Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Minh Hoan.

Bộ trưởng không phải là người quyết định tất cả mọi câu chuyện thị trường, truyền thông cũng cần hết sức cân nhắc vì đánh vào cảm xúc người nông dân có thể tạo hiệu ứng về giá cả, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Minh Hoan trao đổi với báo chí bên hành lang Quốc hội về giá thịt heo.

Thưa Bộ trưởng, người dân băn khoăn khi giá thịt heo hơi rất thấp, nhưng giá bán thành phẩm rất cao, nguyên nhân vì sao?

Hôm qua, tôi vừa trực tiếp đi một số trang trại chăn nuôi và tôi cũng mới nói chuyện với Thủ tướng, bản thân truyền thông của chúng ta cần hết sức cân nhắc, vì đánh vào cảm xúc người nông dân dễ lắm, nhưng ngược lại có thể tạo hiệu ứng về giá cả.

Đơn cử như thông tin hiện đang tồn đọng 8 triệu con heo ở trong chuồng, nếu chỉ đưa mỗi thông tin đó là không chính xác và mang lại hiệu ứng là người nông dân lo ngại heo trong chuồng nhiều quá và họ phải bán nhanh, bán đổ bán tháo, bằng mọi giá bán. Cùng lúc nhiều người bán, thị trường bị dứt gẫy do COVID - 19, nhà hàng không mở cửa, khu du lịch không mở cửa, trong khi giá cả được quyết định đơn thuần dựa vào cung và cầu gặp nhau, nhưng bây giờ sẽ thêm yếu tố cảm xúc nữa, sẽ dẫn đến hiệu ứng dây chuyền.

Thông tin truyền thông nói thừa mứa quá rồi, bằng mọi giá phải đẩy ra, cùng một lúc nhiều người đẩy ra nên tạo áp lực đầu cung trên thị trường.

Thêm nữa, hệ thống siêu thị có nói những đơn hàng đã đặt trước 5-7 tháng rồi, mình không nghĩ đơn giản là hạ giá xuống thì giá phải xuống. Họ nói tại sao khi giá lên siêu thị cũng phải bán giá đó, giờ giá xuống chúng tôi giữ giá, vì giá đó là chúng tôi niêm yết rồi.

Có ông nông dân nói với tôi, cùng lúc lứa xuất chuồng khoảng 40 con, như trại ở Thanh Oai (Hà Nội), thương lái họ thu mua đem về lò mổ và giữ 40 con ấy lại chứ không phải mua đi và bán lại ngay, mổ liền, mà họ để 5 ngày nửa tháng, bán heo theo nhu cầu thị trường, thức ăn họ phải chịu, tiền lưu kho lưu bãi, chi phí họ phải chịu.

Do đó báo chí khi đưa tin, cần gặp người nuôi, thương lái, nhà phân phối, bình tĩnh phân tích xem nguyên nhân nằm ở đâu, xem nguyên nhân nào lớn, nguyên nhân nào nhỏ, để tháo gỡ. Vấn đề cung cầu thị trường chúng ta phải quen dần có lúc lên xuống, không thể nào cân bằng tuyệt đối được hết. Vì có nhiều tác nhân tham gia chuỗi, đặc biệt trong thời điểm cục bộ.

Đúng là ngành nông nghiệp chưa làm tròn trách nhiệm, chưa dự báo thị trường, ngay cả trong điều kiện bình thường còn trong điều kiện bất thường như khi có COVID- 19 thì khó dự báo khi nào chấm dứt, ngành nông nghiệp chấn chỉnh lại.

Vì thế nên tôi mới nói nền sản xuất của mình mù mờ, sản xuất mù mờ, tiêu dùng cũng mù mờ, trung tâm phân phối cũng mù mờ, 3 - 4 điểm mù mờ gặp nhau nên vậy. Xưa nay ngành nông nghiệp xem sứ mệnh của mình là khuyến khích sản xuất, nên cứ sản xuất và đi theo dõi sản xuất xem địa phương có bao nhiêu lúa, cá, tôm nhưng đó không phải là kinh tế, khi nào ra thị trường thì mới là kinh tế, còn như vậy chỉ là nông sản thô đang nằm trên đồng thôi.

Mình nhầm lẫn cái đó nên bây giờ để không mù mờ thì phải có số liệu. Ngành nông nghiệp phải đảm nhiệm luôn cả câu chuyện thị trường, bởi thị trường quyết định cái mình khuyến khích người ta cái gì tăng, cái gì giảm, nhiều khi khuyến khích tăng sản lượng không đồng nghĩa với thu nhập tăng, thậm chí có thời điểm còn ngược lại, như thời điểm này này, sản lượng thịt cao nhưng thu nhập người dân lại lao đao, nên phải quay lại theo đúng quy luật thị trường.

Vậy cân đối cung cầu đến thời điểm này thế nào, thưa ông?

Hiện đô thị đã mở cửa rồi, thịt heo đã tăng 5-7 ngàn/kg, chợ búa mở rồi, chợ truyền thống mở rồi, luồng xanh xe lại đi được, thì giá sẽ lên. Nên ta phải thực hiện chủ trương của Chính phủ là phục hồi kinh tế, mở thị trường linh hoạt, trong điều kiện  an toàn. Khi mở thị trường du lịch, chợ truyền thống, bếp ăn tập thể, cơ quan làm việc bình thường… thì sẽ tác động cung cầu chứ giờ Bộ không thể tác động cung cầu để giá lên được. 

Trong điều kiện này Bộ phối hợp giải quyết để không bị tắc ở khâu vận chuyển vì thời gian qua thương lái đã trừ chi phí vận chuyển vào giá, đẩy giá xuống để bù lại. Chi phí trên đường cũng nhiều quá, như tiêm vắc xin… đều cấu vào giá thành nên phải bù vào bằng mua thấp xuống, bù vào giá thành, nên cứ nói thương lái ép giá là vậy.

Nhưng mở cửa lại rồi mà giá đầu ra vẫn rất cao? Có phải chăng các doanh nghiệp lớn như CP, Masan, Vissan neo giá ở mức cao nên thị trường cũng neo cao?

Cần đánh giá vấn đề này kỹ lưỡng hơn, vì vừa qua trong giãn cách biết bao nhiêu lò mổ phải dừng hoạt động, những nhà máy lớn cũng phải thực hiện 3 tại chỗ, lượng công nhân thấp hơn, năng suất thấp hơn,. Có thời điểm thị trường cần nhưng nông sản không tới được thị trường do bị luồng xanh và luồng đỏ mất 4 tháng trời, mất nhiều tháng để thống nhất cái gì thiết yếu cái gì không thiết yếu.

Vì vậy tôi đề nghị cái gì có bằng chứng cụ thể mới đặt vấn đề. Còn có thể có hiện tượng doanh nghiệp không tránh khỏi có lúc tát nước theo mưa, nhưng nó là bao nhiêu, yếu tố tác nhân chủ quan tạm gọi là lợi ích nhóm, lợi ích, chiếm bao nhiêu so với khách quan, nên cần phải cân nhắc để làm sao tạo ra niềm tin, lòng tin.

Bộ trưởng dự báo cung cầu thế nào từ nay đến cuối năm và giải pháp kiểm soát giá thịt heo ra sao?

Tôi mong muốn báo chí cùng với Bộ trưởng, với ngành tìm giải pháp, Bộ trưởng không phải là người quyết định tất cả mọi câu chuyện thị trường. Một lần nữa, với dòng người từ các đô thị về các địa phương lại bắt đầu bùng dịch lên, ai tiên đoán được Tết này sẽ thế nào. Mới đây có thông tin xuất hiện chủng mới nguy hiểm hơn chủng Delta, khi nào nó tới mình thì cũng không ai biết. Vì vậy tất cả mọi phương án là dự trù. Nên tôi hi vọng độ phủ tiêm vắc-xin cao, thì chiều hướng thị trường tốt hơn, nên ta phải đưa ra nhiều kịch bản để làm sao Tết này có trách nhiệm đảm bảo cung cầu.

Bộ sẽ bám sát thị trường, chúng tôi đang cho thống kê lại, vì từ trước đến nay ta thống kê đơn giản quá là không được, mấy triệu con ở trong chuồng là rất lớn, nhưng cần phải phân loại theo độ tuổi thế nào, xuất chuồng là lứa, theo từng đợt chứ đâu phải một lúc là bán hết, nên nếu đưa thông tin là hàng triệu con heo khiến bà con nông dân "choáng", thấy quá trời nhiều nên giá nào cũng phải bán, bán non, gây hoảng loạn thị trường.

Do đó, ngành nông nghiệp phải phân tích lại đầu cung theo từng thời điểm, rà soát lại nhu cầu tiêu dùng trong dịp tết trong nhiều năm vừa qua là bao nhiêu, ngành sẽ ngồi lại với các trung tâm phân phối tiêu thụ lớn, các doanh nghiệp FDI phân tích số liệu cụ thể. Số liệu vừa rồi ngành nông nghiệp làm chưa sát. Cũng khó khăn vì ta chăn nuôi nhỏ lẻ quá, khó kiểm đếm, nên tôi đưa ra ý tưởng là tiến tới ngành nông nghiệp phải đi đăng ký nhà nước để có số liệu, nhưng đưa ra thì nói ông Bộ trưởng này kiểm soát người dân, tăng thủ tục.

Người dân cố gắng bình tĩnh, Bộ làm hết trách nhiệm chứ không vô cảm, đưa ra con số từng thời điểm, nhưng cũng phụ thuộc nhiều vào thị trường. Thương lái cũng đang cạnh tranh lẫn nhau, đó là yếu tố thị trường điều tiết, nên cũng khó.

Yếu tố nữa là đầu vào, làm sao giảm chi phí cho người chăn nuôi và đó là trách nhiệm  của nhà nước.