Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc xây dựng lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải là cần thiết nhằm loại bỏ dần các phương tiện không đạt tiêu chuẩn, khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng các phương tiện sạch và thân thiện với môi trường như xe điện hoặc xe sử dụng công nghệ tiên tiến;

Ảnh minh họa

Đồng thời đây cũng là bước đi quan trọng trong chiến lược phát triển hệ thống giao thông bền vững, hiện đại và hướng tới xây dựng các đô thị xanh trong tương lai.

Dự thảo được xây dựng trên cơ sở đặt ưu tiên hàng đầu là bảo vệ sức khỏe của người dân và môi trường sống, trong đó việc kiểm soát khí thải từ xe máy và ô tô cần được nhìn nhận như một phần trong tổng thể các giải pháp cải thiện chất lượng không khí đô thị, gắn với việc phát triển hạ tầng giao thông theo hướng hiện đại và bền vững.

Theo đề xuất trong dự thảo, lộ trình sẽ được thí điểm trước tại các đô thị lớn có mức độ ô nhiễm không khí cao như Hà Nội và TP.HCM, sau đó sẽ được nhân rộng ra các tỉnh, thành khác trên cả nước, đi kèm với các giải pháp hỗ trợ kỹ thuật, tăng cường truyền thông và áp dụng các chính sách ưu đãi để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tiếp cận, thích ứng và đồng thuận với chủ trương mới.

Việc kiểm soát khí thải cũng sẽ được kết hợp với các biện pháp khuyến khích sử dụng phương tiện sạch như hỗ trợ đổi xe, miễn giảm phí đăng kiểm hoặc cung cấp các ưu đãi tài chính đối với người dân chuyển sang sử dụng xe điện và các phương tiện sử dụng nhiên liệu sạch.

Cụ thể, đối với xe mô tô và xe gắn máy đang lưu hành, lộ trình kiểm định khí thải sẽ được triển khai theo từng giai đoạn: từ ngày 1/1/2027 áp dụng tại Hà Nội và TP.HCM, từ ngày 1/1/2028 mở rộng sang các thành phố lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế, và đến ngày 1/1/2030 sẽ áp dụng trên toàn quốc, với khả năng điều chỉnh linh hoạt theo điều kiện thực tế của từng địa phương.

Về tiêu chuẩn khí thải, các mức áp dụng được phân loại rõ ràng theo năm sản xuất của phương tiện, trong đó xe mô tô sản xuất trước năm 2008 sẽ áp dụng mức 1, xe sản xuất từ năm 2008 đến 2016 áp dụng mức 2, xe sản xuất từ năm 2017 đến 30/6/2026 áp dụng mức 3 và từ sau ngày 1/7/2026 sẽ áp dụng mức 4;

Đối với xe gắn máy, các xe sản xuất trước năm 2016 áp dụng mức 1, từ năm 2017 đến 30/6/2027 áp dụng mức 2 và từ ngày 1/7/2027 trở đi áp dụng mức 4.

Đặc biệt, kể từ ngày 1/1/2032, tất cả xe mô tô và xe gắn máy lưu hành tại Hà Nội và TP.HCM phải đáp ứng tiêu chuẩn khí thải từ mức 2 trở lên, đồng thời các phương tiện lưu thông vào "vùng phát thải thấp" theo Luật Thủ đô cũng phải tuân thủ các tiêu chuẩn riêng do Hội đồng nhân dân thành phố quy định.

Đối với ô tô, dự thảo cũng đưa ra lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải phân thành 5 mức, tương ứng với năm sản xuất và loại phương tiện.

Cụ thể, các xe ô tô sản xuất trước năm 1999 sẽ áp dụng mức 1 ngay khi Quyết định có hiệu lực; ô tô sản xuất từ năm 1999 trở đi sẽ áp dụng mức 2; các xe sử dụng động cơ đốt trong sản xuất từ năm 2017 sẽ áp dụng mức 3 kể từ ngày 1/1/2026;

Ô tô mang biển số Hà Nội và TP.HCM sản xuất từ năm 2017 sẽ áp dụng mức 4 từ cùng thời điểm; các xe sản xuất từ năm 2022 sẽ áp dụng mức 4 từ 1/1/2026 và mức 5 từ 1/1/2028; riêng với các xe mang biển số Hà Nội và TP.HCM sản xuất từ năm 2022 sẽ áp dụng mức 5 sớm hơn, bắt đầu từ ngày 1/1/2027.

Nếu được thông qua, Quyết định mới sẽ thay thế Điều 4 trong Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg ngày 28/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với ô tô tham gia giao thông và ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu.

Dự thảo cũng quy định cụ thể về niên hạn sử dụng và cách xác định năm sản xuất đối với xe cơ giới, trong đó xe tải và xe chuyên dùng có niên hạn tối đa 25 năm kể từ năm sản xuất, xe chở người từ 9 chỗ trở lên, xe chở học sinh và xe 4 bánh có gắn động cơ là 20 năm, trong khi xe chở người 4 bánh có gắn động cơ có niên hạn 15 năm.

Đối với các phương tiện không có hồ sơ hoặc tài liệu xác định được năm sản xuất thì sẽ được coi là đã hết niên hạn sử dụng và không được phép lưu hành.

Năm sản xuất của xe sẽ được xác định dựa trên các giấy tờ như giấy chứng nhận chất lượng kỹ thuật, phiếu kiểm tra xuất xưởng, thông tin gắn trên xe hoặc tài liệu do nhà sản xuất cung cấp, trường hợp không có đủ căn cứ pháp lý thì xe sẽ không được phép tiếp tục tham gia giao thông.