Phương án quy hoạch phát triển bến cảng Trần Đề (ảnh do CMB cung cấp)

Mảnh ghép hoàn hảo

Quy hoạch tỉnh Sóc Trăng thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 995/QĐ-TTg ngày 25/8/2023 đã xác định mục tiêu phát triển đến năm 2030, Sóc Trăng là một trong những tỉnh phát triển khá của vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL); có công nghiệp, thương mại, dịch vụ phát triển, nông nghiệp hiện đại và bền vững; hình thành cảng biển ngoài khơi cửa Trần Đề và có hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, từng bước hiện đại…

Theo Quy hoạch nêu trên, phương án phát triển mạng lưới giao thông vận tải tỉnh Sóc Trăng về hàng hải được xác định là đầu tư phát triển hệ thống cảng biển, trong đó ưu tiên thu hút đầu tư, xây dựng và phát triển khu bến cảng biển Trần Đề phù hợp với năng lực của nhà đầu tư và phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, phấn đấu trở thành cảng biển đặc biệt theo Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 2/4/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 và Nghị quyết số 78/NQ-CP ngày 18/6/2022 của Chính phủ về ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 2/4/2022 của Bộ Chính trị.

Nghị quyết số 13-NQ/TW ngày 2/4/2022 của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 78/NQ-CP ngày 18/6/2022 của Chính phủ về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL xác định rõ đến năm 2030 phát triển cảng Trần Đề thành cảng đặc biệt và cửa ngõ Vùng.

Trước đó, vào ngày 24/7/2023, Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Quyết định số 886/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch, chính sách, giải pháp và nguồn lực thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam. Theo đó, xác định một trong những nhiệm vụ phát triển kết cấu hạ tầng hàng hải là kêu gọi đầu tư Khu bến cảng Trần Đề - Sóc Trăng giai đoạn khởi động với nhu cầu vốn là 50.000 tỷ đồng.

Ông Trần Văn Lâu, Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng cho rằng, với những định hướng và chủ trương nêu trên, đã khẳng định các cơ sở chính trị và pháp lý quan trọng để hình thành Cảng biển Trần Đề với vai trò là cảng cửa ngõ cho vùng ĐBSCL. Theo ông, đây là mảnh ghép hoàn hảo, giúp đồng bộ hạ tầng giao thông, trực tiếp thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của Vùng.

Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng thông tin: “Triển khai thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị, Nghị quyết của Chính phủ và Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; tỉnh Sóc Trăng đã và đang tích cực phối hợp với Bộ Giao thông vận tải khẩn trương hoàn thành, trình phê duyệt các quy hoạch cụ thể hóa để kêu gọi đầu tư Cảng biển Trần Đề. Đồng thời, tổ chức định hướng quy hoạch phát triển các công trình giao thông, các khu chức năng (công nghiệp, thương mại, dịch vụ, logistics) kết nối và phát huy hiệu quả đồng bộ với các dự án giao thông trọng điểm, đặc biệt là Dự án đường bộ cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng và Cảng biển Trần Đề”.

Tạo đột phá phát triển toàn Vùng

ĐBSCL là vùng trọng điểm nông nghiệp của cả nước với nhiều sản phẩm chủ lực, nhất là lúa, tôm, cá tra và trái cây. Tổng khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu vùng ĐBSCL khoảng 47 triệu tấn với giá trị xuất khẩu đạt 18,8 tỷ USD, tập trung vào 3 mặt hàng chủ lực là thủy sản, lúa gạo và trái cây. Giá trị nhập khẩu đạt 9,4 tỷ USD, chủ yếu gồm phân bón, chất dẻo, sắt thép, máy móc thiết bị phục vụ hoạt động sản xuất (số liệu năm 2020).

Tuy nhiên, do trong vùng ĐBSCL hiện nay chưa có cảng cửa ngõ có thể tiếp nhận tàu biển trọng tải lớn ra vào, nên hơn 70% hàng hóa xuất nhập khẩu của Vùng phải trung chuyển đến cụm cảng khu vực miền Đông Nam bộ, làm cho mỗi tấn hàng hóa xuất nhập khẩu phải tăng thêm chi phí vận chuyển khoảng 10 USD, cùng với đó là mất nhiều thời gian, ảnh hưởng chất lượng hàng hóa; đồng thời tạo áp lực lên giao thông đường bộ.

Vì vậy, việc triển khai quy hoạch và kêu gọi đầu tư hình thành một cảng cửa ngõ của vùng ĐBSCL tại Trần Đề để làm hàng xuất nhập khẩu trực tiếp cho toàn Vùng được cộng đồng doanh nghiệp rất phấn khởi.

Ông Hồ Quốc Lực, Chủ tịch HĐTQ Công ty cổ phần Thực phẩm Sao Ta (Sóc Trăng) bày tỏ: “Khi nghe quy hoạch cảng nước sâu tại Trần Đề chúng tôi hết sức vui mừng vì cảng này sẽ hỗ trợ hoạt động của doanh nghiệp chúng tôi nhiều mặt. Trong suốt quá trình hoạt động hơn 27 năm qua, Công ty phải vận chuyển hàng hóa xuất khẩu tới các cảng thuộc địa bàn TP.HCM và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu làm cho chi phí vận chuyển tăng thêm khá cao. Chúng tôi xuất khẩu hàng năm từ 1.500 - 2.000 container lạnh 40 feed. Nếu có cảng Trần Đề, doanh nghiệp sẽ giảm được chi phí vận chuyển mỗi năm khoảng 20 tỷ đồng. Đó là chưa kể các lợi ích khác như giảm áp lực rủi ro hàng vận chuyển trên đường như sự cố kẹt xe, sự cố giao thông khác… có thể làm chuyến hàng không tới cảng kịp thời, gây thiệt hại cho hoạt động chung và quan trọng là tăng niềm tin với đối tác trong việc giao nhận hàng hóa”.

Xét ở bình diện rộng hơn, việc đầu tư cảng biển Trần Đề không chỉ đơn thuần là tháo gỡ điểm nghẽn trong xuất nhập khẩu hàng hóa mà quan trọng hơn là tạo tiền đề để thu hút đầu tư phát triển công nghiệp, thương mại - dịch vụ, từ đó tạo đột phá phát triển cho toàn vùng ĐBSCL. Đây mới là mục tiêu chính yếu.

Nguyên Bộ trưởng Bộ Giao thông - Vận tải, Bí thư Đảng ủy khối các cơ quan Trung ương Nguyễn Văn Thể nhận định, ĐBSCL hiện nay chủ yếu dựa vào nông nghiệp, chưa phát triển công nghiệp, do hệ thống đường cao tốc chưa hoàn thiện, đặc biệt là chưa có cảng biển đầu mối… nên rất khó kêu gọi đầu tư hình thành các khu, cụm công nghiệp.

Theo ông Nguyễn Văn Thể, khi xây dựng được cảng Trần Đề thì toàn bộ khu vực xung quanh cảng và những vị trí cách cảng này từ 50 - 70 km sẽ nhanh chóng hình thành các khu, cụm công nghiệp. Vì vậy, khi cảng Trần Đề được triển khai, hiệu quả kinh tế - xã hội mang lại rất lớn, theo ông “có thể là tốt nhất so với các cảng hiện đang có tại Việt Nam”.

Từ đó, ông Nguyễn Văn Thể nhấn mạnh, việc xây dựng cảng Trần Đề càng nhanh càng tốt, bằng mọi giải pháp cũng phải triển khai dự án cảng Trần Đề, cho dù nhà nước đầu tư thật nhiều vào cảng này thì cũng phải đầu tư bởi vì nếu không có cảng thì rất khó có sự đột phá phát triển cho vùng ĐBSCL.

Nói về nguồn hàng qua cảng Trần Đề, theo ông Nguyễn Văn Thể, cần phải xác định rằng, hàng hóa qua cảng Trần Đề trước mắt và tạm thời là hàng nông, thủy sản. Còn 5 năm, 10 năm, 20 năm nữa hàng công nghiệp mới là hàng chủ lực cho cảng Trần Đề. Nguồn hàng đó chính là sản phẩm từ các khu, cụm công nghiệp trong Vùng được hình thành và phát triển khi cảng này được triển khai.

“Với hiệu quả kinh tế mang lại như vậy, tôi tin chắc rằng nhà nước sẵn sàng bỏ ra 50%, thậm chí 70% để đầu tư cầu cảng, đê chắn sóng và một số hạ tầng khác để nhà đầu tư kinh doanh có hiệu quả”, ông Nguyễn Văn Thể nói.

Cùng quan điểm, ông Hồ Quốc Lực dẫn số liệu, Việt Nam xuất khẩu mỗi năm 6 -7 triệu tấn gạo, gần 1 triệu tấn thủy sản tôm cá, chủ yếu từ nhà máy chế biến ở ĐBSCL. Với việc hình thành cảng Trần Đề, các tỉnh miền Tây sẽ có thêm nhiều khu công nghiệp, vì việc nhập khẩu nguyên liệu gần sẽ giảm chi phí và nhất là có lợi thế là gần vùng lao động, góp phần giảm thiểu tình trạng ly hương về các tỉnh Đông Nam bộ tìm việc như hiện nay.

“Như vậy, tiềm năng tăng trưởng hàng hóa qua cảng sẽ ngày càng lớn, hiệu quả đầu tư cảng sẽ tốt dần theo thời gian. Điểm này tôi xin dẫn chứng, thí dụ hàng năm Việt Nam tạo ra 1 triệu tấn tôm, nhu cầu 1,5 triệu tấn thức ăn cho tôm, đa phần nguyên liệu đó là nhập khẩu. Bên cạnh đó, hàng năm tạo ra 1,5 triệu tấn cá tra, có nhu cầu trên 2 triệu tấn thức ăn. Sử dụng lượng thức ăn đó chủ yếu ở các tỉnh miền Tây, nếu có cảng, chắc chắn lâu dài các nhà máy sản xuất thức ăn này sẽ dịch chuyển về gần đây để có chi phí vận chuyển nguyên liệu lẫn thành phẩm thấp nhất... Thậm chí, những đơn vị sản xuất gia công xuất khẩu thâm dụng lao động từ các nơi khác, phải nhập khẩu nguyên liệu sẽ có xu hướng dịch chuyển về đây sau khi có cảng”, ông Lực nói.

Là doanh nghiệp lớn trong ngành gạo, ông Phạm Thái Bình, đại diện Công ty cổ phần Nông nghiệp công nghệ cao Trung An (TP. Cần Thơ) cho biết, chỉ tính riêng phí trung chuyển hàng hoá từ các địa phương ĐBSCL tới cảng Trần Đề khi hình thành sẽ giúp giảm khoảng 40% so với trung chuyển lên các cảng ở khu vực TP.HCM, đối với thủy sản và trái cây có thể giảm tới 50%, mỗi năm tiết kiệm hàng trăm triệu USD cho người dân và doanh nghiệp. Đó là chưa kể các chi phí hao hụt khác mà doanh nghiệp phải chi thêm nếu xếp hàng ở TP.HCM.

“Ngoài ra, khi có cảng Trần Đề sẽ có nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước tới đầu tư công trình, dự án khác phục vụ cho phát triển của vùng ĐBSCL”, ông Bình nhấn mạnh.