Thiệt hại hàng trăm triệu USD từ vi phạm bản quyền

Vấn nạn vi phạm bản quyền tại Việt Nam khiến các doanh nghiệp, nhà sáng tạo nội dung số đau đầu.

Theo thống kê sơ bộ, Việt Nam có 15,5 triệu người thường xuyên truy cập web lậu, khiến nước ta lọt vào top 3 khu vực về vi phạm bản quyền. Có đến 80% vi phạm bản quyền đang diễn ra trên các nền tảng số, gây thiệt hại 348 triệu USD (tương đương 7.000 tỷ đồng) năm 2022.

Hiện tại, có 8 hình thức đánh cắp bản quyền trên nền tảng số, gồm: chiếm đoạt quyền tác giả; mạo danh tác giả; phân phối xuất bản tác phẩm giả mạo; phân phối xuất bản tác phẩm và bản sao tác phẩm không có sự đồng ý của tác giả; sửa chữa, cắt xén, xuyên tạc tác phẩm; sao chép tác phẩm không có sự đồng ý của tác giả; làm tác phẩm phái sinh không có sự đồng ý của tác giả; sử dụng tác phẩm nhưng không trả tiền bản quyền với chủ sở hữu.

Các nội dung vi phạm bản quyền được khai thác kiếm tiền thông qua nền tảng viễn thông, mạng xã hội, ứng dụng OTT website trực tuyến và các nền tảng có nhu cầu khai thác chéo, nền tảng phân phối nội dung trả tiền.

Riêng lĩnh vực bóng đá, có khoảng 70 nhóm web lậu, trong đó có 5 nhóm dẫn đầu như xoilac, cakhia... với nhiều địa chỉ website khác nhau. Trong mùa giải 2022 - 2023, website của các nhóm này đạt 1,5 tỷ lượt xem theo thống kê của Similarweb. Phim lậu có hơn 200 website, thu hút 120 triệu lượt xem mỗi tháng.

Điểm chung của các website trên là sử dụng tên miền quốc tế và dịch vụ ẩn giấu thông tin. Bên cạnh phát nội dung, chúng hiển thị quảng cáo độc hại, cá độ. Khi bị chặn, các website này liên tục đổi tên miền. Trong giai đoạn từ tháng 8/2022 đến tháng 8/2023, cơ quan chức năng của Việt Nam đã chặn gần 1.000 web lậu về bóng đá.

Theo ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử, Bộ Thông tin và Truyền thông, tình trạng vi phạm bản quyền diễn ra phổ biến trên không gian mạng, đặc biệt là vi phạm bản quyền về các trận đấu bóng đá ở các giải lớn như giải Ngoại hạng Anh và các trận đấu có đội tuyển Việt Nam tham dự. Trong số này, website vi phạm trắng trợn nhất, nghiêm trọng nhất là Xoilac TV với 20 tên miền khác nhau. Sau khi phối hợp với cơ quan công an, các doanh nghiệp viễn thông tìm hiểu thì thấy họ vận hành rất chuyên nghiệp, cứ chặn trang này lại lập ra trang khác. Vì vậy, tới đây vi phạm này không dừng ở mức xử lý hành chính, mà phải xử lý ở mức cao hơn.

Làm gì để chống vi phạm bản quyền nội dung số?

Đổi tên miền, tạo ra hàng trăm website trong cùng một thời điểm là cách các đối tượng đang làm. Nếu như không có giải pháp hữu hiệu, chúng ta sẽ bị thua cuộc trong cuộc chiến chống vi phạm bản quyền, nhất là khi môi trường mạng không ngừng phát triển những thủ đoạn mới theo sự phát triển của công nghệ.

Ông Hoàng Đình Chung, Giám đốc Trung tâm Bản quyền số (Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử) hiến kế, ứng dụng công nghệ, mã hóa nội dung trước khi đưa lên môi trường số được kỳ vọng là phương án chống vấn nạn đánh cắp bản quyền đang hoành hành hiện nay.

Ông Nguyễn Ngọc Hân, CEO Thủ đô Multimedia đề xuất ứng dụng AI trong bảo vệ bản quyền và cho rằng, đây là “lá chắn” mới, toàn diện hơn. Đó là công cụ Sigma Active Observer (SAO), sử dụng thuật toán AI tiên tiến để phát hiện và rà soát mọi hoạt động trao đổi dữ liệu trong quá trình phân phối nội dung trên Internet. Theo đó, SAO đảm bảo nội dung không bị vi phạm bởi các vi phạm biên giới, khai thác VPN (mạng riêng ảo) và giả mạo gói tin; bảo vệ các nội dung độc quyền. Cơ chế phòng thủ thông qua SAO giúp ngăn chặn việc truy cập trái phép, giảm thiểu việc mất doanh thu khi nội dung bị xâm phạm và phát tán miễn phí trên Internet.

“Đăng ký xác thực bản quyền để chống đánh cắp trên môi trường số là giải pháp hiệu quả mà doanh nghiệp cần sử dụng. Với giải pháp công nghệ này, nội dung sẽ được mã hóa trước khi đưa lên môi trường số, rà quét tự động và sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phát hiện nội dung vi phạm bản quyền”, ông Chung cho biết.

Luật sư Phạm Thanh Thủy, Đài Truyền hình số vệ tinh Việt Nam K+ nêu kinh nghiệm ở nước ngoài. Cơ quan quản lý có thể áp dụng công cụ chặn IP chủ động (Dynamic Site Blocking) hiện đang phát huy hiệu quả tại Anh. Địa chỉ IP cung cấp danh tính của các thiết bị được kết nối mạng, giúp các thiết bị trên mạng Internet phân biệt và nhận ra nhau, từ đó có thể giao tiếp với nhau. Theo đó, khi một website lậu bị chặn địa chỉ IP lần đầu, thì các nhà cung cấp dịch vụ mạng (ISP) có thể chủ động chặn tiếp các tên miền phát sinh, mà không cần thực hiện lại thủ tục hành chính.

Ở góc độ khác, ông Phạm Thanh Tùng, đại diện Cục Bản quyền tác giả (Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch) nêu giải pháp, tiếp tục rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật về quyền tác giả, đặc biệt là quy định về bảo hộ quyền tác giả, quyền liên quan trên môi trường số, hướng tới xây dựng Luật Bản quyền tác giả. Nâng cao trách nhiệm của xã hội và doanh nghiệp, cảnh báo doanh nghiệp không nên mua quảng cáo các trang mạng hoặc mạng xã hội vi phạm bản quyền.

Về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm cho biết, Bộ sẽ thành lập lực lượng chuyên trách về vấn đề bản quyền với sự tham gia của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và Bộ Công an. Bên cạnh đó, các nhà mạng cũng cần tham gia lực lượng này để hỗ trợ trong việc thực hiện các thống kê vi phạm, phát hiện nhanh các vi phạm bản quyền.