Một phiên họp của Đoàn giám sát - (Ảnh: Quochoi.vn).

Tiến độ hoàn thành nhiều dự án còn chậm so với yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội, một số dự án dự kiến tăng tổng mức đầu tư, dẫn đến phải điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.

Đó là một trong các hạn chế được nêu tại báo cáo kết quả giám sát của Đoàn giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/01/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội và các nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia đến hết năm 2023”.

Đây là nội dung được Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét vào sáng 22/4, trong phiên họp thứ 32.

Các dự án được giám sát lần này gồm: Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1; Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020; Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021 – 2025.

Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội; Dự án đường Vành đai 3 Thành phố Hồ Chí Minh; Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu; Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng; Dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột.

Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành, theo Nghị quyết số 53/2017/QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội, thời gian thực hiện hoàn thành trong năm 2021. Tuy nhiên, kết quả giám sát cho thấy, đến thời điểm hiện tại, công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) và tái định cư của toàn bộ Dự án (5.000ha) vẫn chưa hoàn thành dẫn đến ảnh hưởng tới tiến độ của các dự án thành phần khác.

Chính phủ đã trình Quốc hội chấp thuận cho phép kéo dài thời gian thực hiện Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành đến hết ngày 31/12/2024 tại Nghị quyết số 110/2023/QH15 ngày 29/11/2023.

Theo Nghị quyết số 94/2015/QH13 ngày 25/6/2015 của Quốc hội, Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 chậm nhất năm 2025 hoàn thành và đưa vào khai thác. Tuy nhiên, đến nay các dự án thành phần 1, 2 và 4 dự kiến hoàn thành năm 2025, riêng gói thầu nhà ga hành khách dự kiến sẽ hoàn thành cuối năm 2026, chậm so 1 năm với yêu cầu tại Nghị quyết của Quốc hội. Ngoài ra, Chính phủ chưa chỉ đạo việc triển khai thực hiện việc khai thác tạm thời đất giai đoạn 2 theo Nghị quyết số 94/2015/QH13, báo cáo giám sát nêu.

Dự án đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020 theo Nghị quyết số 52/2017/QH14 ngày 22/11/2017 của Quốc hội,  cơ bản hoàn thành năm 2021. Theo Nghị quyết số 117/2020/QH14 ngày 19/6/2020 của Quốc hội, 3 dự án thành phần Mai Sơn - Quốc lộ 45, Vĩnh Hảo - Phan Thiết, Phan Thiết - Dầu Giây chậm nhất đến cuối năm 2022 hoàn thành, đưa vào sử dụng. Còn theo Nghị quyết số 1213/NQ-UBTVQH14, 2 dự thành phần đoạn Quốc lộ 45 - Nghi Sơn và Nghi Sơn - Diễn Châu hoàn thành đưa vào sử dụng năm 2023.

Tuy nhiên, đến nay, có 8/11 dự án thành phần  bị kéo dài thời gian thực hiện so với yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội (trong đó đoạn chậm ít nhất là 12 tháng, có những đoạn chậm gần 29 tháng), đoàn giám sát khái quát.

Đối với 5 dự án còn lại, kết quả giám sát cho thấy, việc triển khai công tác chuẩn bị đầu tư (khảo sát, thiết kế, lập dự án đầu tư) , thực hiện đầu tư (khảo sát, thiết kế, lập thiết kế kỹ thuật và dự toán; lựa chọn nhà thầu, tổ chức triển khai thi công)  chậm so với các mốc tiến độ yêu cầu của Chính phủ. Bên cạnh đó, các địa phương  đã nỗ lực, cố gắng trong thời gian ngắn đã bàn giao trên 70% diện tích mặt bằng, đáp ứng yêu cầu khởi công dự án. Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa chưa bàn giao 100% diện tích GPMB theo yêu cầu tại các Nghị quyết của Chính phủ.

Tăng hàng ngàn tỷ

Đoàn giám sát cũng chỉ rõ, một số dự án dự kiến tăng tổng mức đầu tư so với sơ bộ tổng mức đầu tư đã được Quốc hội quyết định. Cụ thể, Dự án đầu tư xây dựng đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô, chi phí GPMB, tái định cư qua địa phận tỉnh Hưng Yên dự kiến tăng khoảng 1.500 tỷ đồng, địa phận tỉnh Bắc Ninh dự kiến tăng khoảng 2.874 tỷ đồng.

Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu chi phí GPMB dự kiến tăng khoảng 3.680 tỷ đồng. Dự án thành phần 1 thuộc Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng giai đoạn 1, dự kiến tăng khoảng 123 tỷ đồng.

Kết quả giám sát còn cho thấy, một số dự án thiếu nguồn vật liệu đắp nền đường, công suất khai thác chưa đáp ứng; đặc biệt là các dự án tại vùng đồng bằng sông Cửu Long. Công tác quản lý khai thác tài nguyên, khoáng sản, nhất là khai thác vật liệu xây dựng tại các địa phương có các công trình trọng điểm còn nhiều bất cập. Tại một số địa phương có xảy ra tình trạng các đối tượng lợi dụng tình hình khan hiếm, thiếu hụt nguồn cung vật liệu phục vụ xây dựng các công trình trọng điểm quốc gia để khai thác trái phép khoáng sản (cát, sỏi, đất, đá…) làm vật liệu xây dựng, vật liệu san lấp.

Đánh giá chung, đoàn giám sát cho rằng, tiến độ hoàn thành nhiều dự án còn chậm so với yêu cầu tại các Nghị quyết của Quốc hội, một số dự án dự kiến tăng tổng mức đầu tư, dẫn đến phải điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án.

Công tác chuẩn bị đầu tư dự án hạn chế, chưa lường hết những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện. Công tác đo đạc, khảo sát, dự báo trong bước chuẩn bị đầu tư chưa kỹ lưỡng, nghiêm túc, chưa bảo đảm tầm nhìn dài hạn, dẫn đến phải điều chỉnh nhiều lần trong quá trình thực hiện, một số dự án mới hoàn thành đưa vào khai thác trong thời gian ngắn đã phải đề xuất đầu tư mở rộng. Một số dự án được phân chia thành các dự án thành phần do các địa phương làm cơ quan chủ quản vận hành độc lập nên khó khăn trong việc điều hòa, phối hợp, cân đối tổng mức đầu tư giữa các dự án thành phần.

Quá trình đưa vào vận hành, khai thác với một số dự án còn bất cập như các dự án đường cao tốc do Nhà nước đầu tư vẫn chưa được tổ chức thu phí, chưa đầu tư đồng bộ hệ thống trạm dừng nghỉ, giao thông thông minh (ITS), gây ảnh hưởng đến công tác quản lý, khai thác, bảo trì, tổ chức, điều tiết giao thông và gây khó khăn cho các đối tượng tham gia giao thông, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn giao thông.

Ngoài ra, ngập cục bộ tại một số đoạn tuyến; việc vận chuyển vật liệu, thi công tại một số dự án dẫn đến hư hỏng các tuyến đường của địa phương, nhà ở, công trình liên quan nhưng chậm được khắc phục, theo đánh giá của Đoàn giám sát.