Nhiều thách thức trong giải ngân vốn đầu tư công tại các tỉnh ĐBSCL

Năm 2024, TP. Cần Thơ được giao chi tiết 8.849,780 tỷ đồng, đến cuối tháng 6/2024, số vốn đã giải ngân là 2.843,968 tỷ đồng, đạt 32,14% kế hoạch vốn được HĐND Thành phố giao chi tiết và đạt 27,17% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, tăng 1,04 về giá trị nhưng giảm 1,56% về tỷ lệ so với cùng kỳ năm 2023.

Theo UBND TP. Cần Thơ, kết quả giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công những tháng đầu năm 2024 mặc dù có tăng so với các năm trước về giá trị nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, còn phải điều chỉnh, điều chuyển vốn so với kế hoạch đầu năm.

Trong đó, nguyên nhân khách quan chủ yếu hiện nay là công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gặp khó khăn, người dân vẫn còn khiếu nại về giá và chính sách hỗ trợ tái định cư; khan hiếm nguyên vật liệu cát để san lấp, đắp nền đường đối với các công trình lớn…

Nguyên nhân chủ quan là công tác khảo sát, thu thập số liệu để lập chủ trương đầu tư, dự án đầu tư chưa chuẩn xác, đặc biệt là việc khái toán kinh phí hỗ trợ, bồi thường và tái định cư còn thấp so với giá thị trường, dẫn đến khi triển khai thực hiện nhiều dự án có kinh phí bồi thường thực tế tăng rất nhiều so với quyết định đầu tư đã phê duyệt và vượt tổng mức đầu tư.

Thủ tướng Phạm Minh Chính kiểm tra tiến độ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng tại huyện Vĩnh Thạnh, TP. Cần Thơ. Ảnh: Nhật Bắc

UBND tỉnh Đồng Tháp tổng kết 6 tháng đầu năm 2024, giải ngân vốn đầu tư công hơn 2.499 tỷ đồng, chỉ đạt 36% thấp hơn 10,7% so với cùng kỳ năm 2023, nguyên nhân chính là do nguồn cung ứng cát cho các dự án, công trình đang gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện; một số nguồn vốn chưa phân khai chi tiết 100% kế hoạch vốn; một số dự án chuẩn bị thủ tục đầu tư chậm nên chưa kịp trình cấp có thẩm quyền xem xét, phân khai chi tiết kế hoạch vốn năm 2024.

Ông Hồ Thanh Phương, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Đồng Tháp cho biết, để tháo gỡ khó khăn, ngành chuyên môn đang xây dựng đề án quan trắc tài nguyên môi trường tự động, có 12 doanh nghiệp đang áp dụng quan trắc tự động truyền dữ liệu liên tục về hệ thống giám sát. Hiện Sở Tài nguyên và Môi trường cùng Sở Xây dựng tập trung giải quyết vấn đề nguồn cát gắn kết với từng công trình, tập trung cho các công trình trọng điểm giao thông, hoàn thành kế hoạch đề ra, tập trung tháo gỡ những vấn đề liên quan đến khai thác cát cung ứng cho các công trình, nhằm sớm về đích kế hoạch giải ngân vốn năm 2024.

Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Thiện Nghĩa yêu cầu thời gian tới, các đơn vị giải ngân thấp cần rà soát các vướng mắc, chủ động phối hợp với các ngành liên quan tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Yêu cầu các đơn vị, chủ đầu tư thực hiện tốt phân công, phân việc từng công trình; chủ động liên hệ với các sở, ngành liên quan giải quyết các khó khăn, vướng mắc; chủ đầu tư khẩn trương hoàn thành thủ tục đầu tư, xây dựng kế hoạch chi tiết giải ngân của từng dự án.

Tỉnh Bạc Liêu được Thủ tướng Chính phủ giao gần 3.635,5 tỷ đồng. Theo số liệu thống kê của Sở Kế hoạch và Đầu tư Bạc Liêu, tiến độ giải ngân đến ngày 25/6/2024 được 934 tỷ đồng, đạt 25,71% so với kế hoạch. Một số đơn vị giải ngân cao là Trung tâm Dịch vụ đô thị tỉnh (giải ngân 11,3/11,3 tỷ đồng, đạt 100%) và Công an tỉnh (giải ngân 19,9/32,5 tỷ đồng, đạt 61,24%). Bên cạnh đó, ngành chức năng cũng “điểm danh” các đơn vị giải ngân thấp, như Ban Quản lý dự án các công trình giao thông giải ngân đạt 12,75%, Sở Y tế đạt 3,53%, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đạt 6,13%, UBND TP. Bạc Liêu đạt gần 22% và UBND huyện Vĩnh Lợi đạt 24,66% kế hoạch…

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng giải ngân vốn đầu tư công thấp, nhưng chủ yếu là do những vướng mắc trong giải phóng mặt bằng, vướng mắc khu tái định cư, vướng thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, thi công chậm do thiếu cát trong san lấp… Lãnh đạo Tỉnh ủy cùng chủ tịch UBND tỉnh trực tiếp đi cơ sở, khảo sát, kiểm tra thực địa và nghe các chủ đầu tư, đơn vị thi công báo cáo hình triển khai các công trình trọng điểm, thành lập nhiều Tổ công tác để nắm bắt, kịp thời xử lý, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện dự án, đẩy nhanh tiến độ thi công, thực hiện dự án, đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng.

Điểm sáng giải ngân vốn đầu tư công

Mặc dù có những khó nhăn và thách thức nhất định trong giải ngân vốn đầu tư công nói chung những tháng đầu năm, nhưng với sự vào cuộc quyết liệt và sự chỉ đạo linh hoạt kịp thời, một số tỉnh trong vùng ĐBSCL đã có những điểm sáng về giải ngân vốn đầu tư công ngay từ những tháng đầu năm, tạo đà cho tăng trưởng kinh tế và hoàn thành nhiệm vụ chỉ tiêu, kế hoạch trong năm 2024. Đơn cử, tỉnh Trà Vinh và Bến Tre đã có sự chuyển biến tích cực.

Các đơn vị triển khai thi công cầu Đại Ngãi nối liền 2 tỉnh Trà Vinh và Sóc Trăng.

Tại Trà Vinh, việc phân bổ chi tiết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2024 đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí theo quy định; thường xuyên theo dõi, đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ giải ngân, tổng kế hoạch vốn năm 2024 là 4.874,533 tỷ đồng. Ước đến 30/6/2024 giải ngân 2.193,812 tỷ đồng, đạt 45% kế hoạch (cùng kỳ giải ngân đạt 32,5% kế hoạch), bao gồm kế hoạch vốn năm 2024 giải ngân 1.950,504 tỷ đồng/4.440,821 tỷ đồng, đạt 43,9% kế hoạch; kế hoạch năm 2024 giao bổ sung giải ngân 79,435 tỷ đồng/164,3 tỷ đồng, đạt 48,3% kế hoạch; kế hoạch vốn năm 2023 chuyển sang năm 2024 giải ngân 163,873 tỷ đồng/269,412 tỷ đồng, đạt 60,8% kế hoạch.

Theo UBND tỉnh Trà Vinh, tuy giải ngân vốn đầu tư công có những điểm sáng và cao hơn cùng kỳ 2023, nhưng chưa đạt như kỳ vọng của tỉnh, nguyên nhân do những tháng đầu năm chủ yếu thanh toán để thu hồi vốn tạm ứng theo quy định của kế hoạch năm 2023 chuyển sang năm 2024; một số dự án khởi công mới chưa hoàn thành thủ tục đầu tư, chưa đủ điều kiện phân bổ vốn theo quy định; đối với dự án thiết kế 2 bước, chủ đầu tư mất nhiều thời gian thiết kế bản vẽ thi công, lập dự toán, lựa chọn nhà thầu thi công...; một số dự án vướng công tác giải phóng mặt bằng, do áp giá bồi hoàn thấp hơn giá thị trường; các dự án mua thiết bị y tế ở nước ngoài phải chờ Bộ Y tế cấp phép nhập khẩu nên cũng ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân... Nếu có sự phối hợp hỗ trợ kịp thời của bộ ngành và địa phương, giải ngân vốn đầu tư công thời gian tới hứa hẹn sẽ có những biến chuyển tích cực, góp phần vào tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Trà Vinh.

Chủ đầu tư đẩy nhanh tiến độ thi công đường dẫn vào cầu Rạch Miễu 2.

Tại Bến Tre, tính đến cuối tháng 6/2024, ước thực hiện giải ngân vốn đầu tư công của tỉnh gần 1.600 tỷ đồng, đạt gần 35% so với kế hoạch, tăng 7,86% so với cùng kỳ, đã có trên 33 dự án hoàn thành, nghiệm thu đưa vào sử dụng, góp phần nâng cao năng lực tăng thêm cho các ngành, lĩnh vực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tỉnh phấn đấu giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 đạt trên 95% kế hoạch được giao.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre Nguyễn Trúc Sơn cho biết, để giải ngân nhanh vốn đầu tư công, ngay từ đầu năm, UBND tỉnh đã thành lập Tổ công tác kiểm tra tình hình giải ngân và đôn đốc giải ngân vốn đầu tư công năm 2024 để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc của các chủ đầu tư nhằm đảm bảo giải ngân theo kế hoạch vốn đã phân bổ. Cùng với việc tuân thủ đúng các nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn theo quy định là các chỉ đạo, điều hành nâng cao vai trò, trách nhiệm của các cấp, các ngành trong quản lý sử dụng vốn đầu tư công...

Năm 2024, tổng kế hoạch vốn đầu tư thuộc ngân sách nhà nước do tỉnh quản lý hơn 4.631 tỷ đồng. Đến nay, tỉnh Bến Tre thực hiện 3 lần điều chỉnh, điều chuyển vốn từ các dự án có tiến độ chậm sang các dự án có tiến độ tốt, đảm bảo tỷ lệ giải ngân kế hoạch đề ra, với 5 lượt chủ đầu tư. UBND tỉnh đã thực hiện điều chỉnh chủ trương đầu tư 12 dự án, chỉ đạo Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các đơn vị có liên quan, báo cáo tiến độ giải ngân kế hoạch đầu tư công năm 2024 hàng tuần, hàng tháng để nắm thông tin và chỉ đạo kịp thời góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân kế hoạch vốn năm 2024.

ĐBSCL cần có các giải pháp quyết liệt, hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công năm 2024

Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc của Thường trực Chính phủ về thúc đẩy đầu tư công năm 2024 tổ chức vào 16/7/2024, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, để thực hiện được các ưu tiên tăng trưởng theo các kết luận của Trung ương, nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ thì cần thúc đẩy các động lực tăng trưởng, trong đó có đầu tư, gồm đầu tư trong nước và ngoài nước, trực tiếp và gián tiếp, đầu tư công, đầu tư xã hội và người dân… 

Để quyết liệt thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công năm 2024, tại Công văn số 4808 ban hành ngày 9/7/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các Bộ, cơ quan trung ương, địa phương nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Bộ Tài chính, theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền được giao khẩn trương tập trung thực hiện quyết liệt các giải pháp kịp thời, phù hợp, hiệu quả để đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công năm 2024, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Để đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công trong 6 tháng cuối năm 2024, theo chỉ đạo của Chính phủ, các tỉnh trong vùng cần chủ động rà soát, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị, UBND các huyện, thị xã và thành phố trong triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia và giải ngân kế hoạch vốn đã giao theo đúng quy định. Tổ chức kiểm tra, giám sát thực hiện các chương trình đảm bảo việc hỗ trợ đúng đối tượng, định mức, thực hiện có hiệu quả các nội dung hoạt động của chương trình. Kịp thời nắm bắt, đề xuất tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc khi triển khai thực hiện các chương trình để hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu đề ra.

Các địa phương, đơn vị cũng cần đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, nâng cao kỷ luật, kỷ cương trong thực thi công vụ, có chế tài xử lý các tổ chức, cá nhân cố tình cản trở, làm chậm tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công. Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về đất đai, tài nguyên…

Các chủ đầu tư cần tăng cường hơn nữa công tác chỉ đạo, nhất là khâu chuẩn bị đầu tư, khẩn trương trình thẩm định và phê duyệt dự án để đủ điều kiện giao vốn và thực hiện các bước tiếp theo. Thực hiện thanh toán vốn ngay khi các hạng mục có khối lượng nghiệm thu theo quy định và thực hiện thu hồi tạm ứng các dự án theo đúng quy định pháp luật hiện hành, nhất là các dự án chủ đầu tư đã cho nhà thầu tạm ứng nhiều năm nhưng chưa thu hồi…

Đôn đốc các nhà thầu tập trung nhân lực, thiết bị, vật tư, vật liệu, đẩy nhanh tiến độ thi công ở những nơi đã được bàn giao mặt bằng, kiên quyết xử lý nghiêm theo đúng quy định pháp luật đối với các trường hợp vi phạm hợp đồng, nhất là về chất lượng và tiến độ thực hiện hợp đồng. Tiếp tục rà soát tiến độ thực hiện các dự án, trình điều chỉnh giảm vốn đối với dự án giải ngân chậm, không có khả năng giải ngân sang những danh mục khác có nhu cầu; dự án nào đã xác định có khả năng giải ngân tốt, đủ thủ tục đầu tư thì cũng cần mạnh dạn đề xuất bổ sung vốn, nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thành, góp phần tăng tỷ lệ giải ngân chung của cả tỉnh. 

Các tỉnh cần có giải pháp kịp thời và hiệu quả hơn hoặc sẽ thay đổi chủ đầu tư nếu các chủ đầu tư không có ngay giải pháp và quyết liệt trong giải ngân vốn. Khi làm dự án phải gắn với tái định cư và quan tâm đến đời sống, sinh kế của các hộ dân bị ảnh hưởng. Đồng thời, tập trung đẩy nhanh tiến độ các công trình thủy lợi, nhất là các tỉnh ven biển, đầu tư hoàn thiện các cống qua đê để có nguồn nước phục vụ nuôi tôm, vì đây là vấn đề người dân rất bức xúc và phản ánh nhiều lần.

Một vấn đề quan trọng khác là phải lựa chọn nhà thầu có năng lực để thi công quyết liệt, tránh nhà thầu bỏ giá thấp nhưng thi công công trình chậm và kém chất lượng. Đặc biệt, các sở, ngành phải chung tay giải quyết nhanh các thủ tục hành chính, nhất là các dự án có liên quan đến điều chỉnh chủ trương đầu tư. UBND các huyện, thị cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động tạo sự đồng thuận của người dân. Tập trung đẩy nhanh tiến độ lập, trình thẩm định, phê duyệt các phương án bồi thường, hỗ trợ, chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ cho các tổ chức, hộ gia đình bàn giao mặt bằng thi công.

Các chủ đầu tư phải theo dõi sát tình hình triển khai thực hiện dự án, phản ánh kịp thời những khó khăn, vướng mắc để xử lý, tháo gở vướng mắc, thành lập các tổ giám sát nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn và phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công các tỉnh trên 95% theo kế hoạch đề ra.