Một cuộc chiến thương mại mới?

Các loại thuế mới, do Bộ Tài chính Trung Quốc công bố ngày 4/2, áp mức 15% đối với một số loại than và khí đốt tự nhiên hóa lỏng và mức 10% đối với các loại dầu thô, máy móc nông nghiệp, ô tô phân khối lớn và xe bán tải. Các biện pháp thuế quan trên của Trung Quốc có hiệu lực vào ngày 10/2.

Các tàu container neo đậu tại cảng Thanh Đảo, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc. AFP: AFP

Bộ Thương mại và Cơ quan hải quan Trung Quốc cũng đã công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới có hiệu lực ngay lập tức đối với hơn hai chục sản phẩm kim loại và các công nghệ liên quan. Trong đó bao gồm vonfram, một loại khoáng sản quan trọng thường được sử dụng trong các ứng dụng công nghiệp và quốc phòng, cũng như tellurium có thể được dùng để chế tạo pin mặt trời. Trung Quốc là nhà sản xuất tinh quặng vonfram hàng đầu thế giới, chiếm hơn 80% sản lượng thế giới, theo ước tính của chính phủ Mỹ.

Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết họ đã bổ sung hai công ty Mỹ, gồm: công ty công nghệ sinh học Illumina và nhà bán lẻ thời trang PVH Group (chủ sở hữu thương hiệu Calvin Klein và Tommy Hilfiger) vào danh sách các thực thể không đáng tin cậy, đồng thời cho rằng hai công ty này "vi phạm các nguyên tắc giao dịch thị trường thông thường".

Trong một tuyên bố riêng, Cơ quan Quản lý thị trường Nhà nước Trung Quốc cho biết họ đang tiến hành điều tra Google vì nghi ngờ tập đoàn công nghệ Mỹ vi phạm luật chống độc quyền.

Các biện pháp trên được cơ quan chức năng Trung Quốc đưa ra sau khi mức thuế quan 10% mà Mỹ áp dụng đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc chính thức có hiệu lực.

Bắc Kinh hôm 2/2 đã chỉ trích các mức thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump và tuyên bố sẽ "kiên quyết bảo vệ quyền lợi của mình" bằng cách đệ đơn khiếu nại lên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và thực hiện "các biện pháp đối phó tương ứng".

Trong tuyên bố ngày 4/2, Bộ Thương mại Trung Quốc xác nhận rằng họ đã đưa các biện pháp thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump lên cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO.

"Hành động của Mỹ làm suy yếu nghiêm trọng hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, làm suy yếu nền tảng hợp tác kinh tế và thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, và phá vỡ sự ổn định của chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng toàn cầu", Bộ Thương mại Trung Quốc đánh giá.

Đài CNN bình luận rằng các biện pháp đáp trả của Trung Quốc đánh dấu những gì có thể là đòn mở đầu cho một cuộc chiến thương mại ăn miếng trả miếng mới giữa Washington và Bắc Kinh. Tuy nhiên, họ không loại trừ khả năng tiếp tục đối thoại hoặc đạt được thỏa thuận giữa hai bên.

Trước đó, Nhà Trắng hôm 1/2 đã công bố mức thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc như một phần của các biện pháp thương mại tương tự như nhắm vào Canada và Mexico. Thuế quan và những cáo buộc để áp dụng thuế quan là một phần trong những gì chính quyền Tổng thống Trump cho là nỗ lực để buộc các quốc gia bị áp thuế phải chịu trách nhiệm về tình trạng nhập cư bất hợp pháp và hoạt động vận chuyển Fentanyl và các loại ma túy khác vào Mỹ.

Tổng thống Trump đã đồng ý "tạm dừng ngay lập tức" thuế quan đối với Canada và Mexico sau khi có các cuộc trao đổi riêng với các nhà lãnh đạo của hai quốc gia này vào ngày 3/2 - một ngày trước khi mức thuế quan 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ hai quốc gia này có hiệu lực. Cả hai nhà lãnh đạo của Canada và Mexico đã nhất trí tăng cường an ninh dọc theo biên giới của họ.

Tổng thống Trump hôm 3/2 cho biết ông dự kiến sẽ trao đổi với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong 24 giờ tới. Cuộc trao đổi tiềm năng này diễn ra khi cả Bắc Kinh và Washington muốn định hình mối quan hệ của họ và giải quyết một loạt các vấn đề gai góc, bao gồm thâm hụt thương mại lớn, sự cạnh tranh về công nghệ và quân sự và nạn buôn bán Fentanyl.

Cơ quan thực thi pháp luật Mỹ cho rằng một số thực thể có trụ sở tại Trung Quốc cung cấp các hóa chất tiền chất, có thể được sử dụng để sản xuất Fentanyl thành phẩm trong các phòng thí nghiệm do các băng đảng ma túy ở Mỹ và Mexico điều hành. Canada chỉ chiếm 0,2% các vụ tịch thu Fentanyl tại biên giới Mỹ.

Bắc Kinh đã bảo vệ những nỗ lực kiểm soát xuất khẩu các hóa chất tiền chất được sử dụng để sản xuất Fentanyl và cho rằng động thái thuế quan mới nhất của chính quyền Mỹ sẽ "làm xói mòn nền tảng của lòng tin và sự hợp tác trong lĩnh vực kiểm soát ma túy giữa Trung Quốc và Mỹ".

Có chỗ cho một thỏa thuận?

Mức thuế 10% mà Nhà Trắng tuyên bố áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc thấp hơn nhiều so với mức 60% mà ông Trump đã từng đe dọa áp dụng trong chiến dịch tranh cử của mình trong năm 2024.

Ông Trump vận động tranh cử với mục tiêu giành chiến thắng trong cuộc cạnh tranh kinh tế với Trung Quốc và ngay trong ngày đầu nhậm chức, ông đã ra lệnh tiến hành đánh giá lại mối quan hệ kinh tế Mỹ - Trung, dự kiến vào ngày 1/4.

Kết quả đánh giá có thể tạo cơ sở để Mỹ áp dụng các mức thuế bổ sung đối với hàng hóa Trung Quốc. Những mức thuế này có thể giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại sâu sắc giữa hai nước.

Tổng thống Trump cũng cho biết ông hy vọng các nước có thể đạt được thỏa thuận thương mại và cùng nhau giải quyết các vấn đề, bao gồm chấm dứt xung đột ở Ukraine. Ông chủ Nhà Trắng cũng đã tạm dừng việc thực thi đạo luật yêu cầu "cấm cửa" ứng dụng mạng xã hội TikTok nếu công ty mẹ của ứng dụng này ở Trung Quốc không thoái vốn khỏi hoạt động kinh doanh tại Mỹ.

Những vấn đề trên dự kiến sẽ được đưa vào các cuộc đàm phán dự kiến giữa hai nước trong những tuần và tháng tới, theo đài CNN.

Bắc Kinh cũng đã phát tín hiệu về ý định tránh một cuộc chiến thương mại leo thang như từng xảy ra trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump. Vào thời điểm đó, Nhà Trắng đã áp thuế quan đối với hàng trăm tỷ USD hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh cũng có những hành động trả đũa.

Kể từ thời điểm đó, Trung Quốc đã đa dạng hóa nền kinh tế và các đối tác thương mại của mình, nhưng nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của nước này đang phải vật lộn với tăng trưởng chậm lại và những thách thức khác.