Hoạt động của Công ty Cơ khí ô tô và Thiết bị điện Đà Nẵng đã gần như tê liệt trong gần chục năm qua. Ảnh: A.M

“Vận rủi” kéo dài

Cho đến thời điểm này, tiền đồ của DAMCO - một trong những đơn vị không phải là doanh nghiệp công ích duy nhất còn trực thuộc Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT) vẫn chưa thấy le lói thêm chút ánh sáng sau hơn 10 năm rơi vào trạng thái “xác sống”: không doanh thu từ hoạt động sản xuất, không lợi nhuận, mà chỉ có các khoản công nợ dày thêm sau mỗi năm tài chính.

Được biết, DAMCO xuất thân là doanh nghiệp nhà nước trực thuộc UBND TP. Đà Nẵng. Năm 2006, DAMCO được Bộ GTVT tiếp nhận nguyên trạng về làm đơn vị thành viên của Tổng công ty Công nghiệp ô tô Việt Nam (Vinamotor). Tại thời điểm này, DAMCO là một đơn vị khá có tiếng tăm trong lĩnh vực lắp ráp, hoán cải các loại xe chở khách tại khu vực miền Trung.

Trước đó, năm 1996, đơn vị này từng suýt tham gia liên danh xây dựng một nhà máy sản xuất ô tô với Nissan (Nhật Bản) với vốn điều lệ lên tới 110 triệu USD. Dự án này bị đổ vỡ vào năm 2001 do Nissan gặp khó khăn tại thị trường Nhật Bản, buộc phải hủy cam kết hợp tác với DAMCO.

“Vận đen” tiếp tục đeo đẳng DAMCO khi tình hình sản xuất, kinh doanh của đơn vị liên tục lao dốc do ảnh hưởng của 4 lần di dời địa điểm sản xuất theo chủ trương của UBND TP. Đà Nẵng cùng với sự tàn phá nặng nề của cơn bão số 6 năm 2006 và số 9 năm 2009.

Tại thời điểm tháng 10/2010, DAMCO âm vốn chủ sở hữu 12 tỷ đồng. Do di dời liên tục, tình hình sản xuất không ổn định, doanh thu thấp, người lao động phải di chuyển gần 20 km từ trung tâm TP. Đà Nẵng về Khu công nghiệp Hòa Khánh đã dẫn đến tình trạng công nhân nghỉ việc hàng loạt. Tính từ năm 2006 đến cuối năm 2010, hơn 600 lượt cán bộ, công nhân DAMCO xin nghỉ việc. Công ty phải chi trả tiền chế độ nghỉ việc cho người lao động hơn 12 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Hoàng Sơn, Giám đốc DAMCO cho biết, sau khi xây dựng xong Nhà máy Cơ khí ô tô Hòa Khánh, DAMCO chuyển sang sản xuất xe khách Hyundai 29 chỗ ngồi được khách hàng rất ưa chuộng. Tuy nhiên, lúc này Vinamotor lại được Chính phủ cho phép ký hợp đồng độc quyền nhập khung gầm có gắn động cơ Hyundai và được miễn 20% thuế nhập khẩu khung gầm có gắn động cơ. Điều này khiến DAMCO càng làm càng lỗ, không thể cạnh tranh với chính công ty mẹ là Vinamotor.

Chính các khoản lỗ lũy kế rất lớn được tích tụ nhiều năm đã khiến việc cổ phần hóa DAMCO tuy được Bộ GTVT khởi động từ năm 2011, nhưng không thể thực hiện được.

Vào năm 2014, khi tiến hành cổ phần hóa công ty mẹ - Vinamotor, Bộ GTVT đã tách riêng DAMCO để thực hiện tái cơ cấu tài chính theo hình thức mua bán nợ với đơn vị nhận nợ là Công ty Mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp (DATC).

Do vướng mắc thủ tục về đất đai, nên quá trình cổ phần hóa DAMCO đã kéo dài suốt 10 năm qua với 5 lần tiến hành xác định giá trị doanh nghiệp. Tại lần xác định giá trị doanh nghiệp vào tháng 9/2018, giá trị thực tế của DAMCO tại thời điểm ngày 31/12/2017 là 87,7 tỷ đồng, nhưng tổng nợ thực tế phải trả là 143,7 tỷ đồng, nên giá trị thực tế phần vốn nhà nước là âm 56 tỷ đồng.

Sau khi bán một phần nợ cho Công ty TNHH Tập đoàn Thành Đạt - đơn vị từng được chọn là cổ đông chiến lược khi cổ phần hóa DAMCO, tổng dư nợ phải thu của DATC tại DAMCO vẫn còn 88 tỷ đồng (nợ gốc 51 tỷ đồng). Thực chất, đây là số tiền mà DATC đã bỏ ra trong quá trình tái cơ cấu tài chính phục vụ cổ phần hóa DAMCO theo hình thức mua bán nợ, nhưng bất thành trong những năm trước đó. Ngoài khoản nợ lớn nói trên, DAMCO còn nợ Thành Đạt 21 tỷ đồng và Tập đoàn ô tô số 1 Trung Quốc 17,3 tỷ đồng.

Điều đáng nói là, do quá trình tái cơ cấu kéo quá dài (gần 10 năm), lại không được bơm thêm nguồn lực để phục hồi, hoạt động của DAMCO trong những năm qua tiếp tục lao dốc không phanh.

Trong năm 2021, DAMCO, với 17 lao động, chỉ tạo ra được 3 tỷ đồng doanh thu, trong đó chủ yếu là tiền thuê đất, nhưng lại lỗ thêm 3,3 tỷ đồng, đẩy khoản lỗ lũy kế vọt lên 174 tỷ đồng. Từ vị thế doanh nghiệp lớn với hơn 400 lao động vào năm 2006, DAMCO giờ chỉ còn đúng bộ khung với 17 nhân sự, bao gồm cả Giám đốc và Kế toán trưởng.

Tăm tối lối ra

Trong nỗ lực tìm lối thoát cho DAMCO, ngày 14/10/2020, Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 8621/VPCP-DMDN về hình thức chuyển đổi DAMCO.

Cụ thể, tại công văn này, lãnh đạo Chính phủ đã yêu cầu Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và

Đầu tư và các cơ quan liên quan chỉ đạo, hướng dẫn DAMCO thực hiện chuyển đổi sang loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, bảo đảm phù hợp với quy định của pháp luật về doanh nghiệp.

Sau bước này, Bộ GTVT sẽ thực hiện chuyển đổi DAMCO với hình thức bán toàn bộ doanh nghiệp theo phương thức bán đấu giá toàn bộ có kế thừa công nợ. Nguyên tắc, trình tự, thủ tục bán doanh nghiệp thực hiện theo quy định tại Nghị định số 128/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 của Chính phủ về bán, giao và chuyển giao doanh nghiệp 100% vốn nhà nước và các văn bản pháp luật có liên quan, bảo đảm công khai, minh bạch, lợi ích cao nhất cho Nhà nước.

Tuy nhiên, do DAMCO đang còn nợ Bảo hiểm xã hội TP. Đà Nẵng (12 tỷ đồng) và Công ty Phát triển và Khai thác hạ tầng khu công nghiệp Đà Nẵng - Daizico (4,5 tỷ đồng) tiền thuê đất tại Khu công nghiệp Hòa Khánh, nên phương án bán toàn bộ doanh nghiệp có kế thừa công nợ vẫn chưa thể thực hiện được.

Trong Văn bản số 20/CVCT gửi Bộ GTVT vào ngày 20/4/2022, lãnh đạo DAMCO tiếp tục kiến nghị bộ chủ quản cho phép Công ty phối hợp với DATC tổ chức bán lô đất số A5 tại Khu trung tâm bến xe, quận Liên Chiểu, TP. Đà Nẵng để có nguồn thanh toán khẩn cấp hai khoản công nợ trên. Lô đất rộng 1.755 m2 này chính là tài sản có giá trị nhất tính đến lúc này của DAMCO. Giấy chứng nhận quyền sử dụng Lô đất số A5 được DAMCO cầm cố thế chấp tại DATC từ năm 2011 để làm cơ sở để DATC thực hiện tái cơ cấu, cổ phần hóa Công ty.

Bên cạnh đó, lãnh đạo DAMCO đề nghị Bộ GTVT có văn bản can thiệp với Bảo hiểm xã hội TP. Đà Nẵng để Công ty được gia hạn số tiền nợ bảo hiểm xã hội 12,2 tỷ đồng đến thời điểm đơn vị hoàn tất quá trình chuyển đổi.

“Đây là vấn đề gây nhiều bức xúc khi hàng chục cán bộ đã đến tuổi nghỉ hưu, nhưng không thể hoàn thành các thủ tục để được hưởng chế độ”, ông Sơn nói.

Đặc biệt, DAMCO khẩn thiết kiến nghị cơ quan chủ quản can thiệp với Tòa án Nhân dân quận Liên Chiểu, Ban Quản lý khu công nghệ cao và các khu công nghiệp TP. Đà Nẵng, Daizico gia hạn thời gian thanh toán nợ thuê đất và chi phí sử dụng hạ tầng từ năm 2018 đến năm 2021 tại Khu công nghiệp Hòa Khánh, với số tiền là 8,779 tỷ đồng, cho đến thời điểm đơn vị hoàn tất quá trình chuyển đổi.

Ông Sơn cho biết, Daizico đã khởi kiện DAMCO tại Tòa án Nhân dân quận Liên Chiểu từ tháng 4/2020. Dự kiến, trong tháng 5/2022, Tòa án Nhân dân quận Liên Chiểu sẽ xét xử vụ việc với hàng loạt bất lợi nghiêng về phía DAMCO. Cụ thể, nếu bị thua kiện, mất quyền thuê đất, DAMCO sẽ chính thức bị phá sản, khiến nỗ lực buông phao giải cứu của Chính phủ trở nên vô ích. Nhà nước và nhà đầu tư có thể mất trắng các khoản đầu tư vào DAMCO.

Được biết, tại cuộc họp về tình hình sản xuất, kinh doanh, quản lý tài chính, tài sản; công tác sắp xếp, chuyển đổi doanh nghiệp; công tác tổ chức, cán bộ, lao động, tiền lương và các chế độ đối với người lao động tại DAMCO diễn ra hôm 18/4/2021, ông Nguyễn Xuân Sang, Thứ trưởng Bộ GTVT đã yêu cầu Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ GTVT) làm việc với Công đoàn ngành GTVT Việt Nam để có những biện pháp hỗ trợ cán bộ, công nhân viên DAMCO vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay.

Lãnh đạo Bộ GTVT cũng giao Vụ Quản lý doanh nghiệp chủ trì hướng dẫn DAMCO rà soát, kiểm kê, tổng hợp hồ sơ, báo cáo tình hình tài chính qua các thời kỳ; hiện trạng toàn bộ tài sản của doanh nghiệp, hao hụt, mất mát (nếu có).

“Trên cơ sở các báo cáo của DAMCO, Vụ Quản lý doanh nghiệp tổng hợp báo cáo đầy đủ về thực trạng tình hình sản xuất, kinh doanh, quản lý tài chính, tài sản; công tác sắp xếp, chuyển đổi doanh nghiệp; công tác tổ chức, cán bộ, lao động, tiền lương, các chế độ đối với người lao động tại DAMCO và đề xuất những nội dung phải triển khai ngay trong thời gian tới, xong trước ngày 30/4/2022 để báo cáo cấp có thẩm quyền”, ông Sang chỉ đạo.