Hàng loạt thương vụ quy mô lớn đã được thực hiện bởi các tập đoàn Việt Nam như Masan, Vingroup, Vinamilk, Gelex… Trong ảnh: Dây chuyền sản xuất của Vinamilk.

Những điểm sáng tích cực

Không phải ngẫu nhiên mà Báo cáo mới nhất của Euromonitor về chỉ số đầu tư M&A đã đưa Việt Nam vào những thị trường có hoạt động M&A năng động, tiềm năng nhất toàn cầu năm nay, với mức điểm 102, chỉ sau Mỹ với 108,9 điểm. Đồng thời, Báo cáo dự báo, Việt Nam sẽ tiếp tục giữ vị trí thứ 2 trong top 20 quốc gia có chỉ số đầu tư M&A cao nhất năm 2021.

Trong bối cảnh thị trường M&A toàn cầu bị tác động rất lớn bởi Covid-19 và thương chiến Mỹ - Trung, thị trường M&A 2020 của Việt Nam dù suy giảm mạnh (dự báo giá trị ước đạt 3,5 tỷ USD, trong khi thị trường thế giới suy giảm 52%), nhưng vẫn xuất hiện những điểm sáng tích cực, với nhiều thương vụ M&A lớn.

Điển hình là các thương vụ VinCommerce và VinEco với Masan Comsumer (Masan Group), KEB Hana Bank (Hàn Quốc) mua lại 15% vốn điều lệ của BIDV trị giá 878 triệu USD, KKR & Temasek mua cổ phần Vinhomes trị giá 652 triệu USD... Tổng giá trị M&A tại Việt Nam năm 2019 vẫn đạt 7,2 tỷ USD, bằng 94,7% so với năm 2018.

Theo Báo cáo Thị trường M&A Việt Nam 2019 - 2020: Trỗi dậy trong trạng thái bình thường mới” do Nhóm Nghiên cứu Diễn đàn M&A Việt Nam (MAF Research) và Viện nghiên cứu Đầu tư và Mua bán sáp nhập (CMAC Institute) thực hiện, trong giai đoạn 6/2019 - 10/2020, các ngành chủ yếu thu hút các thương vụ M&A tại Việt Nam là bất động sản, tài chính - ngân hàng, công nghiệp, bán lẻ, logistics, nông nghiệp, dược phẩm - y tế, xây dựng.

Điểm sáng đáng chú ý trong thời gian qua là việc các tập đoàn kinh tế tư nhân của Việt Nam tiến hành tái cấu trúc, mở rộng hợp tác kinh doanh với các đối tác trong và ngoài nước. Hàng loạt thương vụ quy mô lớn đã được thực hiện bởi các tập đoàn Việt Nam như Masan, Vingroup, Vinamilk, Gelex, REE, Thaco, PAN Group…

Trong khi đó, thị trường tiếp tục được dẫn dắt bởi các nhà đầu tư ngoại quen thuộc và am hiểu thị trường đến từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan và Singapore. Đặc biệt trong số đó, các nhà đầu tư Nhật Bản đã “ghi bàn” liên tục từ đầu năm 2020 đến nay, với 19 thương vụ. Nổi trội là việc Mitsubishi Corporation và Nomura Real Estate mua lại 80% giai đoạn II, Dự án Grand Park của Vingroup; Ngân hàng Aozora mua 15% cổ phần của Ngân hàng TMCP Phương Đông; Tập đoàn bất động sản Haseko mua 36% cổ phần của Công ty Xây dựng Ecoba; Công ty Dược phẩm ASKA mua 24,9% cổ phần của Công ty Dược Hà Tây…

Thị trường M&A năm 2021 sẽ tiếp tục được dự đoán là vô cùng khó khăn khi bóng ma Covid-19 vẫn chưa tan, triển vọng phục hồi kinh tế thế giới sẽ diễn ra chậm, trong khi căng thẳng thương mại, chủ nghĩa bảo hộ, biến động chính trị tiếp tục gia tăng, tác động trực tiếp tới nền kinh tế có độ mở cao như Việt Nam. Vốn đầu tư toàn cầu giảm sẽ ảnh hưởng đến thị trường M&A toàn cầu và cả Việt Nam. Nhưng trong “nguy”, đã xuất hiện nhiều chỉ dấu cho thấy “cơ” phục hồi của thị trường từ giữa năm 2021, khi kinh tế hồi phục và dòng vốn đầu tư toàn cầu dịch chuyển mạnh mẽ hơn. Quy mô thị trường được kỳ vọng trở lại mức 5 tỷ USD.

Đòn bẩy môi trường chính trị, kinh tế

Yếu tố đầu tiên khiến MAF Research và CMAC Institute tin tưởng vào sự phục hồi tích cực của thị trường M&A trong năm 2021 là sự kiện Việt Nam tổ chức thành công Đại hội Đảng lần thứ XIII và sự khởi đầu của nhiệm kỳ Chính phủ mới tại Việt Nam. Giới đầu tư kỳ vọng, sự kiện này sẽ là động lực thúc đẩy tiến trình thoái vốn và cổ phần hóa mạnh mẽ hơn. Chỉ cần Chính phủ quyết liệt đưa ra một vài thương vụ thoái vốn lớn, thì mọi dự báo sẽ trở nên lạc hậu và giá trị M&A năm 2021 có thể ở một mốc khác cao hơn nhiều so với dự đoán.

“Trong trường hợp các điều kiện thuận lợi về môi trường chính trị, kinh tế, cùng với sự phục hồi của kinh tế toàn cầu, sự dồn nén các cơ hội đầu tư giai đoạn 2019 - 2021 có thể được giải phóng vào thời điểm năm 2022. Thị trường sẽ được chứng kiến sự hồi phục theo mô hình chữ V, hoặc mô hình “Chim tung cánh”. Giá trị M&A năm 2022 tại Việt nam có thể đạt được mốc 7 tỷ USD”, Báo cáo của MAF Research và CMAC Institute dự báo.

Ông Đặng Xuân Minh, Viện trưởng CMAC Institute cho rằng, một trong những giải pháp giúp M&A Việt Nam năm 2021 tăng trưởng như kỳ vọng là Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh việc tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước, bao gồm cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước theo lộ trình sẽ góp phần tạo nguồn cho các thương vụ M&A vào Việt Nam.

Hàng chục ngàn tỷ đồng từ thoái vốn, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước sẽ là nguồn hàng lớn cho thị trường M&A trong năm 2020-2021. Trong đó, hàng loạt doanh nghiệp vô cùng tiềm năng đã nằm trong tầm ngắm của rất nhiều nhà đầu tư, khối ngoại như VNPT, MobiFone, Argibank, Vinacomin, Vietcombank, BIDV, Vinafood 1…

Một yếu tố được đánh giá sẽ có tác động tích cực tới sự phục hồi của thị trường M&A là các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu (EVFTA)… chính thức có hiệu lực, sẽ tạo lợi thế lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, đổi mới trang thiết bị, công nghệ với chi phí hiệu quả hơn, nhằm nâng cao năng lực và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam.

“Khi EVFTA có hiệu lực, các doanh nghiệp lớn từ EU đẩy mạnh đầu tư vào ngành bán lẻ của Việt Nam là điều tất yếu. Đặc biệt, làn sóng M&A trong ngành hàng bán lẻ sẽ bùng nổ mạnh mẽ. Những doanh nghiệp Việt Nam có quy mô nhỏ, nhu cầu về vốn rất lớn, cũng như kỳ vọng tăng cường năng lực phân phối, nên sẵn sàng mời đối tác đầu tư để phát triển nhanh và bền vững, tiếp cận công nghệ từ nước ngoài để hai bên cùng có lợi... và M&A là con đường ngắn và nhanh nhất”, chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú nhận xét.

Còn theo EuroCham, thị trường M&A của Việt Nam đang khởi sắc và phát triển mạnh mẽ. Các giao dịch M&A được nhiều nhà đầu tư xem là cách hiệu quả nhất để thâm nhập thị trường và mở rộng hoạt động kinh doanh tại Việt Nam. Dự kiến, M&A còn tiếp tục tăng trưởng hơn nữa trong năm 2020 và các năm tiếp theo. Đây sẽ là thời điểm nhiều nhà đầu tư nước ngoài tìm cách vào thị trường Việt Nam để có thể tận dụng được toàn bộ những lợi ích mà các hiệp định thương mại tự do sắp có hiệu lực mang lại trong những năm tới, bao gồm cả EVFTA.

Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp được nhận định là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự phát triển của khung pháp lý dành cho hoạt động M&A tại Việt Nam. Văn bản hướng dẫn thi hành những luật mới này đã góp phần vào việc đơn giản hóa và đồng bộ các thủ tục hành chính và pháp lý có liên quan tại Việt Nam.

Việc ký kết CPTPP và EVFTA sẽ thúc đẩy Việt Nam cải cách thể chế, môi trường đầu tư, kinh doanh phù hợp với thể chế kinh tế thị trường hiện đại. Nhờ đó, môi trường đầu tư của Việt Nam sẽ hấp dẫn hơn, thu hút được nhiều nhà đầu tư lớn nước ngoài đến làm ăn, bởi các nhà đầu tư không chỉ tiếp cận thị trường Việt Nam với hơn 97 triệu dân, mà còn tiếp cận các thị trường châu Âu và châu Á - Thái Bình Dương rất rộng lớn.

“Do đó, việc các nhà đầu tư nước ngoài quan tâm góp vốn, mua cổ phần tại các doanh nghiệp Việt Nam là tất yếu. Doanh nghiệp Việt Nam cần tận dụng cơ hội này để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu”, TS. Lê Quang Thuận, Trưởng ban Ban Tài chính quốc tế và Chính sách hội nhập (Viện Chiến lược và Chính sách tài chính - Bộ Tài chính) nhận định.

Cơ hội từ sự dịch chuyển sản xuất

Yếu tố tiếp theo tạo tiền đề quan trọng cho sự phục hồi thị trường M&A là sự dịch chuyển sản xuất từ các nước khác sang Việt Nam trong thời gian qua. Con số 126 tập đoàn lớn đang chuyển dịch và muốn đầu tư vào Việt Nam, hay 15 doanh nghiệp Nhật Bản mới đây lựa chọn dịch chuyển đầu tư vào Việt Nam cũng đều trong lĩnh vực sản xuất là minh chứng cho xu hướng này.

Kỳ vọng này được đưa ra trong bối cảnh, bất chấp ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, Việt Nam vẫn được dự báo có mức tăng trưởng dương trong năm 2020, trong khi các nước Đông Nam Á khác có mức tăng trưởng âm. Chính phủ Việt Nam đã và đang đưa ra nhiều chính sách để thu hút đầu tư và ổn định kinh tế vĩ mô. Theo đó, nhìn trong dài hạn, các công ty tư vấn nước ngoài vẫn đánh giá thị trường Việt Nam rất triển vọng để tiến hành hoạt động M&A.

Ông C.K Tong, Tổng giám đốc Công ty BW Industrial cho biết, Việt Nam đang là điểm đến hàng đầu của dòng vốn từ nước ngoài, các nhà sản xuất công nghệ cao và kỹ thuật đang chạy đua để xây dựng và mở rộng sản xuất tại Việt Nam. “Đây là một tin rất tốt và rất vui cho cả nhà đầu tư nước ngoài và Việt Nam. Trong 9 tháng qua, đã có nhiều doanh nghiệp dịch chuyển khỏi Trung Quốc và lựa chọn điểm đến là Việt Nam”,  ông C.K Tong nhận xét.

Cơ hội cho thị trường M&A khi dịch chuyển sản xuất sẽ không chỉ gói gọn trong lĩnh vực bất động sản công nghiệp, mà còn mở rộng sang các lĩnh vực khác như chuỗi sản xuất, dịch vụ, tài chính…

Tất nhiên, M&A năm 2020-2021 sẽ đối mặt với rất nhiều thách thức như Covid-19, tác động của thương chiến Mỹ - Trung và các yếu tố nội tại của doanh nghiệp. Nhưng việc Chính phủ tiếp tục có những biện pháp kích thích kinh tế sẽ tạo động lực quan trọng cho phát triển kinh tế nói chung và các hoạt động đầu tư, cũng như M&A nói riêng. Cùng với đó, các doanh nghiệp nắm bắt được thời cơ, có chiến lược M&A hợp lý, sẽ tạo ra một sự phục hồi thần kỳ cho thị trường M&A.