Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam đang có những chuyển động mới đáng chú ý (Ảnh minh họa, tạo từ AI)

Rốt ráo tiến độ khởi công

Gần 5 tháng sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 172/2024/QH15 về chủ trương đầu tư Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam (Dự án), Bộ Xây dựng đã trình Chính phủ Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 172/2024/QH15, với mục tiêu khởi công đại dự án này vào cuối năm 2026.

Đây đã là văn bản giải trình thứ 5, tiếp thu chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ, ý kiến đóng góp của các bộ, ngành liên quan, sau khi Bộ Giao thông - Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) có Tờ trình số 02/TTr-BGTVT ngày 16/1/2025 về dự thảo Nghị quyết của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 172/2024/QH15.

Trong Công văn số 1768/BXD - KTQLXD gửi Thủ tướng Chính phủ vào giữa tuần trước, Bộ Xây dựng cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc khởi công vào cuối năm 2026, Bộ Xây dựng nghiên cứu và báo cáo đầy đủ nội dung này trong Báo cáo về tình hình triển khai thực hiện các công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt (phục vụ Phiên họp thứ 1).

Đồng thời, Bộ Xây dựng đã lên kế hoạch thực hiện theo thẩm quyền và cơ chế chính sách của Nghị quyết số 172/2024/QH15 (chưa có chỉ định thầu).

“Bộ Xây dựng đang rà soát để báo cáo Chính phủ trình Quốc hội bổ sung một số cơ chế, trong đó có nội dung cho phép lựa chọn nhà thầu theo hình thức chỉ định thầu đối với một số hạng mục công việc của Dự án, nhằm rút ngắn tiến độ thực hiện Dự án”, Công văn số 1768 của Bộ Xây dựng nêu.

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, để thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ khởi công Dự án vào cuối năm 2026, Bộ Xây dựng lập tiến độ thực hiện với 3 mốc chính.

Một là, hoàn thành công tác khảo sát, lập Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án trong tháng 8/2026.

Hai là, hoàn thành công tác thẩm định của Hội đồng Thẩm định nhà nước và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án vào tháng 9/2026.

Ba là, hoàn thành công tác lựa chọn nhà thầu và khởi công công trình trong giai đoạn từ tháng 10/2026 đến tháng 12/2026.

Đại diện Ban Quản lý dự án đường sắt - đơn vị được Bộ Xây dựng giao nhiệm vụ chủ đầu tư lập Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án cho rằng, đây chính là 3 đường găng tiến độ cần phải đạt được để có thể khởi công như yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.

Trước đó, tại Thông báo số 125/TB-VPCP ngày 19/3/2025, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng tập trung hoàn thiện các thủ tục để phấn đấu khởi công Dự án vào cuối năm 2026.

Để đạt được mốc thời gian này sớm hơn 1 năm so với kế hoạch ban đầu này, Thủ tướng yêu cầu trong tháng 4/2025, Bộ Xây dựng trình Chính phủ bổ sung cơ chế chỉ định thầu cho Dự án để kịp trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội trong tháng 5/2025.

Đồng thời, Bộ Xây dựng cần nghiên cứu và trình cấp có thẩm quyền các cơ chế, chính sách nhằm đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án.

“Bộ Tư pháp sớm có ý kiến để Bộ Xây dựng tiến hành xây dựng Dự thảo Nghị định về thiết kế tổng thể theo trình tự, thủ tục rút gọn theo chỉ đạo; đồng thời các bộ, ngành kịp thời có ý kiến sau khi Bộ Xây dựng xin ý kiến về Dự thảo Nghị định để ban hành trong tháng 4/2025”, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo.

Rõ người, rõ việc

Được biết, tại Dự thảo Nghị quyết của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 172/2024/QH15 được gửi kèm Công văn số 1768, Bộ Xây dựng đã xác định rõ các nhiệm vụ và mốc tiến độ kèm theo cho từng bộ, ngành và địa phương liên quan.

Theo đó, trước ngày 30/4/2025, Bộ Xây dựng sẽ phải hoàn thành, trình Chính phủ Dự thảo Nghị định về nội dung, yêu cầu về khảo sát, lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (thiết kế FEED) thay thế cho thiết kế cơ sở trong Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án và các bước thiết kế triển khai sau thiết kế FEED, lập và quản lý chi phí đầu tư xây dựng của dự án áp dụng thiết kế FEED; hướng dẫn về nghĩa vụ, quyền hạn của các bên tham gia thực hiện hợp đồng theo hình thức hợp đồng EPC (chủ đầu tư, nhà thầu/tổng thầu EPC, tư vấn giám sát…); quy định chi tiết, hướng dẫn về quy hoạch, điều chỉnh quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết vùng phụ cận ga đường sắt tốc độ cao.

Bộ Xây dựng cũng sẽ đảm nhận xây dựng Dự thảo Nghị định về tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được giao nhiệm vụ hoặc tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt (hoàn thành trước ngày 30/6/2025).

Hai nghị định nói trên được đề xuất áp dụng cho các công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt (Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; Dự án Đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng; các dự án đường sắt đô thị…).

Một dự thảo nghị định quan trọng quy định về danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ cho tổ chức, doanh nghiệp nhà nước hoặc đặt hàng cho tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam cũng sẽ được Bộ Xây dựng hoàn thành trước ngày 30/6/2025.

Đặc biệt, Bộ Xây dựng sẽ gánh trách nhiệm chủ trì xây dựng Đề án Phát triển nguồn nhân lực. Theo đó, Bộ Xây dựng sẽ rà soát, xác định nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực, tổ chức quản lý, thực hiện đầu tư, xây dựng, vận hành, khai thác và bảo trì đường sắt tốc độ cao (bao gồm số lượng, chuyên ngành đào tạo, trình độ đào tạo, lộ trình, thời gian đào tạo, nguồn lực thực hiện…) để xây dựng Đề án Phát triển nguồn nhân lực, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Trong khi đó, Bộ Công thương được giao đảm nhận xây dựng Đề án Phát triển công nghiệp đường sắt. Bộ Công thương sẽ tiến hành rà soát, đánh giá thực trạng công nghiệp đường sắt và công nghiệp phụ trợ (từ thiết kế chế tạo đến xây dựng công trình; sản xuất phương tiện, thiết bị; hệ thống thông tin tín hiệu, hệ thống cấp điện động lực; sản xuất các vật tư, thiết bị chuyên ngành về đường sắt và các ngành công nghiệp phụ trợ khác), nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để xây dựng Đề án Phát triển công nghiệp đường sắt đến năm 2035, tầm nhìn 2045.

Yêu cầu đặt ra cho đề án này là phải xác định rõ danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng; tiêu chí lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cung cấp dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt; mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện, đảm bảo phù hợp định hướng phát triển công nghiệp đường sắt.

Cả hai đề án quan trọng không chỉ đối với Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, mà còn định hình diện mạo, thế và lực cho ngành công nghiệp đường sắt này cũng sẽ phải hoàn thành trước ngày 30/6/2025.

Liên quan đến nhiệm vụ phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng (TOD) tại các ga đường sắt, Bộ Xây dựng kiến nghị Chính phủ giao các địa phương rà soát, điều chỉnh quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt, điều chỉnh các chỉ tiêu quy hoạch, kiến trúc, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội (nếu cần) để triển khai dự án khai thác quỹ đất theo mô hình TOD, hoàn thành trong tháng 12/2025; lập, phê duyệt dự án khai thác quỹ đất theo mô hình TOD tại các ga đường sắt, hoàn thành trong tháng 12/2027.

Các địa phương cũng sẽ phải bố trí vốn ngân sách địa phương để triển khai dự án đầu tư công độc lập thực hiện bồi thường hỗ trợ tái định cư theo quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt để tạo quỹ đất; thực hiện theo kế hoạch của từng địa phương; tiến hành tổ chức đấu giá quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt để phát triển đô thị theo quy định của pháp luật; thực hiện từ 2027 đến 2032.

Theo ông Phạm Hữu Sơn, Tổng giám đốc Tổng công ty Tư vấn thiết kế giao thông vận tải (TEDI), Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là dự án quan trọng quốc gia, có quy mô lớn, yêu cầu kỹ thuật, công nghệ cao và hiện đại, tiến độ triển khai rất khẩn trương, lần đầu tiên thực hiện tại Việt Nam. Để khởi công công trình vào cuối năm 2026, cần có sự phối hợp nhịp nhàng, trách nhiệm của các cơ quan liên quan; các cơ chế mang tính đột phá.

Được biết, Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam có chiều dài 1.541 km, từ Hà Nội đến TP.HCM, tốc độ thiết kế 350 km/h. Sơ bộ tổng mức đầu tư là 1.713.548 tỷ đồng (khoảng 67,34 tỷ USD); thời gian thực hiện 2025 - 2035.