Người trẻ khỏe vẫn có thể đột quỵ vì dị tật tim bẩm sinh

Tháng 4/2024, chị M. (42 tuổi, Hải Dương) bất ngờ bị tai biến mạch máu não, để lại di chứng yếu liệt nửa người bên phải. Dù được điều trị hồi phục chức năng và thăm khám tại nhiều cơ sở y tế, chị vẫn không tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Mãi đến đầu tháng 8/2025, khi đến viện khám, các bác sỹ mới xác định được "thủ phạm" gây đột quỵ.

Bác sỹ đang thăm khám cho bệnh nhân.

Ths.Nguyễn Tuấn Long, chuyên khoa Tim mạch, người điều trị cho bệnh nhân cho biết, kết quả thăm dò chuyên sâu cho thấy chị Miên có tồn tại lỗ bầu dục, một khe hở nhỏ giữa hai tâm nhĩ, với kích thước khoảng 3,5 mm. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến cơn đột quỵ trước đó, thông qua cơ chế tắc mạch nghịch thường.

Ở người bình thường, các cục máu đông nhỏ hình thành ở tĩnh mạch (đặc biệt vùng chi dưới) sẽ theo máu về tim phải, sau đó được bơm lên phổi để bị giữ lại và phân giải.

Tuy nhiên, nếu có lỗ bầu dục còn tồn tại, trong một số tình huống làm tăng áp lực đột ngột ở tim phải như ho mạnh, hắt hơi hoặc rặn, cục máu đông có thể "đi tắt" qua lỗ này sang tim trái. Từ đó, nó theo dòng máu lên động mạch chủ và đi lên não. Nếu bị mắc kẹt trong các mạch máu não, cục máu đông sẽ gây tắc nghẽn và dẫn đến đột quỵ.

Với trường hợp của chị Miên, nếu không được can thiệp để đóng lỗ bầu dục, nguy cơ tái phát đột quỵ sẽ rất cao, đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng.

Do đó, các bác sỹ đã tiến hành can thiệp bít lỗ bầu dục bằng kỹ thuật ít xâm lấn. Ê-kíp đưa ống thông từ tĩnh mạch đùi lên tim, xác định vị trí lỗ bầu dục và sử dụng dụng cụ đóng lỗ Occlutech PFO 30 mm để bít kín khe hở. Thủ thuật diễn ra trong khoảng 1 giờ, sau đó chị Miên tỉnh táo, huyết áp ổn định và được xuất viện chỉ sau 2 ngày theo dõi.

Theo bác sỹ Long, tồn tại lỗ bầu dục (Patent Foramen Ovale - PFO) là một bất thường bẩm sinh khá phổ biến, chiếm khoảng 24,2% dân số. Trong thời kỳ bào thai, phổi chưa hoạt động nên máu sẽ đi từ tâm nhĩ phải sang tâm nhĩ trái qua "lối tắt" tự nhiên này.

Sau khi sinh, khi phổi bắt đầu hoạt động, áp lực tim thay đổi khiến lỗ bầu dục thường tự đóng lại trong vài tuần hoặc vài tháng đầu đời. Tuy nhiên, ở khoảng 25% người trưởng thành, lỗ này không đóng hoàn toàn và vẫn còn một khe hở nhỏ.

Phần lớn các trường hợp PFO không gây triệu chứng và được coi là lành tính. Tuy nhiên, ở một số người, PFO có thể dẫn đến các biến chứng như giảm oxy máu gây khó thở, đau nửa đầu, thuyên tắc não hoặc đột quỵ. Nguy cơ biến chứng phụ thuộc vào kích thước lỗ, lưu lượng máu đi qua lỗ thông và các yếu tố nguy cơ kèm theo.

Thư viện Y khoa Quốc gia Hoa Kỳ (NIH) cho biết, PFO là yếu tố góp phần chính trong khoảng 50% trường hợp đột quỵ thiếu máu não không rõ nguyên nhân ở người trẻ tuổi.

Theo tạp chí y khoa Frontiers in Neurology, những bệnh nhân có PFO thuộc nhóm nguy cơ cao (có dòng máu đi tắt ngay cả khi nghỉ ngơi hoặc vách liên nhĩ di động nhiều) có tỷ lệ tái phát đột quỵ lên đến 12,5% sau 3 năm, cao gấp 3 lần so với nhóm nguy cơ thấp (4,3%).

Ở những người bị đột quỵ không rõ nguyên nhân, nguy cơ này còn lên tới 16,3%. Ngoài ra, nghiên cứu cũng cho thấy PFO có kích thước lớn (>4 mm) làm tăng nguy cơ bị thiếu máu não thoáng qua (TIA) gấp 3,4 lần, đột quỵ gấp 12 lần và nếu từng đột quỵ ≥2 lần thì nguy cơ tăng tới 27 lần.

Bác sỹ Long khuyến cáo, những bệnh nhân dưới 60 tuổi từng bị đột quỵ hoặc thiếu máu não thoáng qua mà không có các yếu tố nguy cơ tim mạch rõ ràng, nên được tầm soát PFO.

Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp ngăn ngừa các biến cố nghiêm trọng. Hiện nay, kỹ thuật bít lỗ bầu dục là phương pháp ít xâm lấn, mang lại hiệu quả cao, giúp giảm tới 90% nguy cơ tái phát đột quỵ ở các bệnh nhân được chỉ định phù hợp.

Sau can thiệp, người bệnh có thể nhanh chóng hồi phục vận động và trở lại với công việc, tuy nhiên cần tái khám chuyên khoa tim mạch sau 1 tháng và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sỹ.

Ngoài ra, nếu xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo như đau ngực, khó thở, hồi hộp, đau đầu dữ dội, rối loạn vận động hoặc ngôn ngữ, chảy máu hoặc bầm tím bất thường... cần đến bệnh viện ngay để được xử trí kịp thời.

Bên cạnh đó, bác sỹ cũng nhấn mạnh vai trò của lối sống lành mạnh trong phòng ngừa biến chứng tim mạch. Người bệnh nên ăn uống điều độ, giảm muối, hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ và nội tạng động vật; tăng cường rau xanh, trái cây tươi và duy trì uống đủ 1,5 lít nước mỗi ngày.

Kịp thời phát hiện ung thư dạ dày khi khối u còn chưa hình thành

Bà Hương, 69 tuổi, ở Đà Nẵng, đi khám sức khỏe định kỳ mà không có bất kỳ triệu chứng bất thường nào. Bà không có bệnh lý nền, tiền sử gia đình không ai mắc ung thư đường tiêu hóa.

Tuy nhiên, trong quá trình nội soi dạ dày tại viện, các bác sỹ phát hiện vùng thân vị ở bờ cong nhỏ có tổn thương dạng lõm, kích thước chỉ 0,8 cm, kèm theo biến đổi cấu trúc bề mặt và hệ thống mạch máu. Mặc dù tổn thương nhỏ và không điển hình, bác sỹ vẫn quyết định sinh thiết mẫu mô để xét nghiệm kỹ hơn.

Kết quả sinh thiết bất ngờ cho thấy bà Hương mắc ung thư tuyến lan tỏa thể tế bào nhẫn ở giai đoạn sớm, một dạng ung thư không tạo khối u rõ rệt mà lan rộng âm thầm trong lớp niêm mạc, khiến thành dạ dày dày lên mà không biểu hiện cụ thể.

Các kết quả chụp cắt lớp vi tính sau đó cho thấy không có dấu hiệu xâm lấn ra mỡ quanh dạ dày, tụ dịch hay tổn thương nào khác.

Tế bào ung thư mới chỉ dừng lại ở lớp niêm mạc, chưa xâm nhập vào mạch máu, thần kinh hay các cơ quan lân cận. Điều này đồng nghĩa với việc bệnh được phát hiện cực kỳ sớm và hoàn toàn có thể điều trị triệt căn.

Các bác sỹ chỉ định can thiệp bằng kỹ thuật cắt tách dưới niêm mạc qua nội soi (ESD -Endoscopic Submucosal Dissection), một phương pháp hiện đại, ít xâm lấn, bảo tồn toàn bộ dạ dày.

Trong quá trình thực hiện, bệnh nhân được gây mê toàn thân, bác sỹ đưa ống soi mềm qua đường miệng để tiếp cận vị trí tổn thương, đánh dấu, cắt bóc lớp niêm mạc xung quanh và lấy toàn bộ vùng nghi ngờ ra ngoài để làm giải phẫu bệnh. Toàn bộ thủ thuật diễn ra trong khoảng 30 phút. Sau khi hồi tỉnh, bà Hương không cảm thấy đau và được xuất viện chỉ sau một giờ.

Kết quả giải phẫu bệnh sau thủ thuật xác nhận tế bào ung thư vẫn còn giới hạn trong niêm mạc, diện cắt sạch, không cần điều trị bổ sung như hóa trị hay xạ trị. Bà Hương chỉ cần tái khám định kỳ để theo dõi.

Theo chuyên gia, phát hiện ung thư dạ dày ở giai đoạn sớm là yếu tố then chốt giúp tăng tỷ lệ sống sót lên tới 90% sau 5 năm và có khả năng điều trị khỏi hoàn toàn.

Tuy nhiên, tại Việt Nam, phần lớn bệnh nhân ung thư dạ dày chỉ được chẩn đoán ở giai đoạn tiến triển hoặc muộn, khi khối u đã xâm lấn sâu hoặc di căn, gây khó khăn trong điều trị và giảm đáng kể tiên lượng sống.

Ung thư giai đoạn muộn thường đòi hỏi phải cắt bỏ toàn bộ dạ dày, nạo vét hạch, kết hợp với hóa trị, xạ trị hoặc liệu pháp miễn dịch. Quá trình điều trị phức tạp, chi phí cao và ảnh hưởng lớn đến chất lượng sống của người bệnh. Chính vì vậy, tầm soát định kỳ là yếu tố sống còn.

Hiện nay, với sự hỗ trợ của các hệ thống nội soi tiên tiến, độ phân giải cao, bác sỹ có thể phát hiện sớm các tổn thương nhỏ chỉ vài milimet, kể cả những tổn thương phẳng hoặc nằm sâu dưới lớp niêm mạc mà trước đây rất dễ bị bỏ sót. Nhờ đó, tỷ lệ phát hiện ung thư sớm tại Việt Nam đã cải thiện đáng kể trong những năm gần đây.

Các chuyên gia khuyến cáo người dân nên chủ động nội soi dạ dày định kỳ từ sau 45 tuổi, thậm chí từ 40 tuổi nếu có yếu tố nguy cơ, bởi ung thư dạ dày đang có xu hướng trẻ hóa. Ngay cả khi không có triệu chứng, việc tầm soát sớm vẫn rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe và tính mạng.

Nuôi sống bé sinh non 750 g bị xuất huyết não

Sau 10 năm kết hôn và ba lần thụ tinh ống nghiệm thất bại, chị H. (31 tuổi, ngụ TP.HCM) cuối cùng mang thai thành công nhờ chuyển phôi lần thứ tư. Thai kỳ của chị được theo dõi sát sao bởi có nhiều yếu tố nguy cơ hiếm muộn, cổ tử cung ngắn, dọa sinh non và được dự phòng tiền sản giật từ tuần 12 bằng aspirin.

Đến tuần thai thứ 14, chị phải khâu eo cổ tử cung. Nghén nặng suốt ba tháng đầu cộng thêm tâm lý lo lắng khiến chị quyết định nghỉ việc để tập trung dưỡng thai vì đây là đứa con được cả gia đình hai bên mong đợi suốt một thập kỷ.

Tưởng chừng thai kỳ đã ổn, đến tuần 25, khi xét nghiệm tiểu đường thai kỳ tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, chị bất ngờ được chẩn đoán tiền sản giật nặng: huyết áp tăng vọt trên 180/100 mmHg, protein niệu cao, kèm phù chân và nhức đầu. Dù bác sỹ nỗ lực điều trị để kéo dài thai kỳ, đến tuần 26, huyết áp không kiểm soát được, chị được chỉ định mổ lấy thai cấp cứu để cứu mẹ và con.

Bé gái chào đời nặng chỉ 750 g, thở yếu, suy hô hấp nặng. Ngay tại phòng mổ, êkíp sơ sinh đã thực hiện “phác đồ giờ vàng” hỗ trợ thông khí áp lực dương và ổn định thân nhiệt, sau đó chuyển bé về Đơn vị Hồi sức Sơ sinh (NICU) để tiếp tục hồi sức tích cực.

Bác sỹ Nguyễn Minh Thanh Giang, Trung tâm Sơ sinh cho biết, bé được chẩn đoán suy hô hấp nặng do phổi chưa hoàn thiện, cần bơm surfactant chất hoạt động bề mặt phổi. Sau đó, bé có cơn ngưng thở kéo dài, tím tái, phải đặt nội khí quản, thở máy. Sau 24 giờ, hô hấp cải thiện, bé chuyển sang thở máy không xâm lấn.

Dù đã vượt qua cơn nguy kịch đầu tiên, tình trạng huyết động của bé vẫn không ổn định do tim non yếu, chưa đủ sức bơm máu nuôi cơ thể.

Bác sỹ theo dõi huyết áp liên tục, sử dụng thuốc vận mạch, điều chỉnh toan kiềm nhằm hỗ trợ tim hoạt động hiệu quả. Nhờ quản lý nhiễm khuẩn nghiêm ngặt, bé chỉ cần dùng kháng sinh cơ bản và được ngưng sớm, không phải sử dụng kháng sinh phổ rộng như đa số trẻ sinh cực non khác.

Song song với hồi sức hô hấp và tim mạch, bé được nuôi ăn bằng đường tĩnh mạch và tập ăn sữa sớm. Sau 20 ngày, bé có thể ăn hoàn toàn bằng đường tiêu hóa.

Tuy nhiên, đến tuần thứ tư, siêu âm ghi nhận bé bị xuất huyết não độ 2 tình trạng máu tràn vào não thất nhưng chưa gây giãn não thất. Đây là biến chứng phổ biến ở trẻ sinh cực non, do mạch máu vùng mầm rất mong manh, dễ vỡ bởi những thay đổi đột ngột trong huyết áp, oxy, nhiễm trùng hoặc căng thẳng.

Êkíp đã kiểm soát chặt chẽ các yếu tố nguy cơ, giữ bé ổn định tuyệt đối, tránh tình trạng tím tái, nhiễm trùng, mất ổn định huyết động. Đồng thời, truyền máu và thuốc tạo máu để bù lượng máu thiếu hụt do sinh quá sớm khi thai chưa kịp trải qua giai đoạn tích lũy máu quan trọng trong 3 tháng cuối thai kỳ. Sau một tháng, khối máu tụ thoái triển hoàn toàn, bé ổn định hô hấp, không còn phụ thuộc máy thở, tập thở bằng oxy qua ống mũi.

Bên cạnh nỗ lực y khoa, yếu tố tinh thần cũng được đặc biệt chú trọng. TS.Cam Ngọc Phượng, Giám đốc Trung tâm Sơ sinh cho biết, bệnh viện áp dụng mô hình “Nuôi trẻ sinh non gắn kết với gia đình” để hỗ trợ bố mẹ vượt qua căng thẳng, tự tin chăm sóc con.

Người mẹ ban đầu rất lo lắng, không dám ôm con vì “con nhỏ xíu, sợ làm đau”. Các bác sỹ đã tư vấn tâm lý, khuyến khích da kề da để giúp bé giảm đau, ổn định nhịp tim, cải thiện miễn dịch, tăng gắn kết mẹ con và góp phần quan trọng vào quá trình phục hồi.

Sau hơn ba tháng nằm viện, bé gái nhỏ bé ngày nào đã nặng 2,7 kg, tương đương một trẻ đủ tháng, có thể tự bú, tự thở, không còn xuất huyết não, tiêm phòng đầy đủ và đủ điều kiện xuất viện.

Gia đình vỡ òa trong hạnh phúc sau hành trình đầy thử thách. “Những ngày tháng thấp thỏm sợ hãi đã qua. Cuối cùng tổ ấm của chúng tôi cũng trọn vẹn khi được bế con khỏe mạnh trở về nhà”, người mẹ nghẹn ngào chia sẻ.