Thủy điện Thượng Kon Tum do Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh làm chủ đầu tư

Hợp thức hóa sai phạm

Dự án Thủy điện Đắk Re do Công ty cổ phần Thủy điện Thiên Tân làm chủ đầu tư, tại xã Hiếu, huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum và một phần xây dựng nhà máy thuộc tỉnh Quảng Ngãi, có quy mô 60 MW, diện tích sử dụng đất 192,155 ha, tiến độ thực hiện dự án 2007 - 2021.

Năm 2016, Thủy điện Đắk Re triển khai thi công, mặc dù, dự án chưa đủ điều kiện khởi công.

Thanh tra Chính phủ cho rằng, đây là hành vi chiếm đất, vi phạm Luật Đất đai năm 2013 và Luật Xây dựng năm 2014, nhưng cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý là “thể hiện sự buông lỏng quản lý đất đai, đầu tư, xây dựng”. 

Trong thời gian Thanh tra Chính phủ tiến hành thanh tra Dự án (từ 1/1/2016 đến 31/12/2019), Dự án chậm tiến độ, đủ điều kiện thu hồi tiền ký quỹ, nhưng cơ quan chức năng không thực hiện thu hồi tiền ký quỹ. Xác định đây là việc làm thiếu trách nhiệm, Thanh tra Chính phủ yêu cầu chủ đầu tư nộp về tài khoản tạm giữ của cơ quan này với tổng số tiền là 21.492,61 triệu đồng.

Tại Kết luận thanh tra số 1919/TB-TTCP ban hành ngày 28/10/2022, Thanh tra Chính phủ cho rằng, việc UBND tỉnh Kon Tum ban hành quyết định giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án khi chủ đầu tư không thực hiện ký quỹ là vi phạm Luật Đất đai năm 2013. Mặt khác, theo Giấy chứng nhận đầu tư, diện tích sử dụng đất là 175,045 ha (Kon Tum 146,19 ha, Quảng Ngãi 28,855 ha), đến ngày 11/11/2019, UBND tỉnh Kon Tum giao đất, cho thuê đất 171,61 ha (tăng 25,42 ha so với Giấy chứng nhận đầu tư) là việc làm tùy tiện, vi phạm Luật Đất đai năm 2013, thể hiện sự buông lỏng quản lý.

Đến ngày 1/4/2020, UBND tỉnh Kon Tum mới điều chỉnh chủ trương đầu tư (Quyết định số 297/QĐ - UBND) có dấu hiệu hợp thức hóa cho việc cho thuê đất vượt nhu cầu của dự án.

Đáng chú ý, khi điều chỉnh quy mô (từ 30 MW lên 60 MW), diện tích dự án (175,045 ha lên 192,155 ha), chủ đầu tư không lập lại Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM), nhưng cơ quan chức năng không có biện pháp xử lý, dẫn đến vi phạm Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Nghị định số 40/2019/NĐ - CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định 18/2015/NĐ - CP).

Chưa hết, chủ đầu tư khi thi công kênh thông hồ đã trực tiếp đổ thải tại 2 vị trí thuộc thôn 1, xã Hiếu, huyện Kon Plông không đúng quy định với khối lượng tạm tính khoảng 110.513 tấn.

“Hành vi vi phạm của chủ đầu tư cần phải được UBND tỉnh chỉ đạo xác định khối lượng chính xác, xử phạt hành chính theo quy định và nộp số tiền này về tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ. Đồng thời, yêu cầu chủ đầu tư khắc phục hậu quả, trả lại nguyên trạng ban đầu và báo cáo kết quả thực hiện về Thanh tra Chính phủ”, Thanh tra Chính phủ yêu cầu.

Ngoài ra, theo Thanh tra Chính phủ, chủ đầu tư còn một số vi phạm như chiếm dụng đất trái phép để thi công đường dây 22KV từ nhà máy tới đập trên đất rừng (chưa được chuyển đổi), khoảng 147 móng trụ (4m2/móng) khi chưa được cho thuê đất và cấp phép xây dựng; công trình ngầm (cửa nhận nước và tuyến đường hầm dẫn nước) chưa được cho thuê đất; chiếm dụng đất làm bãi giữ đá số 1,2 và thi công ống dẫn nước từ vị trí lòng hồ 3 để dâng nước về Kênh thông hồ (nằm trong lòng dòng chảy của Suối Đăk So Rach), vi phạm Luật Đất đai năm 2013.

Buông lỏng quản lý

Tại Dự án Thủy điện Thượng Kon Tum do Công ty cổ phần thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh làm chủ đầu tư tại xã Đăk Kôi, huyện Kon Rẫy, xã Đăk Tăng, xã Ngọc Tem và xã Măng Cành, huyện Kon Plông cũng xảy ra nhiều sai phạm.

Dự án này có công suất lắp máy 240 MW, tiến độ thực hiện dự án từ năm 2010 đến năm 2014. Tuy vậy, sau 4 lần được điều chỉnh, thời hạn đầu tư đến tháng 12/2020, dự án này mới đưa vào hoạt động trên diện tích dự kiến sử dụng 801,8 ha.

Theo Thanh tra Chính phủ, Dự án đã thực hiện trong thời gian dài (từ năm 2009 đến nay) và UBND tỉnh Kon Tum đã có nhiều văn bản cho phép điều chỉnh thực hiện (tăng vốn đầu tư và quy mô sử dụng đất thay đổi), nhưng tiến độ thực hiện Dự án vẫn không đảm bảo theo quy định của pháp luật. Theo quy định, nhà đầu tư phải thực hiện ký quỹ đảm bảo thực hiện dự án và việc ký quỹ phải thực hiện trước khi giao đất, cho thuê đất để thực hiện dự án theo quy định của Luật Đầu tư năm 2014, (Luật số 67/2014/QH13, ngày 26/11/2014).

Tuy nhiên, ngày 28/5/2019, UBND tỉnh Kon Tum có Quyết định số 529/QĐ-UBND điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án nhưng không thực hiện việc ký quỹ đảm bảo thực hiện dự án là trái quy định. Tổng số tiền ký quỹ, Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh phải nộp là 63.142,979 triệu đồng.

Tuy nhiên, Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh được hoàn trả 50% tiền ký quỹ (31.571,49 triệu đồng) khi được giao đất, cho thuê đất theo quy định tại Nghị định số 118/2015/NĐ-CP. Dự án chậm tiến độ đầu tư (mặc dù đã được điều chỉnh tại Quyết định số 529/QĐ-UBND), nên thu hồi số tiền ký quỹ đảm bảo thực hiện dự án là 31.571,49 triệu đồng.

Không hiểu lý do gì, UBND tỉnh Kon Tum “quên” yêu cầu chủ đầu tư lập lại Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) khi thay đổi địa điểm thực hiện dự án, tăng diện tích đất là trái quy định tại Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Nghị định số 40/2019/NĐ - CP (sửa đổi, bổ sung Nghị định số 18/2015/NĐ - CP); không thực hiện thu hồi đất đã giao khi hết thời hạn giao đất (đất đường dây 35KV, đất giao thông…) là trái quy định của Luật Đất đai năm 2013; không yêu cầu Công ty cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh thực hiện nộp tiền bảo vệ, phát triển đất trồng lúa khi chuyển mục đích đất trồng lúa sang mục đích phi nông nghiệp trên diện tích 48,225 ha là trái quy định tại Thông tư số 205/TT - BTC ngày 23/11/2012, Nghị định số 35/NĐ - CP, Nghị định số 62/2019/NĐ - CP gây thất thu ngân sách nhà nước số tiền (theo tính toán của Sở Tài nguyên và Môi trường) là 4.697,37 triệu đồng, cần phải thu hồi về tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ.

Đối với diện tích 501,55 ha là đất rừng, trên thực tế đã đưa vào sử dụng vào mục đích khác từ năm 2011 đến năm 2016, nhưng UBND tỉnh buông lỏng quản lý, không ban hành quyết định chuyển mục đích rừng sang mục đích khác là vi phạm quy định tại Luật Bảo vệ và Phát triển rừng năm 2004, Nghị định số 23/2006/NĐ-CP.

Công ty chưa được UBND tỉnh ban hành quyết định cho thuê đất để xây dựng công trình ngầm là tuyến năng lượng (đường hầm dẫn nước) và khu vực nhà máy (nhà máy xây dựng trong lòng đất) nhưng đã được thực hiện triển khai xây dựng từ năm 2015 là hành vi chiếm đất bị nghiêm cấm theo quy định tại Luật Đất đai năm 2013, nhưng cơ quan chức năng của tỉnh đã buông lỏng quản lý.

UBND tỉnh chưa có quyết định cho Công ty thuê đất để làm bãi trữ và bãi thải, nhưng trong quá trình thực hiện thi công, Công ty đã tự ý đổ đất, đá thải (hàng triệu m3) tại 2 vị trí nằm trong diện tích đất đã được cho thuê (không phải là đất được bố trí để làm bãi thải) và 1 vị trí đổ thải ngoài diện tích đất đã được co thuê là trái quy định.

Trong khi đó, Dự án Thủy điện Đăk Psi 6 do Công ty cổ phần Thủy điện Đăk Psi 6 làm chủ đầu tư tại huyện Đăk Hà và huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum được cấp Quyết định chủ trương đầu tư khi Báo cáo đánh giá tác động môi trường chưa được phê duyệt.

Đây là việc làm sai trái, vi phạm nghiêm trọng Nghị định số 201/2013/NĐ - CP Quy định chi tiết thi hành một số điều của luật tài nguyên nước (ngày 27/11/2013) và Phụ lục III, Nghị định 18/2015/NĐ -CP.

Dự án khởi công khi chưa được giao đất, chưa hoàn thành chi trả bồi thường giải phóng mặt bằng là vi phạm Luật Đất đai năm 2013, Luật Xây dựng năm 2014.

Kiểm tra thực địa cho thấy, khi thi công dự án, chủ đầu tư đào đất, san ủi làm đập đã đổ đất thải trái phép, làm thu hẹp dòng sông Đăk Psi, vi phạm quy định tại Nghị định 33/2017/NĐ - CP.

Tổng diện tích đất Công ty sử dụng 51,7 ha, trong khi mới được thuê 13,61 ha nhưng cơ quan chức năng buông lỏng quản lý, không xử lý hành vi chiếm dụng đất.

Dự án bị chậm tiến độ, đề nghị thu hồi 50% tiền ký quỹ theo quy định tương đương số tiền 2.730,62 triệu đồng về tài khoản tạm giữ của Thanh tra Chính phủ.

Thanh tra Chính phủ cũng yêu cầu UBND tỉnh Kon Tum xử lý hành vi chiếm dụng đất, đổ thải trái quy định, vi phạm của các dự án đầu tư (Thủy điện Thượng Kon Tum, Thủy điện Đắk Re, Thủy điện Đắk Psi 6). “Trường hợp chủ đầu tư cố tình không thực hiện thì UBND tỉnh theo thẩm quyền cưỡng chế thi hành hoặc chuyển cơ quan chức năng xử lý theo quy định của pháp luật, báo cáo kết quả thực hiện về Thanh tra Chính phủ”, Kết luận Thanh tra  do Phó tổng thanh tra Chính phủ  Trần Văn Minh ký nêu rõ.