Sự thanh lọc bắt buộc

Từ đầu năm đến nay, thị trường chứng khoán sôi động, giá trị giao dịch tăng cao, chỉ số chứng khoán liên tục tiến lên các mức cao mới so với nhiều năm trước. Chẳng hạn, trên HOSE, chỉ số VN-Index hiện vượt ngưỡng 720 điểm, cao nhất trong 9 năm và tăng khoảng 10% so với cuối năm 2016; giá trị giao dịch thường xuyên đạt 4.000 - 5.000 tỷ đồng/phiên, gấp đôi so với bình quân quý IV/2016 và gấp 10 so với bình quân cùng kỳ 4 năm trước.

Tuy nhiên, giao dịch chỉ tập trung vào một nhóm nhỏ cổ phiếu. Thống kê cho thấy, trong tổng số hơn 700 công ty niêm yết trên 2 sàn HOSE và HNX, gần 1/3 số cổ phiếu có thanh khoản rất thấp, thậm chí không có giao dịch. Bên cạnh đó, rất nhiều cổ phiếu không tăng giá. Hiện có hơn 36% số cổ phiếu có thị giá dưới mệnh giá, trong đó gần một nửa có giá vài ba ngàn đồng.

Nguyên lý “80/20” của kinh tế học một lần nữa “ứng nghiệm” ở thị trường chứng khoán Việt Nam: “khoảng 20% doanh nghiệp niêm yết chiếm tới 80% vốn hóa và 80% thanh khoản thị trường”.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng nhiều cổ phiếu có thanh khoản thấp, diễn biến giá “ì ạch” chủ yếu là kết quả kinh doanh không tương xứng với quy mô vốn của doanh nghiệp, một bộ phận doanh nghiệp thua lỗ. Theo thống kê, năm 2016, trên HOSE có 6% số doanh nghiệp thua lỗ. Trên HNX, tính riêng quý IV/2016, tỷ lệ doanh nghiệp thua lỗ là 11,3%.

Từ đầu năm 2017 đến nay, có 4 cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc do lợi nhuận sau thuế sau kiểm toán âm trong 3 năm liên tiếp và hàng chục cổ phiếu khác đang đứng trước nguy cơ phải rời sàn, chủ yếu do kinh doanh thua lỗ.

Trước đó, trong năm 2016, có 16 cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc, nguyên nhân chủ yếu do doanh nghiệp thua lỗ 3 năm liên tiếp (2013 - 2015), lỗ lũy kế vượt vốn điều lệ thực góp vào thời điểm cuối năm 2015, vi phạm công bố thông tin nghiêm trọng. Số cổ phiếu bị hủy niêm yết bắt buộc trong các năm 2013 - 2015 lần lượt là 37 mã, 34 mã, 35 mã.

Lên sàn là một thách thức lớn với doanh nghiệp so với thời “tranh tối tranh sáng” trước đó vì phải chịu sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý, sự “mổ xẻ” thường xuyên của nhà đầu tư, phải đáp ứng đầy đủ các nghĩa vụ về quản trị, sổ sách kế toán, công bố thông tin…, nhưng đây là một bước tiến của quan trọng, khẳng định “đẳng cấp” khi doanh nghiệp đáp ứng được một loạt yêu cầu của Sở giao dịch và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Lên sàn đồng nghĩa phải công khai, minh bạch, nhưng cũng là cơ hội để quảng bá thương hiệu, nâng cao uy tín, tăng khả năng huy động vốn nhằm mở rộng hoạt động sản xuất - kinh doanh…

Việc rơi vào tình cảnh bị hủy niêm yết bắt buộc là một “bước lùi” mà hầu hết doanh nghiệp và cổ đông đều không mong muốn. Tuy vậy, ý kiến chung của các chuyên gia và nhà đầu tư cho rằng, hiện tượng hủy niêm yết là bình thường, thậm chí còn có ý nghĩa tích cực. Sự thanh lọc là cần thiết để hạn chế tình trạng “vàng thau lẫn lộn”, cải thiện chất lượng cổ phiếu niêm yết, chất lượng thị trường, giảm rủi ro và tăng niềm tin cho nhà đầu tư, đồng thời là động lực thúc đẩy doanh nghiệp tự phát triển.

Với Công ty cổ phần Khai thác và Chế biến khoáng sản Bắc Giang (BGM), ngày 23/3, cổ phiếu BGM bị đưa vào diện tạm ngừng giao dịch do doanh nghiệp thường xuyên vi phạm quy định về công bố thông tin. Cho đến nay, hàng loạt báo cáo của BGM vẫn chưa được công bố như: báo cáo thường niên năm 2015, báo cáo tài chính soát xét bán niên công ty mẹ và hợp nhất năm 2016, báo cáo quản trị công ty 6 tháng và cả năm 2016, giải trình các vấn đề liên quan tới báo cáo tài chính công ty mẹ và hợp nhất quý IV/2016. Nếu không có động thái khắc phục tình trạng trên, ngày buộc rời sàn của BGM không còn xa.

Không ít cổ phiếu “tên tuổi” một thời như JVC của Công ty cổ phần Thiết bị y tế Việt Nhật, OGC của Công ty cổ phần Tập đoàn Đại Dương, hay TTF của Công ty cổ phần Gỗ Trường Thành, có lỗ lũy kế đến cuối năm 2016 chiếm 80 - 90% vốn điều lệ.

Lỗ lũy kế đang chiếm phần lớn vốn điều lệ cũng là tình cảnh tại Công ty cổ phần Chế biến và Xuất nhập khẩu thủy sản Cà Mau (CMX), Công ty cổ phần Kỹ thuật điện Sông Đà (SDE), Công ty cổ phần Sông Đà 7 (SD7), Công ty Chứng khoán Phương Đông (ORS)…

Nếu không nhanh chóng cải thiện kết quả hoạt động doanh trong năm 2017, trước mắt là kỳ soát xét báo cáo 6 tháng đầu năm của kiểm toán đang đến gần, nguy cơ sớm phải rời sàn của các doanh nghiệp có lỗ lũy kế lớn nêu trên là không nhỏ.