Đường ống tại trạm nén khí Atamanskaya thuộc dự án “Power of Siberia 1” của Gazprom bên ngoài thị trấn Svobodny của vùng Amur, Nga. Ảnh: Reuters

Rủi ro không bù được vốn đầu tư và chi phí vận chuyển

Tuy nhiên, các chuyên gia ngành khí đốt cho rằng, dự án đường ống dẫn khí đốt từ Nga sang Trung Quốc xuất hiện những rủi ro lớn và câu hỏi đặt ra là liệu nó có bù được vốn đầu tư và chi phí vận chuyển khổng lồ hay không.

Nga đã mất nhiều năm đàm phán việc xây dựng hệ thống đường ống "Power of Siberia 2" để vận chuyển 50 tỷ mét khối khí đốt tự nhiên mỗi năm từ khu vực Yamal ở miền Bắc nước Nga đến Trung Quốc qua Mông Cổ. Khối lượng vận chuyển của hệ thống mới dự kiến gần bằng năng lực của hệ thống đường ống Nord Stream 1 dưới Biển Baltic nhưng đã bị hư hại do vụ nổ năm ngoái.

Kế hoạch xây dựng đường ống Power of Siberia 2 trở nên cấp bách khi Moscow đặt mục tiêu tăng gấp đôi xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc, để bù đắp lượng xuất khẩu sang châu Âu sụt giảm sau chiến sự ở Ukraine. Nhưng thỏa thuận về các vấn đề chính bao gồm cả giá cả thì vẫn khó nắm bắt.

Theo Reuters, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Bắc Kinh trong tháng này rằng ông hy vọng đường ống dẫn khí đốt Trung Quốc - Mông Cổ - Nga sẽ đạt được tiến bộ đáng kể càng sớm càng tốt, tuy nhiên giữa hai nước vẫn chưa có thỏa thuận chính thức nào.

Nga hiện xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc thông qua đường ống Power of Siberia 1. Hệ thống đường ống này bắt đầu hoạt động vào năm 2019 và chạy qua phía Đông Siberia đến tỉnh Hắc Long Giang ở vùng Đông Bắc Trung Quốc.

Các nhà phân tích năng lượng cho rằng vì Trung Quốc không dự kiến bổ sung nguồn cung khí đốt cho đến sau năm 2030 nên Bắc Kinh có thể sẽ mặc cả giá khí đốt vận chuyển qua đường ống Power of Siberia 2.

Nga chưa công bố chi phí đầu tư xây dựng 2.600 km đường ống dẫn khí Power of Siberia 2, nhưng một số nhà phân tích ước tính chi phí lên tới 13,6 tỷ USD.

Reuters dẫn một nguồn thạo tin từ Nga cho rằng: "Có quá nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro chính trị. Thật quá nguy hiểm khi phụ thuộc vào một bên mua duy nhất mà có thể thay đổi quyết định mua sản phẩm của bạn bất cứ lúc nào".

Nga đặt mục tiêu tăng nguồn cung cấp thông qua hệ thống đường ống khí đốt Power of Siberia 1 lên 38 tỷ mét khối (bcm) hàng năm vào năm 2025.

Nếu dự án Power of Siberia 2 và một đường ống khác nối từ đảo viễn đông Sakhalin của Nga thành hiện thực, xuất khẩu khí đốt qua đường ống của Nga sang Trung Quốc sẽ tăng lên gần 100 tỷ mét khối/năm vào năm 2030. Khối lượng này bằng khoảng một nửa lượng xuất khẩu khí đốt hàng năm của Nga sang châu Âu vào lúc cao điểm năm 2018 và thấp hơn tổng công suất 110 tỷ mét khối của hai đường ống dẫn khí đốt sang châu Âu - Nord Stream 1 và 2.

Tuy nhiên, theo một tài liệu của chính phủ mà Reuters tiếp cận được, Nga dự đoán giá khí đốt qua đường ống mà họ bán cho Trung Quốc sẽ giảm dần trong vài năm tới và thấp hơn nhiều so với giá bán sang châu Âu trước khi nổ ra chiến sự ở Ukraine.

Tài liệu cho thấy giá khí đốt qua đường ống của Nga cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ và châu Âu giảm xuống mức trung bình 501,60 USD/1.000 mét khối trong năm nay và giảm còn 481,70 USD/1.000 mét khối vào năm 2024, từ mức 983,80 USD của năm 2022.

Đối với Trung Quốc, dự kiến giá khí đốt Nga cung cấp sẽ đạt mức trung bình là 297,30 USD vào năm 2023 và 271,60 USD vào năm 2024.

Rủi ro phụ thuộc vào một bên mua

Tháng 3/2023, Nga cho biết tập đoàn khí đốt nhà nước Gazprom, đơn vị sẽ vận hành hệ thống đường ống Power of Siberia 2, đang hoàn tất các điều khoản hợp đồng với tập đoàn dầu khí lớn nhất Trung Quốc CNPC.

Gazprom bắt đầu nghiên cứu tính khả thi của dự án Power of Siberia 2 vào năm 2020 và đặt mục tiêu bắt đầu cung cấp khí đốt vào năm 2030. Tập đoàn này không cung cấp thông tin về chi phí dự án.

Ông Dmitry Kondratov từ Viện Kinh tế thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, cho rằng dự án cũng bị "xói mòn" vì chi phí phát sinh liên quan đến nhu cầu vận chuyển khí đốt sang Trung Quốc đến người tiêu dùng cuối cùng khi đến nước này.

"Chi phí vận chuyển phía Trung Quốc... sẽ vào khoảng 270 USD/1.000 mét khối, cho nên nếu phía Nga không giảm giá thì triển vọng xây dựng đường ống dẫn khí này cho đến năm 2030 vẫn khá bi quan", ông Kondratov cho biết.

"Thực tế này sẽ buộc tập đoàn khí đốt Trung Quốc CNPC phải tự mình xây dựng tất cả cơ sở hạ tầng vận chuyển khí đốt cần thiết ở Trung Quốc", chuyên gia từ Viện Hàn lâm Khoa học Nga nhận định.

Còn ông Sergey Vakulenko, thành viên không thường trực tại Tổ chức hòa bình quốc tế Carnegie, nhận xét rằng dự án có thể "khiến Gazprom lâm vào cảnh thua lỗ sau khi trừ chi phí vận chuyển".

"Nó (dự án - BTV) sẽ khiến Gazprom phụ thuộc một cách nguy hiểm vào một người mua, người không chỉ có thể đưa ra các điều khoản của hợp đồng mà còn yêu cầu thay đổi các điều khoản đó trong tương lai", ông Vakulenko, người có kinh nghiệm làm việc cho nhiều công ty của Gazprom, lưu ý.

Reuters dẫn lời Phó thủ tướng Nga Viktoria Abramchenko trong tháng này cho biết, việc xây dựng đường ống dẫn khí Soyuz Vostok, một hạng mục của hệ thống đường ống Power of Siberia 2 qua Mông Cổ, có thể khởi công vào nửa đầu năm tới.

Tháng 2/2022, Bắc Kinh cũng đồng ý mua khí đốt từ đảo Sakhalin của Nga để vận chuyển qua đường ống mới xuyên Biển Nhật Bản đến tỉnh Hắc Long Giang của Trung Quốc, với công suất lên tới 10 tỷ mét khối/năm vào cuối thập kỷ này.

Thế nhưng, Nga hiện phải cạnh tranh với các đối thủ khác để bán khí đốt cho Trung Quốc, bao gồm cả Turkmenistan và các nhà cung cấp khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) bằng đường biển từ Mỹ, Qatar, và Australia. Điều này càng củng cố thêm sức mạnh thương lượng của Bắc Kinh trong các hợp đồng khí đốt.