hiệp hội các Nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) tổ chức vào chiều 8/9.

Theo đại diện Công ty cổ phần BOT cầu Bạch Đằng, kể từ khi được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền là UBND tỉnh Quảng Ninh cho phép thu phí hoàn vốn vào tháng 10/2018 đến nay, tình hình thu phí hoàn vốn tại Dự án có tổng mức đầu tư hơn 7.000 tỷ đồng này diễn biến theo chiều hướng xấu.

Cụ thể, tính từ khi bắt đầu thu phí đến nay, doanh thu thu phí lũy kế tại trạm BOT cầu Bạch Đằng chỉ đạt khoảng 30% phương án tài chính mà tỉnh Quảng Ninh phê duyệt. Nguyên nhân chủ yếu, theo doanh nghiệp dự án, là do lưu lượng, thành phần dòng xe qua trạm không đạt dự báo và mức phí đang thấp hơn rất nhiều so với mức giá tối đa dịch vụ sử dụng đường bộ theo quy định. 

Công ty cổ phần BOT cầu Bạch Đằng cho biết là đã có nhiều văn bản kiến nghị UBND tỉnh Quảng Ninh xem xét hỗ trợ như: điều chỉnh tăng mức phí dịch vụ sử dụng đường bộ lên mức tối đa và tính toán điều chỉnh lại phương án tài chính; sử dụng ngân sách của tỉnh để hỗ trợ hoặc cho công ty vay để bù một phần dòng tiền thiếu hụt tại Dự án, đảm bảo đủ thanh toán nghĩa vụ nợ đến hạn; chia sẻ rủi ro trong trường hợp doanh thu thực tế sai khác; xem xét chuyển Dự án sang loại hình công trình sử dụng 100% vốn ngân sách…

“Đến nay những kiến nghị của chúng tôi vẫn chưa được xử lý dù nguy cơ phá sản vỡ phương án tài chính Dự án BOT xây dựng cầu Bạch Đằng là rất lớn”, ông Tâm thông tin và cho biết là Luật PPP dù đã có quy định về chia sẻ rủi ro nhưng chỉ áp dụng với các dự án mới, còn các dự án đã triển khai như cầu Bạch Đằng lại không được đề cập.

Theo ông Phan Văn Thắng, Phó Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Tập đoàn Đèo Cả, quy định pháp luật trong đầu tư theo phương thức BOT đặt quan hệ giữa Nhà nước và Nhà đầu tư bình đẳng, hài hoà lợi ích các bên nhưng thực tế vẫn còn nhiều chính sách bất cập.

Cụ thể, trong khi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền yêu cầu Nhà đầu tư phải thực hiện nhiều cam kết (về chất lượng, tiến độ,...), thực hiện các bảo lãnh (tạm ứng, thực hiện hợp đồng,...), nếu nhà đầu tư (bên tư) không thực hiện đúng cam kết sẽ bị xử lý vi phạm nhưng ở chiều ngược lại, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền (bên công) trong các trường hợp không thực hiện đúng cam kết, làm ảnh hưởng đến dự án, gây thiệt hại cho Nhà đầu tư, Ngân hàng thì không bị xử lý vì không có chế tài.

Tại Dự án BOT Hầm Đèo Cả do Tập đoàn Đèo Cả là nhà đầu tư, Nhà nước cam kết tham gia là 5.048 tỷ đồng tuy nhiên đến nay mới giải ngân 3.868 tỷ đồng vốn ngân sách Nhà nước làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu quả sử dụng vốn, phát sinh lãi vay tín dụng trong quá trình thực hiện dự án, ảnh hưởng đến phương án tổng thể của dự án. Mặc dù Nhà đầu tư, Ngân hàng cho vay tín dụng đã có nhiều văn bản kiến nghị các Bộ, ngành, Chính phủ, nhưng đến nay sau gần 3 năm vẫn chưa được giải quyết.

Theo ghi nhận của ông Thắng, trong thời gian vừa qua, các nhà đầu tư BOT đã phải thực hiện nhiều biện pháp để đảm bảo nguồn tài chính nhằm duy trì vận hành các công trình thông suốt, an toàn; tuy nhiên các khó khăn vướng mắc kéo dài, chưa được cơ quan chức năng giải quyết triệt để,  trong đó có việc không được điều chỉnh mức thu phí như cam kết đã dẫn đến thiếu hụt nguồn vốn, nguồn thu, phá vỡ phương án tài chính gây rủi ro cho Nhà đầu tư và Ngân hàng tín dụng.

“Đến nay, quá trình chờ đợi giải quyết kéo dài, do nguồn lực của các nhà đầu tư là có hạn nên không thể duy trì bù đắp thâm hụt, có nguy cơ phải dừng khai thác, dẫn đến nguy cơ nợ xấu ảnh hưởng đến hoạt động của Doanh nghiệp và Ngân hàng”, đại diện Tập đoàn Đèo Cả cho biết.

Được biết, không chỉ riêng Dự án BOT cầu Bạch Đằng, hầm đường bộ Đèo Cả, nỗi lo doanh thu quá thấp, có nguy cơ vỡ phương án tài chính đang là nỗi lo chung của nhiều nhà đầu tư BOT đường bộ.

Theo ông Đinh Văn Tiếp, đại diện Liên danh nhà đầu tư Công ty cổ phần Đầu tư Phương Nam – Công ty cổ phần Đầu tư Pacific (Dự án BOT tuyến tránh Sóc Trăng,  doanh thu thu phí hiện không đủ trả lãi vay, nợ gốc, ngân hàng ngấp nghé đưa vào nợ xấu. Đích thân tôi khi đi làm việc với nhà tài trợ tín dụng thì nhận được câu trả lời là các ngân hàng không muốn đưa nhà đầu tư BOT vào nợ xấu nhưng việc này cần phải được Chính phủ đồng ý.

“Nợ xấu về khách quan là do nhà nước không thực hiện cam kết trong hợp đồng khi yêu cầu không được tăng phí theo lộ trình, giảm phí. Chúng tôi mong VARSI có ý kiến lên Chính phủ để ngân hàng không đưa vào nợ xấu, đồng thời xem xét chọn thời điểm phù hợp để tăng phí theo lộ trình”, ông Tiếp kiến nghị.

Ghi nhận phản ánh của các nhà đầu tư tham dự tọa đàm, ông Trần Chủng – Chủ tịch VARSI cho rằng, các cơ quan quản lý cần sớm xử lý khó khăn, vướng mắc liên quan đến doanh thu và mức phí dịch vụ sử dụng đường bộ, tránh xảy ra các hệ lụy xấu như báo cáo trên và cũng là thực hiện đúng cam kết của Cơ quan nhà nước với nhà đầu tư, doanh nghiệp theo hợp đồng đã ký và quy định pháp luật.

“Điều này cũng sẽ tạo niềm tin cho các ngân hàng cho vay vốn đầu tư đường cao tốc Bắc - Nam và các dự án PPP khác”, ông Chủng nhận xét.