Các tập đoàn lớn đang đầu tư tại TP.HCM rất quan tâm đến vấn đề thuế tối thiểu toàn cầu. Ảnh: Lê Toàn

Không lấy ưu đãi thuế làm lợi thế cạnh tranh

Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, dự kiến bắt đầu từ năm 2024, theo nhận định của các chuyên gia, sẽ tác động tới các tập đoàn đa quốc gia đang đầu tư tại Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng.

Ông Trần Du Lịch, Phó chủ tịch Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam chỉ ra rằng, ưu đãi thuế và giá đất là 2 “công cụ” chủ yếu để Việt Nam thu hút đầu tư nước ngoài, đặc biệt, ưu đãi thuế là “công cụ” chủ đạo trong những năm qua. Đó là chính sách “miễn 4, giảm 9” (miễn thuế thu nhập doanh nghiệp 4 năm, giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo); ưu đãi, hỗ trợ đầu tư đặc biệt đối với một số ngành, lĩnh vực.

Hiện nay, thuế thu nhập doanh nghiệp thực tế của các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam là 12,3%, thấp hơn mức thuế tối thiểu toàn cầu (15%), thậm chí, một số tập đoàn lớn nước ngoài chỉ nộp ở mức 2,75 - 5,95%...

Khi áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu, các công ty đa quốc gia đã và đang đầu tư vào Việt Nam có thể phải nộp thuế bổ sung tại các nước khác liên quan hoạt động của các công ty con tại Việt Nam. Ông Trần Du Lịch nhấn mạnh, khi đó, chính sách ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp của Việt Nam sẽ trở nên không còn ý nghĩa và điều này sẽ ảnh hưởng đến thu hút FDI của Việt Nam cũng như TP.HCM.

Tại buổi Tọa đàm “Thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu - Triển vọng và thách thức trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài trên địa bàn TP.HCM” diễn ra mới đây, đại diện Khu công nghệ cao TP.HCM cho biết, các doanh nghiệp trong khu công nghệ cao rất quan tâm đến vấn đề thuế tối thiểu toàn cầu, trong đó có 2 tập đoàn lớn đang đầu tư tại đây. Các doanh nghiệp cũng đặt câu hỏi, TP.HCM có chính sách hỗ trợ gì khi thuế tối thiểu toàn cầu có hiệu lực vào năm sau.

Trong khi đó, ông Trần Việt Hà, Phó trưởng ban, Ban Quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM (Hepza) cho biết, qua ước tính sơ bộ, có khoảng 10 doanh nghiệp FDI hoạt động tại các khu công nghiệp của Thành phố bị ảnh hưởng bởi thuế tối thiểu toàn cầu.

Dù vậy, theo ông Hà, ưu đãi thuế chỉ là một phần trong chính sách ưu đãi đầu tư, bao gồm ưu đãi thuế xuất nhập khẩu, ưu đãi tiền sử dụng đất và tiền khấu hao...

“Từ lâu, TP.HCM đã xác định không lấy ưu đãi thuế là lợi thế cạnh tranh trong thu hút FDI” ông Hà nhấn mạnh.

Bởi vậy, cách thu hút FDI tốt nhất trong thời gian tới, theo ông Hà, là phải cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư - kinh doanh, để nhà đầu tư không còn gặp trở ngại về pháp lý.

Cơ hội để cải thiện môi trường đầu tư

Liên quan đến thuế tối thiểu toàn cầu, một trong những vấn đề đang được các chuyên gia và doanh nghiệp quan tâm hàng đầu hiện nay là, chúng ta sẽ ứng phó ra sao để biến thách thức thành cơ hội khi cơ chế này có hiệu lực.

Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn (Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright) phân tích, việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu tạo ra nhiều thách thức, nhưng cũng đi kèm với rất nhiều cơ hội. Vị chuyên gia này đánh giá, những năm qua, TP.HCM luôn là địa phương đứng đầu về thu hút FDI. Trước tác động của thuế tối thiểu toàn cầu, Thành phố cần thay đổi tư duy tiếp cận thu hút FDI bằng cách: bỏ tiếp cận ưu đãi về thuế, tạo lập môi trường cạnh tranh công bằng và bình đẳng. Bên cạnh đó, cần tập trung đầu tư đào tạo nguồn nhân lực, nâng chất lượng hạ tầng, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh, thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh…

Cách thu hút FDI tốt nhất trong thời gian tới là phải cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư - kinh doanh, để nhà đầu tư không còn gặp trở ngại về pháp lý.

- Ông Trần Việt Hà, Phó trưởng ban, Ban Quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM

Từ góc độ doanh nghiệp, bà Trần Đỗ Lê Uyên, đại diện Hãng Luật BR Law Firm cho rằng, ưu đãi thuế chỉ là một trong số những mối quan tâm của nhà đầu tư và doanh nghiệp, điều quan trọng hơn đối với họ là tính minh bạch của chính sách thuế và cam kết ưu đãi của Chính phủ.

Theo bà Uyên, đối với những dự án đang hoạt động được hưởng ưu đãi thuế, thì nên giữ nguyên ưu đãi này, vì thời gian không còn nhiều. Đối với những dự án được cấp phép mới từ năm 2024, có thể đánh thuế tối thiểu 15% như quy định. Sau đó, Nhà nước sẽ khấu trừ các chi phí mà doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, đầu tư “xanh”...

“Để ưu đãi doanh nghiệp, thì có thể tăng những chi phí được khấu trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, thông qua đó, số thuế doanh nghiệp phải đóng sẽ thấp hơn”, bà Uyên đề xuất.

Đồng quan điểm, ông Phan Vũ Hoàng, Phó tổng giám đốc Deloitte Việt Nam cũng khuyến nghị, trước mắt, Việt Nam cần rà soát chính sách ưu đãi và giữ quyền đánh thuế đủ 15% tại Việt Nam, dùng nguồn thu này để điều tiết, hỗ trợ nhà đầu tư.

Về chính sách hỗ trợ, theo vị chuyên gia này, Chính phủ nên khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào sản xuất “xanh”, đào tạo nhân lực chất lượng cao, đầu tư cho hoạt động nghiên cứu - phát triển (R&D) và ban hành quy định, những chi phí đầu tư này sẽ được khấu trừ vào phần thuế mà doanh nghiệp phải nộp thêm khi áp thuế tối thiểu toàn cầu.

Với giải pháp này, Việt Nam vừa thu hút được các dự án xanh, công nghệ cao, vừa đảm bảo ưu đãi cho nhà đầu tư, đồng thời duy trì được lợi thế cạnh tranh trong thu hút và giữ chân nhà đầu tư nước ngoài. Không những vậy, giải pháp này còn tác động tốt đến ổn định kinh tế vĩ mô, giải quyết việc làm, xuất khẩu, dự trữ ngoại hối…