Công nhân đo chỉ số công-tơ điện của người dân trên phố Thái Hà. Ảnh: Hải Nguyễn

Ngỡ ngàng với giá điện tăng

Cuối giờ chiều ngày 30/11, Bộ Công Thương công bố tăng giá điện thêm gần 100 đồng/kWh thành 1.720,65 đồng kể từ ngày 1/12 khiến nhiều người bất ngờ. Đặc biệt là người dân và giới doanh nghiệp. Đối với cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là các ngành tiêu thụ điện lớn như sản xuất thép, xi măng thì điều này rõ ràng như dính phải cú đấm không được đề phòng.

Đại diện Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhận định: “Giá điện sẽ gây ảnh hưởng đến doanh nghiệp, làm tăng chi phí của doanh nghiệp. Doanh nghiệp sẽ khó khăn hơn do chi phí sản xuất đầu vào tăng”.

Chia sẻ tại buổi họp báo của Bộ Công Thương chiều 1/12, ông Nguyễn Mạnh Hùng - Phó Chủ tịch Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam - cho biết: “Chúng tôi cũng mới được biết thông tin tăng giá điện, quả thật hơi bất ngờ. Lẽ ra có một kế hoạch từ trước thì mọi người tiếp cận giá điện mới một cách thoải mái hơn. Chúng ta đều biết giá điện tăng thì không chỉ liên quan trực tiếp đến việc chi trả tiền điện của người tiêu dùng mà nó còn là đầu vào của các ngành sản xuất, khiến chúng ta phải tiếp tục chấp nhận nhiều mặt hàng khác tăng giá” - ông Hùng nói.

Quằn vai người lao động

Thế nhưng, mối lo của doanh nghiệp chỉ là việc cân nhắc giữa tăng giá thành sản phẩm hay giữ nguyên mức giá và chịu giảm lãi. Còn với người dân, dù cách này hay cách khác cũng đều phải chịu sự tác động mạnh mẽ sau việc giá điện tăng. Trong bối cảnh giá điện tăng, giá xăng tiếp tục xu hướng tăng, nhu cầu tiêu dùng cuối năm cũng tăng chắc chắn sẽ khiến người dân phải chịu nhiều áp lực.

Chuyên gia kinh tế, TS Ngô Trí Long từng nhận định: “Điện và xăng dầu là yếu tố đầu vào quan trọng với toàn bộ nền kinh tế. Khi hai mặt hàng này tăng giá sẽ tác động tới tất cả hàng hóa và kéo mặt bằng giá lên”. Điều đó đồng nghĩa với việc khi điện tăng 6,08%, các cơ sở tiêu thụ điện lớn cũng quyết định sẽ tăng giá hàng hóa ở mức tương ứng.  

Nếu chi phí đầu vào tiếp tục tăng, nhưng doanh nghiệp không dám tăng giá bán vì lo ngại sức mua giảm sút sẽ khiến hàng tồn kho tăng. Hậu quả của việc này là doanh nghiệp đã khó càng thêm khó, thu nhập của người lao động sẽ giảm, tăng nguy cơ thất nghiệp…

Nhưng nếu doanh nghiệp tăng giá sản phẩm, đồng nghĩa với việc người tiêu dùng sẽ phải chi trả nhiều hơn, đời sống sẽ gặp nhiều khó khăn hơn do các nhu cầu thiết yếu vẫn phải đảm bảo. Như vậy, cách nào người dân cũng gặp khó khăn.

Về giá xăng dầu, các chuyên gia kinh tế đều đồng tình cho rằng hiện giá xăng dầu đã cơ bản theo thị trường thế giới, nên vấn đề là ở chỗ điều tiết quỹ bình ổn để hài hòa lợi ích người tiêu dùng và doanh nghiệp. Thế nhưng giữa việc giá xăng tiếp tục xu hướng tăng, giá điện đã tăng, nhu cầu mua sắm tăng, người dân hiện không chỉ chịu tác động kép thực tế là chịu tác động đa chiều.

Tuy  nhiên, chuyên gia kinh tế - TS Lưu Bích Hồ - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển (Bộ KHĐT) đánh giá: Tăng giá điện bình quân 6,08% thì không có nghĩa là nhất loạt tăng mức đó, mà theo bậc thang ai dùng nhiều tăng nhiều ai dùng ít tăng ít. Do đó, người lao động và người nghèo cũng không bị ảnh hưởng bằng những người tiêu thụ nhiều điện. 

Thứ hai, chúng ta đã tính lộ trình, cuối năm nay dự báo tăng trưởng kinh tế GDP, chỉ số CPI, vẫn đạt được mục tiêu, chỉ số lạm phát vẫn trong mức kiểm soát… Do đó, tăng giá điện lúc này là khá hợp lý, không ảnh hưởng quá lớn đến các mục tiêu mà chúng ta đã xác định. 

Đứng về góc nhìn toàn cục mà nói tăng vào thời điểm này là hợp lý bởi một lẽ nữa là ngân sách năm nay khá căng thẳng, 10 tháng rồi chỉ đạt được trên 70% dự toán thu. Việc tăng giá điện từ đầu tháng 12 cũng góp phần vào tăng thu. Giá xăng dầu thì vẫn được điều chỉnh lên xuống, còn giá điện đến thời điểm này buộc phải tăng bởi những lý do trên và chúng ta chọn thời điểm này là hợp lý và cần thiết.

Giá điện bình quân tăng từ 2009 - 2017. (đơn vị tính: đồng/kWh)

Người lao động bị ảnh hưởng ra sao?

Chuyên gia kinh tế - TS Ngô Trí Long lại cho rằng: “Việc tăng giá điện có hợp lý hay không phải xét trên nhiều góc độ. Đây là ngành độc quyền nên phải chi phí có lỗ hay không, có cần thiết phải tăng hay không. Các đợt trước mỗi lần tăng ngành điện đều có thông báo và đưa ra các phương án xin ý kiến công luận và ý kiến của các tổ chức chính trị, đoàn thể, xã hội đặc biệt là của Tổng LĐLĐVN. Đây là một vấn đề nhạy cảm. Tại sao lần này lại tăng một cách bất ngờ?”.

Về tác động của tăng giá xăng, điện lên đời sống người lao động và sản xuất của các doanh nghiệp, TS Long khẳng định: “Khi giá điện tăng, các tương quan cần được đánh giá: Tác động đến GDP như thế nào, tác động đến ngành sản xuất như thế nào và đặc biệt là tác động đến người lao động như thế nào. Điện là một yếu tố đầu vào rất quan trọng đối với sản xuất và tiêu dùng. Đối với sản xuất thì dù tăng 1% cũng ảnh hưởng vì đó là chi phí đầu vào, huống gì tăng đến mức 6,08%, nếu tính thêm cả VAT thì lên tới khoảng gần 7% chứ không hề ít.

Như vậy tăng chi phí thì năng lực cạnh tranh của DN sẽ giảm. Còn đối với người lao động, khi giá hàng hóa tăng sẽ ảnh hưởng đến đời sống tiêu dùng. Trong điều kiện hiện nay ai cũng phải dùng điện, trong điều kiện thu nhập khác nhau mà có sự tác động khác nhau, nhưng chắc chắn là ảnh hưởng đến đời sống của người lao động” - TS Ngô Trí Long khẳng định.

Với các doanh nghiệp sản xuất, chi phí tiền điện chiếm từ 10-20 % giá thành. Việc tăng giá điện có thể tạo nên nguy cơ tăng dây chuyền từ sắt thép tới quả trứng, mớ rau, con cá… vì người dân phải chi thêm tiền điện và sẽ tính thêm chi phí các mặt hàng ngoài chợ.