Thủ đoạn trục lợi bảo hiểm ngày càng tinh vi

Theo số liệu của Cục quản lý giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính), trong lĩnh vực bảo hiểm nhân thọ, từ năm 2007 đến năm 2013, có khoảng 52.860 vụ khiếu nại trục lợi, tương đương số tiền khiếu nại 520 tỷ đồng. Trong đó, bảo hiểm bổ trợ sức khỏe chiếm 93% số vụ trục lợi toàn thị trường; bảo hiểm hỗn hợp là 4%, bảo hiểm trọn đời là 1%…

Đối với bảo hiểm phi nhân thọ, trong giai đoạn 2007-2012, có khoảng 5.079 vụ khiếu nại trục lợi, tương đương số tiền khiếu nại 215 tỷ đồng, tính trung bình khoảng 35,9 tỷ đồng/năm.

Dữ liệu những năm gần đây không được thống kê và công bố, tuy nhiên số vụ việc trục lợi bảo hiểm gây xôn xao dư luận liên tiếp được ghi nhận cho thấy hành vi này ngày càng diễn biến phức tạp với những thủ đoạn tinh vi hơn trước.

Một trong những hành vi trục lợi bảo hiểm thường gặp nhất là khách hàng cố ý không cung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin sai sự thật các thông tin liên quan đến tình trạng của đối tượng được bảo hiểm như: tình trạng sức khoẻ của bản thân trong hồ sơ yêu cầu bảo hiểm... nhằm đạt mục đích được tham gia bảo hiểm.

Hồi cuối năm 2021, cơ quan an ninh điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, liên quan đến vụ "1 khách hàng mua 19 hợp đồng bảo hiểm".

Theo đơn tố cáo, chỉ trong một thời gian ngắn sau khi biết mình bị bệnh, từ cuối tháng 9/2019 đến đầu tháng 11/2019, một cá nhân đã có 25 yêu cầu bảo hiểm tại 15 công ty bảo hiểm và đã mua được 19 hợp đồng bảo hiểm nhân thọ và bảo hiểm sức khỏe, bằng cách che giấu thông tin mình đã bị bệnh, che giấu hoặc cung cấp thông tin không chính xác việc mình đã có nhiều yêu cầu mua bảo hiểm và đã mua được hợp đồng bảo hiểm tại các doanh nghiệp bảo hiểm khác.

Sau khi hết thời gian chờ theo quy định của hợp đồng bảo hiểm, cá nhân này đã hợp pháp hóa hồ sơ bệnh án bằng cách đi khám và điều trị tại Bệnh viện K Hà Nội và nộp hồ sơ yêu cầu chi trả quyền lợi bảo hiểm.

Cho đến thời điểm phát hiện vụ việc, cá nhân này đã được 5 công ty bảo hiểm chi trả số tiền ban đầu khoảng 4 tỷ đồng. Nếu không kịp thời điều tra làm rõ, số tiền các công ty bảo hiểm sẽ phải tiếp tục chi trả có thể lên tới trên 20 tỷ đồng.

Một hành vi trục lợi khác cũng được nhiều đối tượng sử dụng là tự gây thiệt hại để được nhận tiền bồi thường bảo hiểm hoặc chi trả quyền lợi bảo hiểm.

Chẳng hạn, vào tháng 5/2020, vụ việc "giết người mượn xác" để đòi tiền bảo hiểm nhân thọ (18 tỷ đồng) ở tỉnh Đắk Nông gây rúng động. Hay vụ người phụ nữ thuê người chặt chân chặt tay, sau đó tạo hiện trường giả bị tai nạn tàu hỏa cán để đòi tiền bảo hiểm 3,5 tỷ đồng cách đây hơn 5 năm.

Bên cạnh việc tự gây thương tích, trục lợi bảo hiểm còn biểu hiện ở nhiều hình thức đa dạng như: Giả mạo hồ sơ để tham gia bảo hiểm khi sự kiện bảo hiểm xảy ra; Làm giả hồ sơ y tế để trục lợi; Lập hồ sơ giả, hiện trường giả, thay đổi tình tiết vụ tai nạn; Khai tăng hoặc khai khống mức độ tổn thất, sự kiện bảo hiểm…

Phương thức trục lợi cũng trở nên tinh vi và đã có dấu hiệu hình thành việc trục lợi bảo hiểm có tổ chức. Trong đó, nhiều trường hợp có sự cấu kết, thông đồng giữa khách hàng, nhân viên của doanh nghiệp bảo hiểm, đại lý bảo hiểm, bên thứ ba có liên quan như nhân viên giám định, bác sỹ, cơ sở khám chữa bệnh, các cơ sở sửa chữa xe...

Một số ví dụ có thể kể đến như: người được bảo hiểm thông đồng với cán bộ giám định, bác sỹ, cơ sở khám, chữa bệnh, khai tăng hoặc khai khống số tiền viện phí, tiền điều trị, tiền thuốc hoặc yêu cầu bác sỹ kê nhiều loại thuốc đắt tiền nhưng khi mua thuốc lại không mua các loại thuốc này mà sử dụng đơn thuốc này để yêu cầu bảo hiểm chi trả quyền lợi bảo hiểm nhằm mục đích trục lợi; Người được bảo hiểm cấu kết với các cơ sở sửa chữa xe kê khai số lượng và mức độ tổn thất, sự kiện bảo hiểm của các bộ phận lớn hơn tổn thất, sự kiện bảo hiểm thực tế; hoặc người được bảo hiểm cấu kết với cán bộ giám định khai tăng số tài sản bị thiệt hại.

Trục lợi bảo hiểm sẽ bị xử lý nghiêm

Theo các chuyên gia, tỷ lệ trục lợi bảo hiểm càng cao thì hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm càng thấp. Nếu muốn đủ tiền bồi thường thì doanh nghiệp bảo hiểm phải tăng phí bảo hiểm, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người tham gia bảo hiểm. Hậu quả lâu dài làm người tham gia bảo hiểm mất lòng tin vào doanh nghiệp bảo hiểm và một số chính sách bảo hiểm lớn của nhà nước như: Bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới, bảo hiểm cháy nổ bắt buộc, bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm khai thác hải sản…, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của thị trường.

Nguyên nhân của hành vi gian lận bảo hiểm chủ yếu rơi vào vấn đề nhận thức, tâm lý, thói quen, ở mức độ tinh vi thì có sự cấu kết giữa các bên, do thiếu thông tin hệ thống giao dịch toàn thị trường để đối chiếu, giám sát hoặc lợi dụng những quy định đặc thù ngành, sơ hở trong hợp đồng bảo hiểm để trục lợi.

Hiện nay, người mua bảo hiểm gần như chủ động trong các khâu từ khai báo, cung cấp thông tin bảo hiểm đến “làm chủ” đối tượng bảo hiểm. Đây là cơ hội để bên mua bảo hiểm có thể khai thác một số khía cạnh thương mại và kỹ thuật của quan hệ bảo hiểm.

Trước tình hình hành vi gian lận trong kinh doanh bảo hiểm ngày càng tinh vi và có xu hướng gia tăng thì việc đưa ra một chế tài có sức răn đe hơn là rất cần thiết. Dó đó, lần đầu tiên trong Bộ luật Hình sự 2015 của Việt Nam đã hình sự hóa tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm. Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm được quy định, hướng dẫn tại Điều 213 Bộ luật Hình sự số 100/2015/QH13 ngày 27 tháng 11 năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017)

Theo đó, hành vi trục lợi bảo hiểm nếu đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì cơ quan thi hành pháp luật sẽ truy tố với tội danh "gian lận bảo hiểm" hay "lừa đảo chiếm đoạt tài sản’’. Người có hành vi trục lợi bảo hiểm từ 20 triệu đồng trở lên sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự, và mức hình phạt cao nhất lên đến 7 năm tù.

Giới chuyên môn đánh giá đây là những quy định cần thiết, tạo cơ sở pháp lý, công cụ hữu hiệu nhằm phát triển thị trường bảo hiểm. Tuy nhiên, cần thực thi cũng như giám sát việc thực thi quy định pháp luật tốt, nếu không hiệu quả thực tế sẽ thấp và không thể răn đe các đối tượng có ý định trục lợi bảo hiểm.